Anticipatie op wat komt: zijn er bij de Ziekte van Parkinson en Friedreichse Ataxie verschillen tussen timing en voorspellen van plaats?
(in de nederlandse titel geen bias voor stoornis timing, dit tbv. informed consent).

Het vangen van een toegeworpen bal betekent dat de hersenen een inschatting
moeten maken om de hand zo aan te sturen dat deze op hetzelfde moment op
dezelfde plaats is als de bewegende bal. Recent hebben we een fMRI studie
verricht naar de cerebrale ordening van plaats en tijd bij de anticipatie van
een dergelijke gebeurtenis (METc 2006.082). Hieruit bleek dat de de parietale
cortex sterk betrokken is bij zowel anticipatie van tijd als plaats. Een extra
bijdrage in de tijdschatting van een komende gebeurtenis werd geleverd door de
pre-Supplementary Motor Area (preSMA), de rechter prefrontale cortex en de hier
functioneel mee corresponderende linker cerrebellumhelft. De specifieke
betrokkenheid van cerebellum en de mediofrontaal gelegen preSMA leidt naar de
vraag of specieke dysfunctie van deze gebieden dan ook leidt tot specifieke
fouten of eventueel meer inspanning bij anticipatie van tijd. De rol van de
bovengenoemde hersengebieden bij timing is consistent met bestaande literatuur.

De ziekte van Parkinson (ZvP) is een chronische, progressive neurodegeneratieve
aandoening, waarbij dysfunctie van de basale ganglia door dopamine tekort een
belangrijke schakel in de pathofysiologie is. Afname van de corticale
dopaminerge innervatie, die vooral naar mediofrontaal is (hiervan is de preSMA
een onderdeel), en de verminderde output van de basale ganglia hierheen, geeft
de basis van de hypothese dat juist timing van actie gestoord is bij ZvP, meer
dan ruimtelijk motore planning. De Friedreichse Ataxie (FA) is ook een langzaam
progressieve neurodegeneratieve aandoening, met de geleidelijke ontwikkeling
van een cerebellaire syndroom met ataxie als meest prominente manifestatie. De
aantasting van juist het cerebellum is de reden om ook deze patientengroep te
beoordelen op een dysfunctie van specifiek timing, ten opzichte van een
ruimtelijke taak.

Het nu geplande gedragsonderzoek is een uitbreiding van de verrichte
fMRI-hersenstudie, nu gericht op de beoordeling van gedragsparameters in de
eerder gebruikte taak. De fMRI studie was met gezonde (jong-volwassen)
vrijwilligers. In het hier voorgestelde onderzoek willen we de taakuitvoering
beoordelen bij oudere gezonden, patienten met ZvP, en FA patienten.

we willen de vraag beantwoorden of de patienten meer problemen hebben met
timing, in vergelijking met plaats schatting, dan een controle groep van
gezonde leeftijdsgenoten.

Proefpersonen: 12 Parkinson patienten zullen uit de bestaande database afdeling
bewegingstoornissen, neurologie UMCG worden geincludeerd, evenals 8 patienten
met Friedreichs ataxie. Een leeftijds gematchte controlegroep van 12 personen
zullen door middel van benaderen van de familie van Parkinson patienten en
patienten met Friedreichs ataxie en externe werving worden geincludeerd. Beide
patientgroepen zijn goed gedocumenteerd in de bestanden van werkgroep
bewegingsstoornissen. De patienten worden aan de hand van UPDRS geselecteerd.
Exclusie criteria voor de gezonde controlegroep zijn medische problemen op
neurologisch, psychiatrisch en opthalmologisch gebied.

De belasting van het onderzoek is gedurende twee keer ongeveer 30 min. een
stimulus respons taak verrichten op de computer. Bij dit spel kijken de
proefpersonen naar een balletje wat zich voort beweegt in een bepaalde snelheid
en een bepaalde richting. Op de momenten dat het balletje stopt moet de
proefpersoon bepalen waar het balletje terecht zou komen en wanneer. Deze twee
opdrachten worden gescheiden van elkaar meerdere malen gedaan, terwijl visueel
beeld en motore reacties (op 1 van 2 knoppen drukken) dezelfde zijn.

De beoordeling van de test van de anticipatie van plaats in verhouding tot tijd
is op basis van: moeilijkheid op schaal (1-10), reactietijd en het fouten
aantal.
- Analyse: Data analyse met behulp van matlab en SPSS.
- Goedkeuring METc wordt aangevraagd.

Belasting is de tijdsbesteding aan het onderzoek. Hierbij bestaat geen
specifiek risico.