De invloed van aandacht voor religie tijdens psychotherapie op het behandelresultaat.

Bij vraag C4 is beschreven dat religie een positieve bijdrage kan leveren aan
gezondheid en dat cliënten behoefte hebben aan het bespreken van religieuze
onderwerpen in therapie. Echter evaluatief onderzoek naar het effect van het
bespreken van religieuze onderwerpen op de verandering van het psychische
functioneren staat nog in de kinderschoenen. Onderzoeken naar de lange termijn
effecten zijn nog schaarser.

In dit onderzoek willen we dan ook een verdere bijdrage leveren aan inzichten
en kennis over de rol die religie kan spelen bij veranderingen van het
persoonlijk functioneren ook op de lange termijn. Hierbij wordt ook aandacht
besteed aan de interactie tussen de wens van een cliënt met betrekking tot het
bespreken van religieuze onderwerpen en het wel of niet kunnen spreken over
religie tijdens de behandeling.
Tot slot wordt een overall model getoetst om te bestuderen welke variabelen een
rol spelen bij de verandering van het psychisch functioneren. Mogelijk
mediërende variabelen die betrokken worden, zijn: godsbeeld, cognitieve
schema*s en de therapeutische alliantie en de mogelijk modererende variabele
zijn structurele persoonlijkheidskenmerken

Het onderzoek is een longitudinale experimentele studie waarin een model (zie
bijlage) wordt getoetst. Er zijn vier proefgroepen en drie meetmomenten. De
vier groepen worden op basis van de volgende criteria ingedeeld. Nadat aan de
proefpersonen gevraagd is mee te werken aan dit onderzoek, wordt hen de
volgende vraag voorgelegd: Het zou kunnen zijn dat er in uw behandeling over
religie wordt gesproken, zou u dat wenselijk vinden? Proefpersonen kunnen
kiezen tussen: (1) wel wenselijk en (2) niet wenselijk. Daarnaast wordt hun
voorkeur op een geleide schaal van 0 tot 10 gemeten. Vervolgens worden
proefpersonen ad random toegewezen aan een groep die wel over religieuze
thema*s praat en die dat niet doen.

Proefpersonen die wel over religie praten, besteden gemiddeld 15 minuten per
sessie aan religieuze onderwerpen. Therapeuten en cliënten bespreken aan het
begin van de behandeling welke onderwerpen aan de orde kunnen komen en houden
dit in de gaten. Therapeuten registreren hoeveel tijd zij hebben besteed aan
religie. Bij de behandeling van de overige groepen wordt geen aandacht besteed
aan religie.
Bij alle proefpersonen worden op drie momenten vragenlijsten afgenomen: (T0)
voordat de behandeling start, (T1) 6 maanden na start van de behandeling en
(T2) 1,5 jaar na start van de behandeling. (De vragenlijsten zijn in de bijlage
te vinden.)

Noot 2015: tot op heden is de groep die wenst niet over geloof te praten niet
gebruikt en wij gaan er vanuit dat dit niet meer gaat gebeuren. Dit betekent
dat er twee proefgroepen overblijven, namelijk een groep die wel over geloof
wil praten en dat ook doet en een groep die over geloof wil praten en dat niet
doet. Naar aanleiding van deze wijziging is een nieuwe poweranalyse uitgevoerd
waaruit blijkt dat 74 proefpersonen nodig zijn.

De interventies zijn het afnemen van de vragenlijsten op drie meetmomenten en het wel of niet bespreken van religieuze onderwerpen tijdens de behandeling. Therapeuten krijgen van te voren een werkboek met religieuze interventies die ze toe kunnen passen.

Het invullen van vragenlijsten kan voor sommige patiënten confronterend zijn en
een emotionele reactie veroorzaken. De klinische ervaring leert echter dat deze
reacties weinig voorkomen en dat de reacties van korte duur zijn.
Daarnaast is een risico voor de patiënten afhankelijk van de groep waarin ze
zitten. Sommige patiënten worden ingedeeld in de groep *niet praten over
religie* terwijl ze aangeven dit wel wenselijk te vinden. Het risico is dat ze
teleurgesteld zijn in de therapeut en niet tevreden zijn over de behandeling.
Echter uit onderzoek blijkt dat patiënten de afgelopen jaren ontevreden zijn
met de mate waarin geloof ter sprake kwam in therapie; zij wilde er meer
aandacht voor. Dus zonder bewust een dergelijke situatie te creëren, was dit
risico al aan de orde.
Ook zullen er patiënten worden ingedeeld in de groep die wel over religie moet
praten terwijl ze dat niet wenselijk vinden. Het risico is dat zij zich
onbegrepen voelen en geïrriteerd worden. Zij zullen ontevreden zijn over de
therapeut en de therapie. Een eerste opstap om dit te ondervangen is het
bespreken van de weerstand die patiënten hebben tegen het praten over
religieuze onderwerpen. Hierdoor voelen ze zich mogelijk meer begrepen en wordt
het risico van ontevredenheid minder.