Gunstige en ongunstige neveneffecten van preventieve verwijdering van eierstokken bij vrouwen met een hoog genetisch risico op het ontwikkelen van eierstokkanker

Vrouwen met een hoog familiair risico op borst- en eierstokkanker krijgen nu
het advies om een risicoverlagende verwijdering van de eierstokken te ondergaan
op jonge leeftijd, tussen de 35 en 45 jaar, om op die manier het risico op
eierstokkanker (en mogelijk ook op borstkanker) te verkleinen. Door deze
operatie komen deze vrouwen acuut in de overgang terecht. Eerder onderzoek naar
de effecten van de overgang is verricht bij vrouwen die op natuurlijke wijze op
jonge leeftijd in de overgang kwamen. Uit dit onderzoek blijkt dat vrouwen door
een vroege overgang meer risico hebben op het ontwikkelen van hart- en
vaatziekten, botontkalking, verminderde cognitie en mogelijk ook een
verminderde kwaliteit van leven. Wij weten echter niet of vrouwen die door een
operatie vroeg in de overgang komen ook deze risico*s lopen. Zo is er een
interessante hypothese dat een natuurlijke vroege overgang samengaat met vroege
vasculaire veroudering en dat er daardoor bij vroege natuurlijke overgang een
associatie is met verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Dit speelt geen rol
bij onze studiepopulatie die chirurgisch vroeg in de overgang komt. Door
vrouwen met een familiair verhoogd risico op eierstokkanker uit te nodigen voor
klinisch onderzoek willen wij het effect van een vroege operatieve overgang op
het hart en bloedvaten, de botgezondheid en de cognitie onderzoeken. Daarnaast
willen wij kijken naar de kwaliteit van leven en de risicofactoren voor hart-
en vaatziekten.

Omdat er tot op heden, voor zover wij weten, geen onderzoek is verricht dat
kijkt naar de lange termijn effecten van een preventieve verwijdering van de
eierstokken vóórdat op natuurlijke wijze de overgang is ingetreden, en er
mogelijk wel degelijk nadelige gevolgen voor de gezondheid kunnen, met name op
het cardiovasculaire gebied, voor de botgezondheid en met betrekking tot de
cognitie zijn, achten wij dit onderzoek van groot belang.

Met ons onderzoek willen wij bijdragen aan een verbeterde gezondheid en
kwaliteit van leven van vrouwen uit families met erfelijke borst- en
eierstokkanker.

De mogelijk nadelige gevolgen van het preventief verwijderen van de eierstokken
(PBSO) vóórdat de natuurlijke menopauze optreed in kaart brengen. Hierbij is
speciale aandacht voor de effecten op het hart en de bloedvaten, de
botgezondheid en de cognitie.
Tevens zullen wij kijken naar de invloed op de kwaliteit van leven en
risicofactoren voor hart- en vaatziekten

Door het onderzoeken van deze (mogelijke) lange termijn effecten van de PBSO
kunnen in de toekomst vrouwen hierover voorgelicht worden en kan er indien
nodig een preventie- en/of screeningsprogramma opgezet worden.

Wij willen ook nagaan of de gevolgen van het verwijderen van de adnexa afhangen
van de leeftijd bij de ingreep en het gebruik van hormoonsuppletie daarna;

Vrouwen uit families met erfelijke borst- en eierstokkanker moeten moeilijke
beslissingen nemen over borstkankerscreening en preventieve ingrepen aan
borsten en/of eierstokken. Mocht ons onderzoek aantonen dat vrouwen na het
verwijderen van de adnexa inderdaad een verhoogd risico hebben op hart- en
vaatziekten, botontkalking, urogenitale problemen, cognitieve achteruitgang of
een verminderde kwaliteit van leven, dan vinden we het belangrijk dat deze
vrouwen daarover goed worden voorgelicht. Ook willen we in dat geval een
nazorgprogramma opzetten voor vrouwen die deze ingreep reeds hebben ondergaan,
om vroegtijdig problemen op te sporen en om eventuele progressie van de
problemen tegen te gaan.

Aan vrouwen die geen borstkanker hebben gehad kan het gebruik van
hormoonsuppletie tot het 50e jaar worden geadviseerd als blijkt dat dit geen
ongunstige effecten heeft. Beter inzicht in de mate waarin het risico op
borstkanker wordt verminderd door preventieve adnexextirpatie is van groot
belang voor vrouwen en hun behandelaars om de voor- en nadelen van
borstkankerscreening en preventieve verwijdering van de borsten tegen elkaar af
te kunnen wegen. De voorlichting en adviezen voor een jonge vrouw uit een
familie met erfelijke borst- en eierstokkanker zullen dan beter aansluiten op
haar persoonlijke situatie.

