Studie naar de effecten van metformine op zwangerschapsuitkomsten (POEM studie, acroniem vanuit het Engels), een langetermijn, gerandomiseerd, gecontroleerd onderzoek bij zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes is de expressie van insulineresistentie met de conversie
van prediabetes naar diabetes tijdens (en door) de zwangerschap (meestal bij
een zwangerschapsduur rond 20-30 weken). Gemiddeld komt zwangerschapsdiabetes
voor bij 1 op de 10 tot 20 zwangerschappen. Factoren die het risico verhogen op
zwangerschapsdiabetes zijn een BMI > 25 kg/m2, familiale belasting voor type 2
diabetes, een eerdere zwangerschapsdiabetes en het zogenaamde polycysteus
ovariumsyndroom. Bij zwangere vrouwen met deze risicofactoren is screening op
zwangerschapsdiabetes belangrijk. Vroege detectie en behandeling van
zwangerschapsdiabetes is van wezenlijk belang voor moeder en kind - gezien de
belangwekkende morbiditeit die bij zwangerschapsdiabetes kan optreden: tijdens
en na de zwangerschap. Van de vrouwen met zwangerschapsdiabetes ontwikkelt
volgens de huidige inzichten 50% binnen 5 jaar type 2 diabetes. Ook voor het
ongeboren kind is zwangerschapsdiabetes niet zonder risico*s: een riskant hoog
geboortegewicht; een vroegtijdige geboorte met rijpheidsproblemen; meer
complicaties bij de bevalling (baringsproblemen met schouderdystocie,
spoedsectio, perinatale hypoglykemie met hersenschade); en op de lange termijn
een verhoogde kans op (vroegtijdige) obesitas en diabetes.

De kern van de pathofysiologie van zwangerschapsdiabetes schuilt in
insulineresistentie met een adaptieve hyperinsulinemie. Insulinetherapie (de
huidige standaardbehandeling naast dieet en leefstijl) is daarbij minder
oorzakelijk gericht dan de insulinesensitisatie met metformine.

Observationele studies geven inderdaad ook aanwijzingen dat behandeling van
zwangerschapsdiabetes met metformine veiliger en effectiever kan zijn dan de
standaardbehandeling met insuline, voor moeder en kind op eindpunten die er
echt toe doen. Metformine lijkt daarbij de risico's te verlagen op
zwangerschapshypertensie, zwangerschapsvergiftiging, macrosomie (risicovolle
overmatige groei van het kind), complicaties bij de bevalling, keizersneden en
de noodzaak tot neonatale spoedzorg.

Omdat deze bevindingen observationeel verkregen zijn zonder een gerandomiseerd
gecontroleerd studiedesign met een lange termijn follow-up, is voor de
definitieve bewijsvoering een RCT nodig zoals de POEM studie met
vervolgcontroles tot 20 jaar na de bevalling.

Deze studie is overgegaan naar CTIS onder nummer 2024-519386-21-00 raadpleeg het CTIS register voor de actuele gegevens.

De POEM studie beoogt de behandeling van zwangerschapsdiabetes te verbeteren
via het tonen van bewijskracht dat een vroege primaire behandeling met
metformine (insulinesensitisatie) beter werkt dan een vroege primaire
insulinetherapie (versterking hyperinsulinemie) op 8 klinisch relevante
eindpunten die er toe doen voor moeder en kind bij zwangerschapsdiabetes: de
zogenaamde Gestational diabetes Outcome Score (GOS).

Uiteindelijk wordt een grote en relevante gezondheidswinst mogelijk geacht voor
moeder en kind - vooral via de reductie van belangwekkende morbiditeit op de
langere termijn zoals type 2 diabetes mellitus, obesitas en aanverwante
aandoeningen.

De POEM studie is een RCT met een lange termijn vervolgstrategie. Het
gerandomiseerde en gecontroleerde design met 2 armen (dieet + leefstijl +
metformine versus alleen dieet + leefstijl vanaf diagnose) met een insulin
rescue maakt de studie krachtig voor uiteindelijke bewijsvoering. De lange
termijn controles geven inzicht in de klinisch relevante uitkomsten.

De POEM studie kent drie fasen:
1. Fase A: vanaf inclusie tot en met 6 weken na de bevalling (met
studiemedicatie - interventioneel) - GOS als primair samengesteld eindpunt met
8 klinisch relevante uitkomsten tijdens zwangerschap en bevalling;
2. Fase B: aansluitend op Fase A tot 1 jaar na de bevalling (met
studiemedicatie - interventioneel) - gewichtsontwikkeling en diabetesrisico bij
de moeder; gewichtsontwikkeling bij het kind
3. Fase C: aansluitend op Fase B tot 20 jaar na de bevalling (zonder
studiemedicatie - observationeel) - gewichtsontwikkeling en diabetesrisico bij
de moeder; gewichtsontwikkeling bij het kind

Elke fase heeft specifieke onderzoeksvraagstellingen en eindpunten. Zie voor
meer details het onderzoeksprotocol.

Metformine HCL CF 850 (tot 3 maal daags) toegevoegd aan dieet en leefstijlmaatregelen bij zwangerschapsdiabetes. Metformine wordt gestart direct na randomisatie (interventiegroep). Deze vroege interventie is uniek en geeft naar verwachting extra meerwaarde. Insulin rescue kan additief plaatsvinden als de streefwaarden voor de glucoseregulatie niet worden gehaald. Zie het onderzoeksprotocol voor meer details.

Belasting van de patiënt door de studie wordt gering geacht:
- mogelijke bijwerkingen van Metformine (gastro-intestinale klachten), waarvoor
dosisaanpassing mogelijk is;
- ongemak bij bloedafnames (pijn, incidentele bloeduitstorting);
- tijdsbelasting vanwege de OGTT. Enige misselijkheid bij de OGTT.

Risico op lactaatacidose bij gebruik van metformine en gelijktijdig optreden
van intercurrente ziekte (bijvoorbeeld diarree / dehydratie of sepsis). Daarin
voorziet het protocol om dat te voorkomen.