Cerebrale ordening van plaats en tijd bij de anticipatie van gebeurtenissen.

Bij doelgericht gedrag worden motore handelingen afgestemd op gebeurtenissen in
de omgeving. Om een bewegend voorwerp te kunnen pakken worden waargenomen
afstand, vorm en bewegingsnelheid van het voorwerp gebruikt om de juiste
grijpbeweging te maken. Cerebrale organisatie van deze beweging berust op
anticipatie van de bewegingen van het voorwerp: op welke plaats zal het zich op
een bepaald tijdstip bevinden. In deze fMRI studie willen we, bij gelijke
visuele informatie, de cerebrale verwerking van tijdsbesef en plaatsbepaling
dissociëren Bovendien biedt het paradigma de mogelijkheid om deze 2 parameters
te bepalen voor zowel de kort tevoren spelende periode als voor de verwachte
nabije toekomst. Met ons design kunnen de twee experimentele parameters (tijd,
plaats) gelijkwaardig binnen 1 studie worden behandeld. Met fMRI is de
distributie van taakgerelateerde cerebrale activaties te meten. De verschillen
tussen deze distributies brengen vervolgens gebieden in kaart die bij een
specifieke karakteristiek van de afzonderlijke taak horen.

Wij willen weten welke hersengebieden betrokken zijn bij de ordening van plaats
en tijd: welke zijn specifiek voor tijd, dan wel voor plaats? In welke gebieden
bestaat overlap? Vervolgens is er onderscheid te maken tussen anticipatie en
recente ervaring, (a) gedissocieerd voor plaats en tijd, en mogelijk (b)
gemeenschappelijk voor wat betreft plaats en tijd verwerking.

18 gezonde rechtshandige vrijwilligers nemen deel aan fMRI metingen van de
hersenen tijdens kijken naar een computermonitor. Hierop beweegt een balletje
met verschillende curves en snelheden. Op bepaalde momenten stopt dit balletje.
In de controle-conditie van dit experiment (1) moet de proefpersoon op een
vaste knop van een responsbox drukken als het balletje stopt. In de conditie
van (momentane) plaatsbepaling (2) moet de plaats waar het balletje stopt
worden aangegeven middels de responsbox. In de conditie van plaatsanticipatie
(3) moet de proefpersoon aangeven waar het balletje de onderrand van het scherm
zou hebben geraakt indien het zijn baan zou hebben vervolgd. In de conditie van
toekomstige tijdschatting (4) moet de proefpersoon aangeven op welk tijdstip
het balletje de onderrand zou hebben bereikt. Op de zelfde manier moeten keuzes
gemaakt worden voor inschatting waar het balletje vandaan kwam (5) c.q. wanneer
het startte (6). Zowel voor plaats- als tijdbepaling moet de proefpersoon een
keuze uit 3 opties maken en deze aangeven door met vingers van de rechter hand
op 1 van 3 toetsen van een reponsbox te drukken. Ten behoeve van de plaatskeuze
is de onderrand van het scherm in drie segmenten verdeeld (links, midden,
rechts). Voor tijdschatting bestaan de mogelijkheden kort (t < 2s), lang (t >
5s) en half (2 < t < 5s). In afwisselende blokken van 30 s zullen de condities
bij herhaling worden gescand. Analyse van taakafhankelijke verschillen in
cerebrale activatie is op voxelbasis middels Statistical Parametric Mapping
(SPM2) (Friston et al., 1995).

nvt