Wij zullen 500 vrouwen uitnodigen die voor hun 46e jaar hun eierstokken en
eileiders hebben laten verwijderen en, ter vergelijking, 250 leeftijdsgenoten
zonder deze ingreep (of vrouwen die deze ingreep na hun 55e jaar ondergingen) .
Bij deze vrouwen zullen we de conditie van het hart, de vaten en de botten gaan
meten. Het onderzoek zal landelijk uitgevoerd worden. Vanuit alle oncologische
centra zullen vrouwen die aan de inclusiecriteria voldoen worden uitgenodigd om
mee te doen aan dit onderzoek. De klinische onderzoeken die wij zullen
uitvoeren zijn bloedonderzoek (diverse cardiovasculaire en botmarkers), de
pulse wave velocity (bepalen van vaatstijfheid), de CAC-score (mate van
verkalking in de coronair arteriën, maat voor atherosclerose) en DEXA scan voor
bepaling botdichtheid. Deze onderzoeken zullen aangeboden worden in het
Amsterdam Universitair Medisch Centrum, Erasmus MC, Radboud UMC, UMC Utrecht en
in het UMC Groningen.

Vooraf aan deze klinische onderzoeken willen wij aan de deelneemsters vragen
een vragenlijst in te vullen over algemene gezondheid maar ook verschillende
aspecten van kwaliteit van leven (stress, angst voor kanker, menopauzale
klachten, urogenitale problemen en seksualiteit). De deelneemsters zullen
enkele weken na de klinische onderzoeken worden gevraagd om een online test in
te vullen die verschillende aspecten van het cognitief functioneren meet, zoals
geheugen en planningsvermogen.

Lara Terra is als coördinerend arts-onderzoeker aangesteld op dit project. Zij
is contactpersoon voor alle deelnemende centra en zal de patiënten zien. De
patiënten zullen een uitnodigingsbrief ontvangen van hun eigen gynaecoloog of
klinisch geneticus met de vraag of zij mee willen doen aan dit onderzoek. Bij
deze brief ontvangen zij de inlogcodes voor de vragenlijst. Bij deelname aan
het onderzoek zal er contact opgenomen worden met de patiënte voor het
inplannen van een afspraak voor de klinische onderzoeken in een van de 5
ziekenhuizen naar keuze van de patiënte. Aldaar zal bloedonderzoek verricht
worden, zal Lara Terra de patiënten zien en zal zij de vaatstijfheid meten.
Door de afdeling radiologie zal een CAC-score bepaald worden waarmee
(sub)klinische atherosclerose aangetoond kan worden. Op de afdeling nucleare
geneeskunde krijgen de deelneemsters een DEXA-scan voor het bepalen van de
botdichtheid. Enkele weken na het klinische bezoek ontvangen de deelneemsters
een inlogcode voor het maken van een online test naar de cognitie.

Als er bij de onderzoeken geen bijzonderheden worden gevonden zal de
deelneemster hiervan telefonisch op de hoogte gebracht worden. Haar huisarts
zal een brief ontvangen.
Indien er bij de onderzoeken afwijkingen gevonden worden die niet bekend waren
en die van invloed zijn op de gezondheid van de deelneemster zal de
deelneemster hiervan zowel telefonisch als per post op de hoogte gebracht
worden. Haar huisarts brengen wij van eventuele afwijkingen op de hoogte per
post.


In het UMC Groningen zal een longitudinale follow-up plaats vinden van vrouwen
die in het verleden hebben deelgenomen aan een studie naar botgezondheid na een
RRSO voor het 52e jaar. Hiervoor zullen deze vrouwen opnieuw uitgenodigd worden
voor een vragenlijst, een DXA scan en een onderzoek naar sarcopenie.

De onderzoeken die uitgevoerd worden om een risico inschatting te maken van het
cardiovasculaire risico en het risico op osteoporose zullen een dagdeel in
beslag nemen. De deelneemsters worden gezien door de arts-onderzoeker die de
bloeddruk, lengte, gewicht en PWV zal meten. Ook zullen er 8 buisjes bloed
afgenomen worden. Daarna zullen de patienten een DXA-scan en een low-dose
CT-scan voor de CAC-score ondergaan. Indien uit de testresultaten naar voren
komt dat aanvullend onderzoek geindiceerd is vanwege afwijkingen die gevonden
zijn zal de deelneemster verwezen worden naar haar huisarts of medisch
specialist. Daarna zullen zij de standaard zorg ontvangen.

De neurocognitieve vragenlijst kan thuis online worden ingevuld en duurt
ongeveer 40 minuten.

De overige vragenlijsten naar kwaliteit van leven, seksuele problematiek,
urogenitale problematiek en endocriene problemen kunnen eveneens thuis gemaakt
worden, dit zal, afhankelijk van de aan- of afwezigheid van bepaalde
aandoeningen 60 minuten duren.