E-mental health interventie voor patiënten met exsudatieve netvliesaandoeningen die intra-oculaire anti-VEGF injecties ontvangen (E-PsEYE) * pilot studie

Netvliesaandoeningen zijn de belangrijkste oorzaak van verlies van het
gezichtsvermogen bij oudere volwassenen. Een medicamenteuze remming van de
groeifactor VEGF (vascular endothelial growth factor) in het oog kan een
gunstig effect hebben bij deze aandoeningen. Men ontvangt hierbij
herhaaldelijke injecties in het oog (intravitreale injectie). In veel gevallen
kan dit een verslechtering van het zicht voorkomen. De effecten verschillen
echter sterk per patiënt. Het proces naar steeds verdergaande visusbeperking en
onzekerheid rondom de werking van de anti-VEGF injecties kan grote invloed
hebben op het psychosociaal welbevinden van patiënten. Uit eerder onderzoek
blijkt dat ongeveer één op de drie patiënten depressie en/of angstklachten
ervaart. Deze klachten hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van leven
en kunnen de visuele en lichamelijke conditie van mensen verder verslechteren.
Om patiënten hierbij te ondersteunen wordt via Internet een zelfhulpcursus
(genaamd E-PsEYE) aangeboden, gebaseerd op cognitieve gedragstherapie. Dit
vraagt relatief weinig inspanning van professionals, men wordt ondersteund bij
het zelf managen van het zorgproces en het kan op termijn een kostenbesparing
opleveren.

Onderzoeken of E-PsEYE leidt tot een verlaging van depressie en angstklachten
(primaire uitkomstmaten) en problemen met acceptatie van de visuele beperking
(secundaire uitkomstmaat). Uitvoeren van een procesevaluatie om inzicht te
krijgen in therapietrouw en patiënttevredenheid. Onderzoeken van de
haalbaarheid van de pilot studie als een opmaat naar een *randomised controlled
trial* (RCT) in een grotere groep patiënten om de effectiviteit van E-PsEYE aan
te kunnen tonen. Gegevens van de pilot studie kunnen gebruikt worden om de
interventie te optimaliseren (haalbaarheid en uitvoerbaarheid te vergroten),
een indruk te krijgen van de omvang van het effect, en een goede sample size
berekening uit te kunnen voeren.

Op basis van een pilot studie (n=30) wordt de haalbaarheid van het uitvoeren
van een RCT naar de kosteneffectiviteit van E-PsEYE vastgesteld. Alle
uitkomstmaten worden gemeten op baseline en na 3 maanden.

E-PsEYE is een op cognitieve gedragstherapie gebaseerde e-mental health interventie (aangeboden via het Internet) bestaande uit 9 modules gericht op het verlagen van depressie en angstklachten en het verhogen van acceptatie van visusverlies. Het programma bestaat uit een welkomstmodule, waarin de patiënt wordt geïnformeerd over zijn ziekte en de werking van de anti-VEGF injecties en waarin duidelijk wordt wat de interventie inhoudt en welke vervolgmodules kunnen worden gevolgd. Ook zal er aandacht zijn voor de mogelijkheden van extra zorg, bijvoorbeeld van revalidatie instellingen voor blinden en slechtzienden. Vervolgens worden depressie-, angstklachten en acceptatie van de visuele beperking vastgesteld met een >mood-thermometer>. Indien patiënten klachten hebben, wordt geadviseerd door te klikken naar de inhoudelijke modules, die online worden ondersteund door een maatschappelijk werker van Koninklijke Visio (revalidatie instelling voor blinden en slechtzienden). Indien klachten ernstig zijn, of indien men in het verleden een depressie of angststoornis heeft gehad, wordt geadviseerd om contact op te nemen met de maatschappelijk werker, die het e-mental health programma online/telefonisch ondersteunt. De 8 inhoudelijke modules zijn gebaseerd op de eerder ontwikkelde en voor visueel beperkte ouderen effectief gebleken zelfhulpcursus >Blik op je dip> en bevatten de volgende onderwerpen: (1) omgaan met netvliesaandoeningen en de onzekerheid rondom anti-VEGF injecties; (2) omgaan met gevoelens van somberheid en angst; (3) omgaan met vermoeidheid en stress; (4) het ondernemen van plezierige activiteiten ondanks de visuele beperking; (5) omgaan met negatieve gedachten; (6) identificeren en vervangen van negatieve gedachtepatronen; (7) assertief communiceren; (8) reflectie en doelformulering. De duur van de interventie is afhankelijk van de behoefte van patiënten, maar kan worden gespreid over maximaal 3 maanden.

Deelname aan deze studie is met een minimale overschrijding van verwaarloosbaar
risico. Wij verwachten dat de last van E-PsEYE aanvaardbaar is. De nadruk van
het programma ligt op het informeren en ondersteunen van patiënten met
depressie, angst en acceptatie problemen. Het is echter mogelijk dat er door de
interventie 'adverse effects' optreden, waardoor symptomen juist kunnen
verergeren. In dat geval zal meteen de huisarts ingeschakeld worden. Deelname
is daarnaast vrijwillig en deelnemers kunnen zich op elk moment terugtrekken.