Hebben patiënten baat bij een Attentional Avoidance Training/Aandachtstraining tijdens een klinische alcohol detoxificatie?

Alcoholverslaving is een veelvoorkomend fenomeen in Nederland, 0.7% van de
Nederlandse bevolking voldoet aan de criteria voor een stoornis in
alcoholgebruik (965.331 personen, 15 jaar of ouder, ICD-10, WHO, 2014).
De behandeling voor verslaving in Nederland is tegenwoordig voornamelijk
gericht op de cognitieve gedragstherapie (CGT). Deze therapie richt zich enkel
op bewuste cognitieve processen, wat mogelijk een reden is voor de beperkte
succes percentages (Heitmann et al., 2017). Duale proces modellen warden dan
ook steeds belangrijker in het verklaren en behandelen van
verslavingsproblematiek. Deze modellen veronderstellen dat verslavingsgedrag
wordt gekenmerkt door een inbalans tussen twee onafhankelijke, maar
interactieve informatieverwerkingssystemen (Bechara, 2005, Stacy & Wiers, 2010,
Manning, 2016), namelijk het impulsieve en het reflecterende/executieve
systeem. De zogeheten inbalans tussen impulsieve en reflecterende processen is
gerelateerd aan meerdere cognitieve biases (Wiers et al., 2013). Deze
cognitieve biases omvatten een aandachtsbias (de neiging van
alcoholgerelateerde cues in de omgeving om selectief aandacht te trekken) voor
alcohol gerelateerde stimuli (Field & Cox, 2008), een geheugenbias voor de
automatische activering van alcohol gerelateerde associaties (Wiers, Van
Woerden, Smulders, & De Jong, 2002) en een bias voor automatisch geactiveerde
actietendensen om alcohol te benaderen (Palfai & Ostafin, 2003).
Cognitieve Bias Modificatie (CBM) is een nieuwe trainingsmethode om deze
cognitieve biases aan te pakken (Wiers et al., 2013). Wiers en collega*s hebben
de Alcohol Approach/Avoidance Taak (Alcohol-AAT) ontwikkeld om een potentiële
bias in de actietendens te meten om alcohol gerelateerde stimuli te benaderen,
of juist te vermijden (Wiers, Rinck, Dictus, & Van Den Wildenberg, 2009). Het
gebruik van de Alcohol-AAT in de behandeling van patiënten met een
alcoholverslaving is effectief gebleken bij het verminderen van een terugval in
alcohol in zowel Duitsland als Australië (Manning et al., 2016, Eberl et al.,
2013, Wiers et al., 2011).
In zijn Australische studie concludeert Manning dat de detoxificatie-fase een
potentieel kritisch moment zou kunnen zijn om een toenaderingsbias te
veranderen (Manning et al., 2016). Detoxificatie kan een patiënt een kans
bieden om te profiteren van neurologisch herstel middels neurocognitieve
interventies die de cognitieve biases opnieuw vormen (Manning et al., 2016).
Indien bevestigd, zou een mogelijke reden kunnen zijn dat deze vroege
abstinentie van alcohol een uitzonderlijk risicomoment is voor een terugval in
alcohol. Onderzoeken laten zien dat 50 tot 80% van de alcoholverslaafden
opnieuw beginnen drinken tijdens detoxificatie (Garbusow et al., 2014; Miller &
Kavanagh, 2011; Sanghani et al., 2015), vaak binnen enkele dagen of weken (De
Wilde et al., 2014; Miller & Kavanagh, 2011). Samenvattend kan gesteld worden
dat de resultaten die eerder zijn vergaard in CBM onderzoeken met een
kostenbesparende, aanvullende AAT-behandeling veelbelovend zijn, waardoor
verder onderzoek dan ook gewenst is.

De doelen van het huidige onderzoek zijn 1) de effectiviteit van een
aanvullende Alcohol Avoidance Training (AAT) meten tijdens een klinische
alcohol detoxificatie om behandeluitkomsten te verbeteren in Nederland. 2)
Onderzoeken of het moment van aanbieden (tijdens klinische detoxificatie versus
na afloop van klinische detoxificatie) van de AAT verschil maakt in
behandeluitkomsten binnen Europa, 3) Het onderzoeken van de verwachtingen,
aanvaardbaarheid en haalbaarheid van de AAT training. Wanneer deze effectief en
haalbaar blijkt te zijn, zou de AAT training gemakkelijk kunnen worden
geïmplementeerd als een goedkope, aanvullende behandeling om behandeluitkomsten
te verbeteren voor patiënten met een alcoholverslaving.

Een multicenter, gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek met een
repeated-measures design.

Na het ondertekenen van schriftelijke toestemming, worden deelnemers gerandomiseerd en toegewezen aan één van de vier verschillende Alcohol Avoidance Training (AAT) groepen, tijdens of na afloop van hun klinische alcohol detoxificatie (TAU): 1. TAU + AAT tijdens klinische alcohol detoxificatie 2. TAU + placebo AAT tijdens klinische alcohol detoxificatie 3. TAU + AAT na afloop van klinische alcohol detoxificatie 4. TAU + placebo AAT na afloop van klinische alcohol detoxificatie

Er zijn geen risico*s verbonden aan deelname aan dit onderzoek. Deelnemers
worden gevraagd om de vijf AAT-trainingssessies te voltooien tijdens de eerste
drie weken van hun klinische alcohol detoxificatie, of na afloop. Een
AAT-trainingssessie duurt maximaal 20 minuten. Bovendien worden deelnemers
gevraagd hun mate van zucht vóór en na een trainingssessie te beoordelen (VAS,
een vraag). Voor de eerste AAT-trainingssessie en tijdens follow-up
beoordelingen wordt er gevraagd om vijf vragenlijsten in te vullen. Deze
omvatten vragen omtrent middelengebruik (4 vragen), zucht (5 vragen),
psychische klachten (21 vragen), AAT verwachtingen (4 vragen) en AAT evaluatie
(aanvaardbaarheid en haalbaarheid) (15 vragen).