Deze studie is overgegaan naar CTIS onder nummer 2024-518280-35-00 raadpleeg het CTIS register voor de actuele gegevens. Onderzoek naar het effect van CBD op slaapkwaliteit van MS-patiënten
ID
Bron
Verkorte titel
Aandoening
- Overige aandoening
Synoniemen aandoening
Aandoening
Slaapkwaliteit
Betreft onderzoek met
Ondersteuning
Onderzoeksproduct en/of interventie
Uitkomstmaten
Primaire uitkomstmaten
Insomnia Severity Index (ISI) score.
Secundaire uitkomstmaten
Dagboekmetingen van slaapgerelateerde uitkomsten: Number of Awakenings (NA),
Sleep Onset Latency (SOL), Sleep Efficiency (SE), Wake time After Sleep Onset
(WASO), Total Sleep Time (TST); van niet-slaapresultaten: veranderingen in
aantal nachtelijke mictie, aantal, type en ernst van bijwerkingen (AE's);
Scores van Epworth Sleepiness Scale (ESS), Fatigue Severity Scale (FSS),
Checklist Individual Strength Fatigue-subschaal (CIS-F);
Metingen van de Neurokeys-app: deze verzamelt continu (24/7) de gegevens van de
interacties van deelnemers met het toetsenbord van hun smartphone om uitkomsten
als vermoeidheid, rust-activiteit patronen en klinische status te beoordelen;
daarnaast de antwoorden op de eenmaal daags gestelde pop-upvragen om een score
te geven op de Numeric Rating Scale (NRS) voor pijn, krampen en vermoeidheid.
Achtergrond van het onderzoek
De hoge prevalentie van verminderde slaapkwaliteit bij multiple sclerose (MS)
heeft gevolgen voor de kwaliteit van leven en de ziektelast van de patiënt.1-4
Therapeutische opties zijn onder meer cognitieve gedragstherapie en het gebruik
van slaapmiddelen. De eerste wordt als een hoeksteen beschouwd, maar is
arbeidsintensief en niet algemeen toegankelijk. Het gebruik van slaapmiddelen
kan problematisch zijn, aangezien langdurig gebruik ervan geassocieerd is met
tolerantie, afhankelijkheid en bijwerkingen. Gegevens uit preklinische studies
en rapporten van casestudies - zij het van wisselende kwaliteit - geven
cannabisproducten aan als alternatieve behandelingsmogelijkheid. Een
cannabispreparaat, geregistreerd als Sativex®, dat tetrahydrocannabinol (THC)
en cannabidiol (CBD) bevat is al beschikbaar als aanvullende behandeling van
spasticiteit bij MS. Rapporten van patiënten, patiëntenorganisaties en
beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg, onderstreept door
patiëntenonderzoeken, wijzen consequent op wijdverbreid gebruik van
ongecontroleerde cannabisproducten - dus van wisselende kwaliteit - door
MS-patiënten, met als doel het verbeteren van slaapkwaliteit. Tot op heden is
echet geen substantieel bewijs van effectiviteit van cannabisproducten op
slaapkwaliteit. Verder heeft het THC-bestanddeel van cannabis psychoactieve,
cardiovasculaire en verslavende eigenschappen. Daarentegenover staat dat het
niet-psychoactieve CBD-bestanddeel een aanzienlijk betere
veiligheidheidsprofiel heeft en het potentieel om verschillende fysiologische
processen, waaronder slaap, te verbeteren. Daarom willen we in deze studie het
effect van CBD op de slaapkwaliteit bij MS-patiënten onderzoeken.
Doel van het onderzoek
Deze studie is overgegaan naar CTIS onder nummer 2024-518280-35-00 raadpleeg het CTIS register voor de actuele gegevens.
Onderzoek naar het effect van CBD op slaapkwaliteit van MS-patiënten
Onderzoeksopzet
Een serie van 15 N-of-1-onderzoeken naar effecten van CBD op slaapkwaliteit van
MS-patiënten. Elke N-of-1-studie zal bestaan uit twee cross-over-onderzoeken
die bij één patiënt worden uitgevoerd. Binnen een cross-over zijn de
interventies met CBD of placebo gerandomiseerd en dubbelblind. Na een run-in
periode van 2 weken, volgen 4 treatment periodes van 3 weken, van elkaar
gescheiden door een wash-out periode van 1 week.
