EMDR bij auditieve intrusies en de effecten van modaliteitsspecifiek belasten

EMDR wordt toepast bij mensen die last hebben van een posttraumatische
stressstoornis (PTSS). Bij een PTSS komen hele nare ervaringen steeds terug in
gedachten of dromen en veroorzaakt prikkelbaarheid, snel schrikken, slechte
concentratie en woedeuitbarstingen. EMDR is niet alleen geïndiceerd is bij
PTSS, maar zinvol is bij elke persoon die last ondervindt van negatieve
herinneringen (de Jongh & ten Broeke, 1993). Een cruciaal onderdeel van de
procedure is dat de patiënt beelden van de negatieve herinnering ophaalt en
simultaan horizontale oogbewegingen maakt. Het kost geheugencapaciteit om de
oogbewegingen te maken en dat gaat moeilijk samen met het vasthouden van het
beeld van de negatieve herinneringen. De negatieve herinnering wordt tijdens
het maken van de oogbewegingen minder emotioneel beladen. Het huidige onderzoek
omvat het aanbieden van oogbewegingen, het hardop laten terugtellen (een andere
vorm van geheugenbelasting waarvan ook is aangetoond dat het werkt) of het
staren naar een punt bij patiënten met met PTSS en patiënten die last hebben
van auditieve hallucinaties (dingen horen die er in werkelijkheid niet zijn)
terwijl deze groepen patienten tegelijkertijd een geheugenfragment ophalen.
Dergelijk onderzoek is eerder gedaan bij diezelfde patiëntengroepen, maar het
verschil met het huidige onderzoek is dat de oogbewegingen, het tellen of het
staren wordt ingezet op een ander type geheugenfragment, namelijk op een iets
wat mensen horen in plaats van zien (auditief in plaats van visueel). EMDR
wordt voornamelijk gebruikt bij visueel beladen beelden van traumatische
ervaringen, dus dingen die mensen voor zich zien. Echter, er kan bij
herbelevingen van traumatische ervaringen ook sprake zijn van beladen auditieve
beelden, dat wil zeggen; dingen die mensen horen. Er is reeds onderzoek gaande
waarbij EMDR op stemmen (dus dingen die mensen horen) wordt toegepast, maar
hierbij worden visuele beelden gegenereerd. Niet eerder werd gewerkt puur met
materiaal wat mensen horen, zoals bijvoorbeeld de geheugenrepresentatie van
stemmen (auditieve hallucinaties). De vraag is of en in hoeverre ook auditief
beladen intrusies minder emotioneel en beladen kunnen worden met behulp van
EMDR. Mocht er een effect gevonden worden, dan zou dit kunnen leiden tot een
belangrijke uitbreiding in het toepassingsgebied van EMDR bij bijvoorbeeld
auditieve hallucinaties of bij traumatische herinneringen die vooral auditief
zijn opgeslagen, wat een enorme shift zou geven in behandelinterventies bij
mensen met dergelijke klachten.

We willen daarnaast toetsen of het aanbieden van oogbewegingen een relatief
voordeel biedt ten opzichte van een andere vorm van werkgeheugenbelasting,
afhankelijk van de vorm van de traumatische geheugenrepresentatie (zien of
horen). Er zijn studies gedaan die suggereren dat concurrerende taken die
gematched zijn met de modaliteit van het trauma een groter effect sorteren in
behandeling dan concurrerende taken die niet gematched zijn (Andrade, Kavanagh
& Baddeley, 1997, Lilley, Andrade, Turpin, Sabin-Farrell, Holmes, 2009,
Baddeley & Andrade, 2001, Kemps & Tiggeman, 2007, Kavanagh, Freese, Andrade &
May 2001). Dit betekent dat het visueel belasten (bijvoorbeeld met
oogbewegingen) bij voornamelijk visuele beelden gunstiger zou zijn en auditief
belasten (bijvoorbeeld doormiddel van tellen) gunstiger bij auditieve beelden.

De doelstelling is te onderzoeken of EMDR effectief is bij het minder beladen
maken van auditief beladen intrusies en daarnaast of het modaliteitsspecifiek
belasten van het werkgeheugen een meerwaarde heeft bij het uitvoeren van
EMDR-behandeling.

Het onderzoek vindt plaats bij patiënten die reeds in behandeling zijn bij de
betreffende afdelingen en instellingen. Metingen worden uitgevoerd door twee
klinisch psychologen in opleiding, die ook aanvrager zijn van het onderzoek en
vindt naast de reguliere behandeling plaats. Het gaat om experimenteel
onderzoek met een within-subject design waarbij patienten alle condities
aangeboden krijgen (visueel belasten, auditief belasten en een
controleconditie). Bij 'interventie' wordt aangegeven hoe dit plaats vindt.

