Lichttherapie met blauw licht voor slaapstoornissen bij de ziekte van Parkinson - Pilotstudie -

De ziekte van Parkinson (ZvP) is een neurodegeneratieve aandoening die wordt
gekenmerkt door het naast elkaar bestaan van motorische en niet-motorische
symptomen. Slaapstoornissen behoren tot de meest voorkomende (niet-motorische)
symptomen die bij tot 90% van de PD-patiënten voorkomen en de kwaliteit van
leven en levenskwaliteit verminderen. Slaapstoornissen kunnen betrekking hebben
op dag- of nachtelijke symptomen met langdurig slaperigheid, plotselinge
slaapaanvallen tijdens de dag, alsmede slapeloosheid en het restless legs
syndroom (RLS). Mogelijke onderliggende oorzaken van slaapstoornissen zijn
onder meer motorische symptomen (stijfheid en bradykinesie), autonome
dysfunctie (nycturie), abnormaal REM slaapgedrag (RBD), slaapapneu, invloeden
van medicatie en de effecten van het ziekteproces zelf op de centrale
slaapregulatiegebieden zoals de hypothalamus alsook leeftijdsgerelateerde
slaapveranderingen. In toenemende mate is er bewijs dat de suprachiasmatische
kernen (SCN), die functioneren als de circadiane pacemaker en verantwoordelijk
zijn voor de endogene fysiologische cycli die zich voordoen in een ongeveer
24-uurscyclus, verstoord zijn bij de ZvP. Deze circadiane cycli worden
gesynchroniseerd door zogenaamde zeitgebers (die de omgevingstijd aanduiden)
zoals daglicht en sociale stimulati. Licht vertegenwoordigt de meest effectieve
zeitgeber van het circadiane systeem en de aanvullende blootstelling aan licht
heeft gunstige effecten op slaapkwaliteit en vaardigheden bij gezonde ouderen
en patiënten die dementie hebben. Daarnaast speelt dopamine neurotransmissie
een essentiële rol in circadiane ritmeregulatie, met name bij het bevorderen
van waakzaamheid. Dopamine is tevens betrokken bij retinale lichtaanpassing,
melanopsine- en klokgenexpressie en beïnvloedt circadiane ritmiciteit via
bepaalde structuren van het centrale zenuwstelsel (raphekernen, locus
coeruleus, hypothalamus en thalamus).

Verscheidene knaagdiermodellen van de ZvP hebben de pathologische betrokkenheid
van de SCN bij de ZvP duidelijk aangetoond wat als potentieel krachtig en nieuw
therapeutisch doelwit voor behandeling gebruikt kan worden. De storing van de
circadiane timing bij de ZvP lijkt ook invloed te hebben op een aantal andere
niet-motorische symptomen, waaronder depressieve symptomen en autonome
functies, evenals motorische functies zoals stijfheid en bradykinesie. Omdat
medicijnen die worden voorgeschreven voor slaapstoornissen vaak bijwerkingen
veroorzaken, bestaat een grote behoefte om niet-farmacologische benaderingen te
ontwikkelen en te evalueren om zodoende niet alleen slaapstoornissen bij
patiënten te verbeteren, maar ook de vele andere symptomen die verband houden
met de verstoring van circadiane ritmiek.

Bright light therapie (BLT; Lichttherapie) werd geïntroduceerd om circadiane
ritmiciteit te verbeteren, evenals stemmings- en slaapstoornissen. In de eerste
plaats werd een positief effect op slaap en stemming in de gezonde algemene
bevolking maar ook in seizoensgebonden affectieve stoornis en depressie
waargenomen. BLT bleek ook bruikbaar te zijn in neurodegeneratieve stoornissen
zoals de ZvP. In eerdere studies kregen patiënten die met de ZvP werden
gediagnosticeerd, BLT met een lichtintensiteit van 1000 - 6000 Lux gedurende
30-90 minuten in de ochtend of voor het slapen. De resultaten toonden een
merkbare verbetering in de stemming, slapen en in motorfuncties. BLT wordt
beschouwd als een veilige behandelingsoptie en er zijn slechts weinig
bijwerkingen gemeld zoals hoofdpijn, oog- of visiegerelateerde klachten en
misselijkheid. De effectiviteit van BLT kan worden toegeschreven aan de
zeitgeber functie, die de circadiane ritmiciteit terugzet. Studies hebben
aangetoond dat blauw licht met een golflengte in het bereik van 460-480 nm
effectiever is bij het aansturen van de SCN in vergelijking met monochromatisch
licht met een golflengte van ongeveer 555 nm. Bovendien is gebleken dat blauw
licht rond het 460 nm bereik effectiever is in faseverschuiving van de
circadiane output dan blootstelling aan wit licht met een langere duur en
hogere bestraling. Blauw lichttherapie is bijvoorbeeld bestudeerd in andere
gezonde personen in wie het de alertheid en verbeterde cognitieve werking
verhoogde.

