Ventriculoscopisch verkregen neurale stamcellen uit de subventriculaire zone: een mogelijke bron van dopaminerge cellen voor neurotransplantatie voor de ziekte van Parkinson?

M. Parkinson is een veel voorkomende neurodegeneratieve ziekte, die zo * n 1%
van de populatie boven de 60 jaar treft. Bij deze ziekte ontstaat een
dopamine(DA)tekort in het brein door een progressieve degeneratie van
DA-producerende neuronen. Dit veroorzaakt de kardinale symptomen bradykinesie,
rigiditeit en tremor. De huidige behandeling is voornamelijk medicamenteus,
waarbij het DA-tekort wordt aangevuld met levodopa (L-dopa). Langdurig gebruik
van L-dopa kan leiden tot ernstige bijwerkingen, bijvoorbeeld dyskinesieën en
het on/off fenomeen. Met behulp van neuromodulatieve operaties kan bij een
deel van de patiënten L-dopa geïnduceerde symptomen gereduceerd worden. De
beperkingen van de huidige behandelingen hebben geleid tot de zoektocht naar
alternatieven. De laatste jaren heeft de mogelijkheid van
transplantatietherapie voor deze ziekte internationaal veel aandacht gekregen.
In Groningen wordt ook al zo * n 15 jaar onderzoek gedaan naar deze nieuwe
experimentele behandeling. Het doel hierbij is DA-producerende cellen te
implanteren, waardoor het ontstane DA-tekort wordt aangevuld. Verschillende
bronnen voor DA-producerende cellen zijn onderzocht (oa humaan foetale en
varkensfoetale DA-producerende neuronen). De tot nog toe onderzochte bronnen
kennen praktische (bv beschikbaarheid en immunologische rejectie) en ethische
bezwaren. Stamcellen vormen een veelbelovende bron. Stamcellen kunnen
prolifereren en differentiëren. Er zijn verschillende typen stamcellen: toti-,
pluri- en multipotente stamcellen met ieder een verschillend potentieel in
ontwikkeling tot volwassen cellen, waarbij de totipotente stamcellen (ontstaan
direct na fertilisatie van een oocyt) het grootste potentieel hebben en
multipotente stamcellen zich slechts kunnen ontwikkelen in de celtypen van het
orgaan waaruit de cel gewonnen is. In samenwerking met de disciplinegroep
Medische Fysiologie is de laatste jaren ervaring opgedaan met het bewerken van
stamcellen van de muis en de rat. Er is aangetoond dat zich in de ventrikelwand
multipotente neurale stamcellen bevinden die kunnen differentiëren tot cellen
van het centraal zenuwstelsel. Verder is aangetoond dat deze cellen relatief
makkelijk te verkrijgen zijn en kunnen differentiëren tot DA-producerende
neuronen. Zij vormen zo een aantrekkelijke bron voor cellen voor
neurotransplantatie, die de grote praktische (immunologische) en ethische
bezwaren van eerder onderzochte bronnen (bv. humaan- en varkenfoetale neuronen
en embryonale stamcellen) ontbeert.

Ontwikkeling van een celtransplantatietherapie voor de M. Parkinson dmv
autologe stamcellen.

Patienten die een ventrikuloscopie moeten ondergaan zal toestemming gevraagd
worden om weefsel af te staan. Dit weefsel zal verder in het laboratorium
worden bewerkt.

Het extra risico voor patiënten is niet groot. Er is reeds aangetoond dat het
stukje weefsel waarin wij geïnteresseerd zijn makkelijk te verkrijgen is 1 . De
procedure zal worden uitgevoerd door een ervaren ventriculoscopist. De ingreep
wordt slechts zeer kortdurend verlengd (minuten) waarbij de patiënt onder
narcose is. In aanvulling op het routinematig pré-operatief onderzoek zal de
patiënt worden gescreend op infectieziekten. Dit houdt in dat bij de reguliere
pré-operatieve bloedafname één extra buis bloed (5ml) wordt afgenomen. Het
verkregen weefsel zal eenmaal buiten het lichaam gekweekt en bewerkt worden. 1
Westerlund U, Svensson M, Moe MC, et al Endoscopically harvested stem cells: a
putative method in future autotransplantation. Neurosurg 2005 Oct; 57(4):779-84