Onderzoeksproduct en/of interventie
In week 1 van de treatment fase nemen deelnemers òf een oplossing van CBD (10% g/v) in amandelolie voor oromucosale toediening in een dosis van 150 mg eenmaal daags òf een placebo, 30 minuten vóór het 's avonds naar bed gaan. In week 2 en 3 van de treatment fase nemen deelnemers òf een oplossing van CBD (10% g/v) in amandelolie voor oromucosale toediening in een dosis van 300 mg eenmaal daags òf een placebo, 30 minuten vóór het 's avonds naar bed gaan. Er zijn 4 treatment periodes van 3 weken, van elkaar gescheiden door een wash-out periode van 1 week.
Inschatting van belasting en risico
Met betrekking tot de patiëntenbelasting is het volgende van belang. De totale
studieduur voor een enkele deelnemer is 18 weken zijn, bestaande uit een run-in
van 2 weken, 4 behandelperioden van 3 weken met daartussen een wash-out van 1
week en een laatste contactmoment in week 18. Er zal een eerste fysieke
afspraak zijn in Rijnstate Ziekenhuis voor screening en er zal er bloed worden
afgenomen. Halverwege het onderzoek en aan het einde zijn er nog twee fysieke
afspraken voor bloedafname.
Tijdens de 16 weken durende interventiefase moeten de deelnemer metingen
verzamelen zoals gepland in het protocol. Ten eerste moet een deelnemer elke
dag slaap- en niet-slaapgerelateerde uitkomsten vastleggen in een digitaal
dagboek. Een keer per week moeten de dagboekopnames naar de onderzoeksassistent
worden gestuurd. Vervolgens wordt de deelnemer gebeld door de
onderzoeksassistent over deze opnames om de ervaringen te bespreken en hoe het
met de deelnemer gaat. Daarnaast krijgt de deelnemer wekelijks vragenlijsten
van de onderzoeksverpleegkundige. De deelnemer moet ook een
toetsenbordtoepassing op zijn/haar mobiele telefoon installeren dat passief de
interacties van de deelnemers met hun smartphone bewaakt. Het kan 1 of 2 dagen
duren om aan dit toetsenbord te wennen. De geregistreerde gegevens worden
automatisch geëxtraheerd.
Een laatste element van patiëntenbelasting is het houden aan de eisen van het
onderzoeksprotocol, waaronder de bereidheid om eenmaal daags het CBD product te
nemen en af te zien van overmatig gebruik van cafeïne en alcohol.
De risico's verbonden aan deelname zijn minimaal. CBD wordt als niet-toxisch,
niet-psychoactief en niet-verslavend beschouwd. Bijwerkingen die in dierstudies
zijn gemeld, zijn geassocieerd met doses die veel hoger zijn dan aanbevolen
voor mensen. De in ons onderzoek gebruikte dosis van maximaal 300 mg CBD
eenmaal daags is verder ook aanzienlijk lager dan de maximale dosis van
tweemaal daags 10 mg/kg lichaamsgewicht van een goedgekeurd CBD-preparaat om
epileptische aanvallen te beheersen, Epidiolex® (bij een persoon van 80 kg komt
dit overeen met 800 mg tweemaal daags). Een mogelijk risico zijn
CBD-geneesmiddelinteracties, aangezien CBD een remmend effect kan hebben op
sommige cytochroom P450 en UPGT-enzymen (glucuronidering) naast dat ze ook
kunnen dienen als een substraat van CYP450-enzymen. Een verandering in
effectiviteit van medicijnen respectievelijk CBD kan het gevolg zijn. In
Appendix C1 wordt een overzicht gegeven van medicijnen die een wisselwerking
hebben met CBD. Voordat een patiënt definitief wordt geïncludeerd, wordt het
risico op interacties beoordeeld door de onderzoeksapotheker.
