Vermoeidheid in patiënten met het primaire syndroom van Sjögren

Vermoeidheid is voor veel patiënten met het primaire syndroom van Sjögren (pSS)
een van de meest invaliderende klachten (Segal et al. 2008). De mechanismen die
ten grondslag liggen aan vermoeidheid zijn niet bekend. In MS patiënten hebben
wij aangetoond dat vermoeidheid (gemeten met vragenlijsten) sterk correleert
met zowel motorische als stemmingsafhankelijke aspecten (Steens et al, 2012a),
en verminderde activiteit van motorische hersengebieden (primaire motor cortex,
secundaire motorische gebieden) (Steens et al, 2012b, METc 2008-003). Recente
studies suggereren een belangrijke rol van het immuunsysteem bij vermoeidheid
(Morris et al. 2015, Dantzer et al. 2014). Het doel van het huidige onderzoek
is om de onderliggende mechanismes van vermoeidheid bij pSS te onderzoeken,
volgens het design van onze eerdere MS studie. Daarnaast, wordt het onderzoek
uitgebreid door te analyseren of vermoeidheid correleert met het niveau van
ontstekingsgerelateerde cytokines gemeten in het serum van patiënten pSS.

De bevindingen in pSS patiënten zullen bijdragen aan het begrijpen van
vermoeidheid bij pSS, maar kunnen ook relevant zijn voor andere
patiëntengroepen. Hiervoor willen we de bevindingen van het huidige onderzoek
vergelijken met resultaten van voorgaande experimenten bij MS patiënten en
patiënten met licht traumatisch hersenletsel.


Referenties:
> Dantzer, R., Heijnen, C.J., Kavelaars, A., Laye, S. &Capuron, L. 2014. The
neuroimmune basis of fatigue. Trends Neurosci37, 39-46.
> Morris, G., Berk, M., Walder, K. &Maes, M. 2015. Central pathways causing
fatigue in neuro-inflammatory and autoimmune illnesses. BMC Med 13,
28-014-0259-2.
> Segal, B., Thomas, W., Rogers, T., Leon, J.M., Hughes, P., Patel, D., Patel,
K., Novitzke, J., Rohrer, M., Gopalakrishnan, R., Myers, S., Nazmul-Hossain,
A., Emamian, E., Huang, A., Rhodus, N. & Moser, K. 2008. Prevalence, severity,
and predictors of fatigue in subjects with primary Sjogren's syndrome.
Arthritis Rheum 59, 1780-1787.
> Steens, A., de Vries, A., Hemmen, J., Heersema, T., Heerings, M., Maurits, N.
& Zijdewind, I. 2012a. Fatigue perceived by multiple sclerosis patients is
associated with muscle fatigue.NeurorehabilNeuralRepair26, 48-57.
> Steens, A., Heersema, D.J., Maurits, N.M., Renken, R.J. & Zijdewind, I.
2012b. Mechanisms underlying muscle fatigue differ between multiple sclerosis
patients and controls: a combined electrophysiological and neuroimaging
study.Neuroimage59, 3110-3118.

> Kan vermoeidheid in pSS patiënten worden verklaard door krachtsafname tijdens
een vermoeiende taak, aansturing van de spieren, en het niveau van
ontstekingsgerelateerde cytokines in het serum?
> Wordt de krachtsafname tijdens een vermoeidheidstest bepaald door centrale
factoren (spier activatie) of perifere factoren?
> Welke veranderingen in hersenactiviteit treden op tijdens een vermoeiende
taak bij pSS patiënten?

Het betreft een experimenteel onderzoek waarbij gekeken wordt naar spierkracht,
aansturing van spieren, en veranderingen in hersenactiviteit. Tijdens het
onderzoek worden zes vragenlijsten afgenomen (3 over vermoeidheid, 1 over
stemming en 2 over ziekte activiteit). Het onderzoek is vergelijkbaar met
voorgaande studies in MS patiënten (Steens et al. 2012a en b, METc 2008-003).

Het onderzoek bestaat uit twee sessies van ongeveer twee uur. De eerste
meetsessie zal worden uitgevoerd op de afdeling neurowetenschappen.
Proefpersonen moeten drie motorische taken uitvoeren waarbij ze kracht moeten
leveren met hun wijsvingers (FDI spier). Tegelijkertijd wordt de zenuw (n.
ulnaris) geactiveerd m.b.v. elektrische stimulatie om de aansturing te bepalen.
De tweede meetsessie wordt uitgevoerd in het neuroimaging center om de
motorische taken te herhalen in een MR-scanner. Veranderingen in
hersenactiviteit worden gemeten met behulp van een 3T MR-scanner. De kracht die
wordt geleverd door de wijsvinger abductor (FDI) wordt gemeten met behulp van
MR-compatibele krachtmeters. De zenuw die de FDI innerveert wordt gestimuleerd
met MR-compatibele oppervlakte elektroden om de aansturing van de FDI spier te
bepalen.

Voor het niveau van ontstekingsgerelateerde cytokines wordt data gebruikt uit
een cohort onderzoek, hiervoor hoeft geen materiaal te worden afgenomen bij de
patiënten.

Geen risico. Korte onaangename sensatie tijdens de elektrische stimulatie van
de zenuw (n. ulnaris). Tijdens de MR sessie moeten proefpersoon ongeveer 1 uur
stil in de scanner liggen. Totale tijdsinvestering voor een proefpersoon is 2
keer 2 uur.