Slaap en cognitie hypothese in loodsen

De ziekte van Alzheimer is een progressieve neurodegeneratieve aandoening, en
de meest voorkomende vorm van dementie. Ondanks dat er op grote schaal
onderzoek is verricht naar de ziekte van Alzheimer, zijn de exacte oorzaken nog
steeds onbekend en is de ziekte tot op heden nog onbehandelbaar. Enkele
risicofactoren zijn bekend die het risico op de ziekte van Alzheimer vergroten,
zoals leeftijd, familie geschiedenis en genetische/leefstijl factoren. De
laatste aantal jaren is er steeds meer aandacht voor de invloed van slechte
slaap op het risico van het verkrijgen van de ziekte van Alzheimer.

Het is al langer bekend dat mensen met de ziekte van Alzheimer slechter slapen.
Zij slapen meer gefragmenteerd, dutten meer in gedurende de dag en zijn s*
nachts vaker wakker. Recent onderzoek toont echter aan dat slechte slaap ook
een directe rol kan hebben op de pathofisologie van de ziekte van Alzheimer.
Cross-sectionele populatiestudies laten al zien dat mensen met slechte slaap
een verhoogd risico hebben op cognitieve achteruitgang en de ziekte van
Alzheimer (Lim et al 2013, Ju et al 2012, Spira 2013). Slaap, en dan met name
de zogenaamde diepe slaap, wordt gelinked aan de klaring en productie van het
amyloid beta eiwit; een eiwit wat zich opstapelt in de hersenen van mensen met
de ziekte van Alzheimer. Een eerdere studie vanuit onze afdeling liet zien dat
de amyloid beta waarden in de cerebrospinale vloeistof na een periode van slaap
lager zijn dan na een periode van slaap deprivatie (Ooms 2014). Recent
onderzoek in een diermodel ondersteunde deze bevinding: amyloid beta in het
brein van muizen werd sneller geklaard tijdens een periode van slaap (Xie 2012).

De relatie tussen slaap en de ziekte van Alzheimer blijft echter complex. Het
is van groot belang om een onderscheid te maken tussen het effect van langdurig
(chronisch) slecht slapen en het effect van enkel een nacht slechte slaap. Ook
is het van groot belang om uit te sluiten dat de correlatie tussen slecht
slapen en verhoogd risico van de ziekte van Alzheimer in de cross-sectionele
populatiestudies geen gevolg is van de ziekte zelf, in plaats van een oorzaak.

Om het effect van chronisch slecht slapen te onderzoeken, willen wij gebruik
maken van een onderzoeksgroep die een extrinsieke oorzaak heeft voor hun
slechte slaap. Personen die in ploegendiensten werken zijn hiervoor een mooi
model. In dit onderzoek willen wij onderzoeken wat het effect is van langdurig
slecht slapen op vroeg detecteerbare Alzheimer pathologie in een groep
Nederlandse loodsen.

Dit onderzoek is een observationele case-control studie in mannelijke
Nederlandse loodsen (n=20) en gezonde controles (n=20). Beide groepen zullen 2
weken lang een actiwatch dragen en een slaapdagboekje bijhouden. Daarna zullen
ze 1 nacht polysomnografie krijgen, met neuropsychologische testen de volgende
ochtend. In de volgende fases zullen de loodsen een PET-CT en MRI scan krijgen,
tijdens aparte meetmomenten. Voorafgaand aan deze scans zullen de loodsen
gedurende twee weken het draagbare SmartSleep apparaat gebruiken tijdens de
slaap voor het meten van de duur en mate van slaap.

De proefpersonen zullen in totaal 4 bezoeken hebben, waarin wordt verwacht dat
zij tijdens het tweede bezoek een nacht polysomnografie hebben op locatie. Wij
verwachten een minimaal risico voor onze proefpersonen, de stralingsbelasting
van de PET-CT is gering. Er kan irritatie zijn door het langdurig dragen van
het actiwatch horloge of het aanbrengen van de electrodes voor polysomnografie
voor mensen met een gevoelige huid. Ook is er de mogelijkheid van
toevalsbevindingen tijdens een PET-CT en/of MRI scan. Deze zullen in overleg
met een arts die expertise heeft op dit gebied direct worden doorgekoppeld.