Cognitieve groepstherapie bij de behandeling van catastroferen bij patiënten met chronische niet-oncologische muskuloskeletale pijn

Er zijn inmiddels talloze studies bekend waarin de belangrijke rol van
catastroferen over pijn in relatie tot diverse pijngerelateerde problemen
zoals pijnintensiteit, depressie en beperkingen wordt aangetoond (zie voor een
uitgebreid overzicht Sullivan et al., 2001). Gegeven deze relatie lijkt
catastroferen een belangrijk aangrijpingspunt bij de behandeling van chronische
pijn. Bij catastroferen over pijn gaat het om een extreem en overdreven
negatieve manier van denken over de pijn en de mogelijke gevolgen ervan waarin
dreiging en angst voor pijn een belangrijke rol spelen. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat catastroferen over pijn nauw samenhangt met angstige
cognities over pijn (Crombez et al., 1999). Gegeven deze cognitieve aard van
catastroferen ligt het voor de hand om bij de behandeling ervan gebruik te
maken van de principes van cognitieve (gedrags)therapie.
In een meta-analyse van rct*s van cognitieve gedragstherapie bij chronische
pijn vonden Morley et al. (1999) dat psychologische behandelingen van
chronische pijn die gebaseerd zijn op de principes van cognitieve
gedragstherapie effectief zijn in vergelijking met wachtlijst condities. Ook
zijn er een tweetal studies waaruit bleek dat patiënten met chronische lage
rugpijn die behandeld werden met cognitieve gedragstherapie verbeterden op een
aantal uitkomstmaten (o.a. de mate van beperkingen, pijnintensiteit,
depressieve klachten, pijngedrag). Bovendien werd deze verbetering gemedieerd
door vermindering van catastroferen over de pijn (Smeets et al., 2006;
Spinhoven et al., 2004). Opmerkelijk hierbij is dat de mate van catastroferen
afnam onder verschillende behandelcondities en met gebruik van verschillende
technieken en methoden en dat geen van de gebruikte methoden in beide studies
specifiek gericht was op het verminderen van catastroferen (Smeets et al.,
2006; Spinhoven et al., 2004).
In deze studie willen we onderzoeken of een behandeling die toegespitst is op
het verminderen van catastroferen effectief is bij de behandeling van patiënten
met chronische pijnklachten die in hoge mate catastroferen over de pijn. De
studie zou in dit opzicht goed aansluiten bij de idee dat behandelingen voor
chronische pijn wellicht verbeterd kunnen worden door deze beter af te stemmen
op de specifieke kenmerken en behoeften van de patiënt (in dit geval patiënten
die in hoge mate catastroferen over hun pijn).

De verwachting is dat in vergelijking met een baseline periode de
behandelperiode gepaard gaat met een reductie in de mate van catastroferen en
angst voor pijn en dat patiënten minder beperkingen ervaren na afloop van de
behandeling in vergelijking met de baseline periode voorafgaand aan de
behandeling.

- Sullivan, M. J., Thorn, B., Haythornthwaite, J. A., Keefe, F., Martin, M.,
Bradley, L. A., & Lefebvre, J. C. (2001). Theoretical perspectives on the
relation between catastrophizing and pain. Clinical Journal of Pain, 17(1),
52-64.
- Crombez, G., Vlaeyen, J. W. S., Heuts, P. H. T. G., & Lysens, R. (1999).
Pain-related fear is more disabling than pain itself: Evidence on the role of
pain-related fear in chronic back pain disability. Pain, 80(1-2), 329-339.
- Morley, S., Eccleston, C., & Williams, A. (1999). Systematic review and
meta-analysis of randomized controlled trials of cognitive behaviour therapy
and behaviour therapy for chronic pain in adults, excluding headache. Pain,
80(1-2), 1-13.
- Smeets, R. J., Vlaeyen, J. W., Kester, A. D., & Knottnerus, J. A. (2006).
Reduction of pain catastrophizing mediates the outcome of both physical and
cognitive-behavioral treatment in chronic low back pain. J Pain, 7(4), 261-271.

Het doel van het onderzoek is om meer inzicht te krijgen in de effectiviteit
van cognitieve therapie, toegespitst op de behandeling van catastroferen over
(chronische) pijn.

Het onderzoeksdesign betreft een zogenaamd *replicated single-case experimental
design*. Het design bestaat uit een baseline periode van 2 weken, gevolgd door
een 8 weken durende behandelingsperiode. Statistische analyse zal plaatsvinden
middels randomisatietoetsen (Onghena & Edgington, 2005).


- Onghena, P., & Edgington, E. S. (2005). Customization of pain treatments:
single-case design and analysis. Clinical Journal of Pain, 21(1), 56-68;
discussion 69-72.

De interventie betreft een cognitieve groepstherapie bestaande uit 8 wekelijkse sessies van anderhalf uur.

Het onderzoek omvat geen specifieke risico's voor de participanten. De
belasting voor de participant betreft het volgen van 8 sessies van anderhalf
uur groepstherapie, het op 4 tijdstippen invullen van een 4-tal vragenlijsten
(catastroferen, angst voor pijn, beperkingen en pijn) en het gedurende de loop
van het onderzoek (63 dagen) bijhouden van een dagboekje. Dit laatste betreft
het invullen van 13 VAS-schalen m.b.t. catastroferen, angst voor pijn,
beperkingen en pijn. De totale tijdsbelasting is naar schatting ongeveer 22
uur.