Deze studie kan de slaapkwaliteit van de individuele deelnemers ten goede
komen. Bovendien kan het hen ervan weerhouden te experimenteren met vrij
verkrijgbare cannabisproducten van wisselende kwaliteit, wat kan leiden tot
onverwachte bijwerkingen. Dit onderzoek kan dus meer inzicht geven in de
effecten van een veilig CBD product op de slaapkwaliteit van MS-patiënten.
Publiek
Stippeneng 4
Wageningen 6708 WE
NL
Wetenschappelijk
Stippeneng 4
Wageningen 6708 WE
NL
Landen waar het onderzoek wordt uitgevoerd
Leeftijd
Belangrijkste voorwaarden om deel te mogen nemen (Inclusiecriteria)
- Een door een neuroloog bevestigde diagnose MS op basis van de herziene
MCDonaldscriteria van 2010 of 2017 - Relapsing-remitting of primaire of
secundaire progressieve MS - Expanded Disability Status Scale (EDSS) score <
7,5 - Geen terugval gedurende ten minste 6 maanden voor het controlebezoek -
Geen veranderingen in immunomodulerende therapie stabiel gedurende ten minste 3
maanden voor het controlebezoek; geen veranderingen in het gebruik van andere
medicijnen voor chronische aandoeningen gedurende ten minste 6 weken voor het
controlebezoek (bijv. antidepressiva, antidiabetica) - Leeftijd minimaal 18
jaar ten tijde van de screening - Body Mass Index (BMI) < 35,0 kg/m2 op het
moment van de screening. - Verhoogde niveaus van transaminasen (ALAT, ASAT) tot
tweemaal Upper Limit of Normal (2x ULN) zijn toegestaan, aangezien verhoging
van deze niveaus een veel voorkomende bevinding is bij MS-patie*nten. - Geen
plannen om zwanger te worden tijdens de studie. - Geen borstvoeding tijdens het
onderzoek - Een klacht van chronische vermindering van de slaapkwaliteit,
leidend tot een diagnose van slapeloosheid door een MS-neuroloog en een ervaren
somnoloog. In deze context wordt slapeloosheid gedefinieerd als moeilijkheden
om de slaap te vatten en/of te behouden of te vroeg wakker te worden, ondanks
voldoende gelegenheid en omstandigheden om te slapen, met als gevolg een of
andere vorm van beperking van de dag. Tot de oorzaken behoren
psychofysiologische slapeloosheid, slapeloosheid als gevolg van psychische
stoornissen zoals depressie, en slapeloosheid die secundair is aan andere
MS-gerelateerde symptomen zoals spasticiteit, pijn of nachtelijke
urinelozingen. De diagnose wordt gebaseerd op het voldoen aan de
ICDS-3-criteria voor slapeloosheid en een ISI-score van minimaal 15 (drempel
voor klinische slapeloosheid). - De voortzetting van farmacologische
behandelingen is ter beoordeling van de studieartsen. - Bereid en in staat om
af te zien van nieuwe, slaapbevorderende farmacologische behandelingen tot het
einde van de treatment fase van de studie. - Bereid en in staat om geen andere
cannabisproducten te gebruiken tot de voltooiing van het onderzoek. - Bereid en
in staat om geen supplementen te gebruiken die de slaap zouden kunnen
bevorderen (bv. L-tryptofaan, valeriaan, melatonine) tijdens de treatment fase
van het onderzoek. - Voortzetting van niet-farmacologische behandelingen is ter
beoordeling van de studieartsen. - Bereid en in staat om af te zien van nieuwe,
slaapbevorderende niet-farmaceutische interventies tot het einde van de
treatment fase van de studie. De levensstijl moet zo stabiel mogelijk worden
gehouden. - Bereid en in staat om informed consent te geven - Bereid en in
staat om tijdens de treatment fase dagelijks een digitaal dagboek in te vullen,
dit eenmaal per week naar de studieverpleegkundige of onderzoeksassistent te
sturen en tijdens de behandelingsfase van de studie minimaal tweemaal per week
door de onderzoeksassistent te worden gecontacteerd. - Bereid en in staat om de
Neurokeys app (dus mobiele telefoon) dagelijks te gebruiken - Bereid om bloed
te laten prikken bij het screeningsbezoek en nog twee keer bloed te laten
prikken tijdens de treatment fase van de studie - Bereid en in staat om geen
auto te rijden of machines te bedienen binnen 8 uur na inname van het
onderzoeksproduct tot het einde van de treatment fase van de studie. - Bereid
en in staat om geen avond-/nachtdiensten te draaien en geen tijdzones te
passeren tot voltooiing van het onderzoek. - Bereid en in staat zich te
onthouden van overmatig gebruik van cafei*ne (> 1 kop koffie of 1 portie
energiedrank) en alcohol (> 1 portie) 's avonds, 6 uur voor het naar bed gaan -
Bereid en in staat om zich te onthouden van (producten van) grapefruit,
Sevilla-sinaasappelen (gebruikt in marmelade), limoenen en pomelo's tijdens de
treatment fase van het onderzoek. - Bereid en in staat om tijdens de treatment
fase van de studie af te zien van experimenten met timing en soort voeding en
dranken. Het voedingspatroon van een deelnemer moet tijdens de treatment fase
zo stabiel mogelijk worden gehouden, aangezien er talrijke andere
voedingscomponenten dan furanocoumarines zijn die de biologische
beschikbaarheid van CBD kunnen bei*nvloeden.