Tot nu toe hebben vijf eerdere studies met BLT (met wit licht) bij
ZvP-patiënten aangetoond dat slaap en andere niet-motorische symptomen
verbeterden na twee weken therapie. Twee studies hebben ook een verbetering in
de motorfunctie aangetoond. Deze studies werden echter beperkt door een klein
aantal patiënten, hun retrospectieve opzet en de beperkingen van relatief grote
lichtkasten voor de BLT. Ook is de optie van blauw licht in plaats van wit
licht als een behandelingsoptie niet onderzocht bij de ZvP. In onze studie
stellen we een nieuwe aanpak voor lichttherapie met behulp van de Propeaq
lichttherapiebril met geïntegreerde LED-verlichting die blauw licht uitstralen
met een golflengte van 468 nm voor. Deze therapie is specifiek gericht op
retinale melanopsine en de verbinding tussen retina en hypothalamus, waardoor
de SCN bij ZvP-patiënten effectief kan worden gereset. Bovendien kan het
vervangen van lichtboxen door een bril een positief invloed hebben op de
naleving van de studie en de herhaalbaarheid van de resultaten, alsook verder
inzicht geven in de onderliggende mechanismen van circadiane verstoring bij de
ZvP.

1. Primaire doelstelling:

Het hoofddoel is om middels de Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) de
werkzaamheid van de Propeaq-lichttherapiebril met geïntegreerde blauwe
LED-verlichting te evalueren bij slaapstoornissen bij patiënten met de ZvP.

2. secundaire doelstellingen:

Het secundaire doel van de studie is het evalueren van de werkzaamheid van
Propeaq lichttherapiebril met geïntegreerde blauwe LED-verlichting op een breed
scala aan andere domeinen, zoals motorische symptomen en andere niet-motorische
symptomen (bijvoorbeeld stemming, cognitie).

Het studieontwerp zal een placebo gecontroleerde enkelblinde studie zijn. Alle
deelnemers worden willekeurig ingedeeld in een behandelgroep waarbij zij of
blauwlichttherapie (interventie) of roodlichttherapie (placebo) ontvangen.
Tijdens of voorafgaand aan de studie zullen de deelnemers geen informatie
krijgen over welke kleur lichttherapie de interventie betreft en welke placebo.

Interventiegroep: Interventie zal bestaan uit blauwlichttherapie. Deelnemers zullen de Propeaq-lichttherapiebril gedurende twee uur tweemaal per dag dragen (totaal twee uur per dag). Tijdens de eerste dagelijkse sessie gaan de deelnemers de glazen één uur na het wakker worden in de ochtend dragen en daarnaast dragen ze de bril gedurende een uur, beginnende twee uur voor de gewenste bedtijd. Controlegroep: Placebo zal bestaan uit roodlichttherapie die wordt toegediend met dezelfde bril als de blauwe therapie maar met roodgekleurd glas in plaats van blauwkleurig glas. Het rode lichtprotocol zal identiek zijn aan het blauwe lichtprotocol, waardoor de deelnemers de glazen twee keer per dag gedurende één uur dagelijks moeten dragen (totaal twee uur per dag). Elke deelnemer zal gedurende twee weken de blauwlichttherapie of de roodlichttherapie gebruiken.

Lichttherapie wordt over het algemeen goed getolereerd in alle studies met ZvP
patiënten. Het voorkomen van bijwerkingen is rond 6%. Gerapporteerde
bijwerkingen omvatten lichte hoofdpijn, slaperigheid en jeukende ogen. Deze
negatieve effecten verdwenen allen spontaan na het beeindigen van de
interventie. Dezelfde hoeveelheid en dezelfde aard bijwerkingen zijn
gerapporteerd bij roodlichttherapie. Ten aanzien van het voordeel, gebaseerd op
eerdere studies met witlicht-BLT, verwachten we dat de deelnemers die de blauwe
lichttherapie ontvangen, aanzienlijke verbeteringen zullen merken m.b.t.
slaperigheid overdag, slaapkwaliteit en verscheidene zelfgerapporteerde
subjectieve slaapuitkomsten, zoals slaapversnippering, slaapkwaliteit en met
welk gemak ze in slaap te vallen. Daarnaast verwachten we een verbetering van
depressieve stemming en motorische scores op de UPDRS-schaal.