De Nieuwe Hoornstudie - prevalentie en determinanten van gestoorde glucoseregulatie

In 1989 is in de gemeente Hoorn een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar
diabetes. Er werd gekeken naar de prevalentie van type 2 diabetes mellitus
(suikerziekte) en de oorzaken en gevolgen van het ontstaan van diabetes.
Er deden 2500 mensen woonachtig in de gemeente Hoorn mee aan het onderzoek.
Bij zo*n 8% van hen kwam uit het onderzoek naar voren dat ze diabetes hadden.
Inmiddels is dit onderzoek 17 jaar geleden en in die tussentijd heeft
wetenschappelijk onderzoek uitgewezen dat diabetes steeds meer voorkomt, door
onder andere een veranderde levensstijl/ toenemen van obesitas (eten van veel
vetten en weinig vezels, weinig bewegen, veel stress) en het steeds ouder
worden van de bevolking. Ondanks deze wereldwijde toename is in Nederland de
afgelopen 15 jaar geen grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de prevalentie en
determinanten van DM2.

Het functioneren van de beta-cellen in de alvleesklier ligt ten grondslag aan
diabetes mellitus type 2. Er is veel onderzoek gedaan naar beta-cel functie in
groepen met een gestoorde glucosetolerantie of in (ehnische) subgroepen van de
algemene bevolking. Er is echter weinig bekend omtrent beta-cel functie en
determinanten van beta-cel functie in de algeme bevolking (vastgesteld aan de
hand van een grootschalig cohortonderzoek).

De prevalentie van depressie is twee keer zo hoog in individuen met diabetes
dan in individuen zonder diabetes. De oorzaken hiervan zijn echter onduidelijk.
Depressie en andere factoren die gerelateerd zijn aan mentaal welbevinden
(angst, kwaliteit van leven) zijn indicatoren van stress. Onderzoek wijst uit
dat er een relatie is tussen stress en de pathofysiologie van glucosetolerantie
en hart-en vaatziekten. Een mogelijk mechanisme hierbij is de balans tussen
sympatisch- en parasympatisch deel van het autonome zenuwstelsel. Meer
onderzoek is echter nodig om dit te bevestigen.

A. Vaststellen prevalentie and determinanten van gestoorde glucoseregulatie
1. Vaststellen van de prevalentie van DM2 bij 40 tot 65-jarigen en vergelijken
met de prevalentie gevonden in 1989
2. Vergelijken van verschillende antropometrische- en metabole
populatiekarakteristieken (met speciale aandacht voor levensstijl en
lichaamssamenstelling) tussen subgroepen met een verschillende glucosestatus.
3. Vergelijken van verschillende indicatoren van cardiovasculaire aandoeningen
tussen groepen met een verschillende glucosestatus.

B. Vaststellen van beta-cell functie in de algemene populatie
4. Vaststellen van insuline secretie en insuline sensitiviteit door middel van
het modelleren van glucose en insuline concentraties gedurende een 75 g OGTT.
5. Vaststellen van de associatie tussen verschillende antropometrische- en
metabole karkateristieken en beta-cell functie in de algemene populatie.

C. Bestuderen van stemmingsstoornissen in groepen met een verschillende
glucosestatus
6. Vaststellen van de associatie tussen stemmingsstoornissen en glucosestatus
7. Bestuderen van de rol van het autonome zenuwstelsel in de associatie tussen
stemmingsstoornissen en glucosestatus.

Observationeel cohortonderzoek. De gemeente Hoorn zal een steekproef van 5000
inwoners tussen de 40 en 65 jaar oud uit de Gemeentelijke Basis Administratie
selecteren. Verwacht wordt dat 3000 van hen bereid zijn deel te nemen (60%).
De deelnemers zullen worden aangeschreven in cohorten op basis van postcode,
in naam van de onderzoekers en de gemeente. In deze brief wordt gevraag het
antwoordformulier terug te sturen, waarna de onderzoekers telefonisch een
afspraak zullen maken voor visite 1. Mocht twee weken na de verzending van de
informatiebrief nog geen antwoordkaart zijn ontvangen, zal een herinnering
worden verstuurd.
Als alle 3000 deelnemers een bezoek hebben gebracht voor visite 1 zal gestart
worden met de tweede visites. (naar verwachting één jaar na visite 1).