Belangrijkste redenen om niet deel te kunnen nemen (Exclusiecriteria)
- Circadiane ritmestoornissen, slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen (zoals
matige tot ernstige obstructieve slaapapneu, centrale ademhalingsstoornissen
tijdens de slaap, of slaapgerelateerde stridor die onmiddellijke specifieke
behandeling vereisen), huidig vertraagd slaapfasesyndroom waarbij de wektijd
regelmatig later is dan 8.00 uur, of een slaapprobleem dat voldoet aan de
ICSD3-criteria van parasomniee*n. - Goede respons op de initie*le behandeling
van de beoordeelde slaapstoornis - Gebruik van een benzodiazepine of andere
slaapmedicatie, tenzij de patie*nt de slaapmedicatie vo*o*r het moment van
inclusie heeft afgebouwd. - Leverziekte of bloedwaarden van transaminasen
(ALAT, ASAT) boven 3x the upper limit of normal (ULN), aangezien langdurige
toediening van hoge doses CBD de leverfunctie kan aantasten (hoewel
omkeerbaar). - Geschiedenis van ernstige psychiatrische comorbiditeit -
Verhoogd risico op zelfmoordgedachten of -gedrag - Geschiedenis van drugs- of
alcoholmisbruik - Bekende of vermoede overgevoeligheid voor cannabinoi*den of
voor hulpstoffen van de formulering van het onderzoeksproduct - amandelolie -
Geschiedenis van gebruik met CBD-olie bereid door apotheek Clinical Cannabis
Care - Structureel of recreatief gebruik van een cannabinoi*de producten < 2
maanden voor de screening - Of het gebruik van een van de volgende medicijnen
een reden voor uitsluiting is, is ter beoordeling van de studieartsen en de
afleveringsapotheker. o Geneesmiddelen met risico op leverschade; de beslissing
tot uitsluiting zal genomen worden in overleg met de MS neurologen en de
apotheker die het CBD product levert. o Geneesmiddelen met risico op interactie
met CBD. Gegevens over de onderstaande potentie*le interacties tussen
geneesmiddelen en CBD zijn gebaseerd op mechanistische en klinische studies: -
Geneesmiddelen waarvan de biotransformatie voornamelijk afhankelijk is van de
cytochroom P450 enzymen CYP2C19 en CYP3A - Geneesmiddelen die inducers of
remmers zijn van enzymen waarvan CBD een substraat is: CYP2C19, CYP3A4.
Opzet
Deelname
In onderzoek gebruikte producten en hulpmiddelen
Opgevolgd door onderstaande (mogelijk meer actuele) registratie
Geen registraties gevonden.
Andere (mogelijk minder actuele) registraties in dit register
Geen registraties gevonden.
In overige registers
| Register | ID |
|---|---|
| CTIS | CTIS2024-518280-35-00 |
| EudraCT | EUCTR2022-002372-36-NL |
| CCMO | NL83212.091.22 |