PTTS- doelgroep Patiënten worden voor het onderzoek gevraagd of zij zowel een auditief beladen intrusie als een visueel beladen intrusie kunnen ophalen en daarbij wordt gemeten hoeveel emotionele lading (gemeten in zelf gerapporteerde spanning (Subjective Units of Disturbance (SUD)) dit geeft. We vragen per beladen herinnering op een 0 tot 100 schaal hoeveel de herinnering auditief is (samen 100), om zo te bekijken of het effect van modaliteitsspecifiek belasten groter is wanneer de specifieke modaliteit ook meer aanwezig is in de intrusie. Wanneer de score hoger dan 50 is voor ofwel de auditieve of visueel beladen herinnering, kan deze herinnering gebruikt worden voor het onderzoek. Eenzelfde methode als in het onderzoek van van den Hout et al. (2011) wordt toegepast, waarbij afwisselend wordt gestart met de auditief beladen intrusie dan wel de verbaal beladen intrusie. In sessie 1 wordt de ene intrusie belast, in sessie 2 de tweede (gebalanceerd). Er zijn per herinnering drie condities die gebalanceerd worden aangeboden: geen belasting (GB), visuele belasting (VS) en auditieve belasting (AS), waarbij elke conditie 5 keer 60 seconden wordt aangeboden. Deze condities worden per herinnering afwisselend en in totaal 6 keer gebalanceerd aangeboden, waarbij vooraf, na elke conditie en nadien een SUD score wordt gevraagd van de herinnering. Bij de interventies volgens we de richtlijnen van de EMDR behandeling van PTSS (zoals bijv. na elke auditieve of visuele belasting vragen: >Wat komt erop?> en >Concentreer je daarop>, waarbij de belasting niet gecontinueerd wordt tijdens het stellen van deze vragen). De balancering zorgt voor het ontstaan van zes condities van aanbieden. Stemmenhoorder- doelgroep Patiënten worden voor het onderzoek gevraagd of zij een auditief beladen intrusie kunnen ophalen en daarbij wordt gemeten hoeveel emotionele lading (gemeten in zelf gerapporteerde spanning (Subjective Units of Disturbance (SUD)) dit geeft. We vragen per beladen herinnering op een 0 tot 100 schaal hoeveel de herinnering auditief en visueel is (samen 100), om zo te bekijken of het effect van modaliteitsspecifiek belasten groter is wanneer de specifieke modaliteit ook meer aanwezig is in de intrusie. Wanneer de score hoger dan 50 is voor de auditief beladen herinnering, kan deze herinnering gebruikt worden voor het onderzoek. Eenzelfde methode als in het onderzoek van van den Hout et al. (2011) wordt toegepast, waarbij we werken met de auditieve intrusie in 1 sessie. Er zijn drie condities die we gebalanceerd aanbieden: visuele belasting (VS) en auditieve belasting (AS) en geen belasting (GB), waarbij elke conditie 5 keer 60 seconden wordt aangeboden. Deze condities worden per herinnering afwisselend en in totaal 6 keer gebalanceerd aangeboden, waarbij vooraf, na elke conditie en nadien een SUD score wordt gevraagd van de herinnering. Bij de interventies volgens we de richtlijnen van de EMDR behandeling van PTSS (zoals bijv. na elke auditieve of visuele belasting vragen: >Wat komt erop?> en >Concentreer je daarop>, waarbij de belasting niet gecontinueerd wordt tijdens het stellen van deze vragen). De balancering zorgt voor het ontstaan van drie condities van aanbieden. Voor de keuze van de auditieve belasting hebben we gekeken naar verschillende onderzoeken. Uit onderzoeken over reactietijd metingen van oogbewegingen en tellen van van den Hout en Engelhard (Engelhard et al. , 2011, van den Hout et al., 2011, van den Hout et al., 2010 en van den Hout, Engelhard, Beetsma, Slofstra, Hornsveld, Houtveen & Leer, 2010), blijkt dat de gemiddelde reactietijd van oogbewegingen (1 cyclus per 1 seconden) ongeveer gelijk is aan de gemiddelde reactietijd van het terug tellen van 1000 met 1 naar beneden. Op basis hiervan is gekozen om voor de auditieve belasting deze teltaak toe te passen. Een teltaak doet tevens een beroep op de fonologische lus (zorgt voor de verwerking van auditieve en verbale informatie). Visueel belasten vindt plaats door het maken van oogbewegingen.

Voor zover ons bekend zijn er geen risico's verbonden aan het onderzoek.
Eerdere onderzoeken met EMDR hebben niet geleid tot negatieve gevolgen. Eerdere
studies laten juist minder onregeling in EMDR-condities zien dan overige
condities. Mochten er toch negatieve gevolgen zijn voor de patiënt dan wordt de
behandelaar direct op de hoogte gebracht en wordt passende zorg geregeld.