Bepalen van de biologische dosis-effect relatie van speekselklierbestraling en verlies van functionele cellen met PSMA PET

Hoge dosis radiotherapie in het hoofd-hals gebied kan schade veroorzaken in
speekselklieren, met als gevolg een droge mond (xerostomie) met verlies van
kwaliteit van leven. Het optimaliseren van radiotherapie om xerostomie te
voorkomen is moeilijk, omdat veel klierlocaties niet zichtbaar zijn met
gangbare beeldvorming en omdat de dosis-effect relatie niet voldoende duidelijk
is. Traditionele dosis-effect studies zijn gebaseerd op metingen van
subjectieve klachten of matig reproduceerbare gestimuleerde speekselvloed in
een subset van toegankelijke klieren, en zijn daarom incompleet en potentieel
onnauwkeurig. De dosis-effect relatie tussen de stralingsdosis en het verlies
van vitale functionele kliercellen in specifieke klierlocaties is onbekend en
kan variëren met het gelijktijdig gebruik van chemotherapie of tussen standaard
foton-gebaseerde RT en proton therapie (PT). Als gevolg daarvan zijn er op dit
moment geen dosislimieten bekend voor verschillende speekselklieren, en zijn
bestaande dosislimieten voor de parotiden en submandibulaire klieren mogelijk
onnauwkeurig. Dit beperkt de verdere ontwikkeling van strategieën om xerostomie
te verminderen.

PSMA PET is een nieuw diagnostisch instrument waarmee de aanwezigheid van
vitale acinaire cellen in speekselklieren in het gehele hoofd-hals gebied kan
worden afgebeeld, met een sensitief and kwantitatief signaal. PSMA PET heeft al
bijgedragen aan de identificatie van tot dusver onbekende seromucosala
klierlocaties in het hoofd-hals gebied, bijvoorbeeld in de achterwand van de
nasopharynx (torus tubarius). Een afname van PSMA accumulatie in
speekselklieren correleert naar verwachting met verlies van vitale acinaire
cellen. De PET beelden kunnen worden vergeleken met de dosisverdeling van
radiotherapie in klier-gebaseerde of voxel-gebaseerde evaluaties. Dit maakt
PSMA PET een passend instrument om de radiobiologische dosis-effect relaties af
te leiden die nodig zijn om te komen tot betere en klier-specifieke
dosis-limieten voor radiotherapie. De resultaten van deze studie kunnen
bijdragen aan lagere toxiciteit en betere kwaliteit van leven voor toekomstige
patiënten die worden behandeld met hoge dosis radiotherapie in het hoofd-hals
gebied.

Primair doel is het bepalen van de dosis-effect relatie voor conventioneel
gefractioneerde (chemo)radiotherapie en lange-termijn verlies van acinaire
cellen in speekselklieren. Secundaire doelen zijn:
- Bepalen van de dosis-effect relatie in de acute fase.
- Bepalen van de dosis-effect relaties in voxel-based analyse (laat en acuut).
- Bepalen van de relatie van celverlies per kliertype met klachten.
- Bepalen van de relatie van concurrente chemotherapie met celverlies.
- Bepalen van het verloop in de tijd van celverlies.
- Bepalen van het verschil in celverlies na reguliere RT ten opzichte van PT.

Deze studie is opgezet als een prospectieve observationele studie. 20 patiënten
met nieuw ontdekt plaveiselcel carcinoom van het hoofd-hals gebied (HNSCC), die
zijn geaccepteerd voor hoge dosis (chemo)radiotherapie, worden geïncludeerd. De
relatieve hoeveelheid overblijvende vitale cellen per speekselklierlocatie
wordt geëvalueerd met seriële PSMA PET/CT scans, en wordt gecorreleerd met de
lokale stralingsdosis om de dosis-effect relatie af te leiden.

Deelname aan deze studie heeft geen significante risico's. De klachten en
levensverwachting van deelnemende patiënten worden bepaald door de tumor in het
hoofd-hals gebied en de respons op de behandeling. Patiënten krijgen 4 lage
dosis PSMA PET/CT scans van het hoofd-hals gebied, met een stralingsbelasting
van 3-4 mSv per stuk. The totale dosis van 12-16 mSv is ruim binnen de range
van normale diagnostische procedures. Deelname geeft geen vertraging in
diagnostiek of behandeling, en de verkregen beelden hebben geen invloed op de
diagnose of behandeling van de hoofd-hals tumor.