De participanten zullen in nuchtere toestand twee bezoeken brengen aan het
Diabetes Onderzoek Cemtrum:

Visite 1
Inclusie- en exclusie criteria zullen werden gecontroleerd en informed consent
zal worden afgenomen.
Antropometrie (lengte, gewicht, heupomtrek, middelomtrek) en bloeddruk zullen
worden bepaald. Vervolgens zal een 2-punts suikerwatertest (OGTT) met
bloedafnamens op t=0 en t=120 worden uitgevoerd. Het afgenomen bloed van beide
meetmomenten zal worden gebruikt voor het bepalen van bloedglucose, aan de hand
waarvan een gestoorde glucoseregulatie kan worden vastgesteld.
Fysieke activiteit (SQUASH), voedingspatroon (Voedselvragenlijst, Universiteit
Wageningen), roken, alcoholinname, beroep, opleiding, burgelijke staat, huidig
medicatiegebruik, ziektegeschiedenis, familiegeschiedenis van ziekten,
depressie(CES-D), angst (HADS), kwaliteit van leven (SF-12) en geboortegewicht
zullen worden vastgesteld met behulp van vragenlijsten.

Visit 2
Om beta-cell functie te berekenen zal een 7-punts OGTT worden uitgevoerd. Er
zullen twee nuchtere bloedafnames plaatsvinden (t=-15 en t=0) en vervolgens zal
na glucoseinname op t=15, 30, 60 en 120 minuten bloed worden afgenomen. Het
afgenomen bloed van alle tijdstippen zal worden gebruikt voor het bepalen van
insuline, c-peptide en glucose.
Uit de nuchtere bloedafnames zullen ook de volgende parameters worden
bepaald: high sensitive CRP (CRP-hs, marker voor ontsteking) , triglyceriden
en totaal cholesterol / HDL-cholesterol (markers voor vetstofwisseling)
Deelnemers zullen een electrocardiogram, enkel-arm index en bepaling van de
dikte van de intima media van de carotide krijgen als indicatoren voor hart-en
vaataandoeningen.
De VU-AMS zal de variabiliteit van het hartritme bepalen als marker voor het
autonome zenuwstelstel.
Tot slot zal aan alle deelnemers worden gevraagd om een kleine hoeveelheid
ochtendurine mee te brengen naar visite 2, voor het bepalen van
microalbuminerie.

Deelnemers dienen twee maal in nuchtere staat het Diabetes Onderzoeks Centrum
te bezoeken. Het eerste bezoek zal ongeveer 2,5 uur duren en het tweede
onderzoek ongeveer 5 uur.


Er zijn drie aspecten binnen het protocol welke kunnen zorgen voor belasting
van de participanten:
1. deelnemers dienen drie dagen voor het bezoek geen ongewoon zwaer
lichamelijke activiteit uit te voeren en dienen nuchter te komen.
2. Tijdens de OGTT kan een onaangenaam of misselijk gevoel optreden. Deze
reactie ontstaat bij 1 op de 60 mensen en zou binnen 15 minuten tot 1 uur weer
moeten verdwijnen.
3. Het verzamelen van bloed kan, zoals gebruikelijk bij bloedafname, kan zorgen
voor duizeligheid, ontsteking aan het vat, pijn en blauwe plekken. Ook is er
een kleine kans op het optreden van een infectie.

Een voordeel van het onderzoek kan zijn dat in een vroegtijdig stadium diabetes
wordt opgespoord, wat een snel behandelplan mogelijk maakt.