De (kosten-)effectiviteit van op aandachtsconcentratie gebaseerde cognitieve behandeling en cognitief-gedragstherapeutische behandeling in adolescenten en jong volwassenen met zelfbeschadigend gedrag

De afgelopen jaren is er sprake van een duidelijke toename van de prevalentie
van zelfbeschadigend gedrag bij jongeren. Zelfbeschadigend gedrag verwijst naar
uiteenlopende vormen van zelfbeschadigend gedrag met of zonder suicidale
intentie. Vroege identificatie en behandeling van personen met zelfbeschadigend
gedrag is belangrijk omdat iedere episode van zelfbeschadigend gedrag het
risico op toekomstige episodes en uiteindelijk suicide doet toenemen. Er zijn
verschillende veelomvattende behandelingsprogramma's voor zelfbeschadigend
gedrag ontwikkeld en deze zijn aantoonbaar effectief gebleken in het doen
afnemen van zelfbeschadigend gedrag bij volwassenen. Met name de verandering
van dysfunctionele emotie regulatiestrategieen lijkt van belang in het
voorkomen van toekomstige episodes van zelfbeschadigend gedrag. De eerste korte
termijn resultaten van een Nederlandse kortdurende en gestructureerde
individuele cognitief-gedragstherapeutische benhandeling voor zelfbeschadigend
gedrag (ZonMw project Programma preventie/innovatie projectnr. 21000068) liet
ook positieve effecten zien ten aanzien van de herhaling van zelfbeschadigend
gedrag en hiermee verbonden problemen in adolescenten en jongvolwassenen.

Het doel van de studie is om de effecten en kosten te bestuderen van de totale
individuele cognitief-gedragstherapeutische behandeling en een van de
componenten van deze totale cognitief-gedragstherapeutische behandeling (te
weten training in aandachtsconcentratie) in groepsverband in vergelijking met
behandeling zoals gewoonlijk op de korte en lange termijn.

De studie is een multi-center gerandomiseerde gecontroleerde studie met
herhaalde metingen op baseline (M0), nameting (M6), en follow-up (M12 en M18).

Participanten worden at random toegewezen aan op aandachtsconcentratie gebaseerde cognitieve therapie, cognitieve-gedragstherapie of behandeling zoals gebruikelijk. De cognitieve-gedragstherapie bestaat uit 12 wekelijkse individuele zittingen vooral gericht op emotie regulatie vaardigheden, cognitieve herstructurering, en gedragsoefeningen. De aandachtsconcentratie training bestaat uit 8 2-uur durende groepsbijeenkomsten in een tijdsperiode van drie maanden gevolgd door 2 follow-up bijeenkomsten eens per maand.

In de vorige vergelijkbare studie bleek dat van de ongeveer 80 personen met
zelfbeschadigend gedrag die ieder jaar naar de beide participerende centra
worden doorverwezen, ongeveer 50% te traceren valt, voldoet aan de
inclusiecriteria en bereid is tot deelname aan de studie. Het volgen van de
twee additionele behandelingen (aandachtsconcentratietraining (20 uur
behandeling) en cognitieve-gedragstherapie (12 uur behandeling)) brengt geen
speciale risico's met zich mee. Deelnemende patienten worden onderzocht middels
zelfrapportage vragenlijsten en semi-gestructureerde interviews op vier
meetmomenten gedurende een periode van 18 maanden (totale testtijd 6-8 uur). In
een vorige studie waarin gebruik werd gemaakt van een vergelijkbare
meetmethode, bleek deze frequentie en intensiteit van metingen goed uitvoerbaar.
Suiciderisico en crises van de deelnemers worden geevalueerd door de
hoofdbehandelaar. Wanneer onderzoeksassistenten tijdens de metingen een serieus
risico op suicide vaststellen nemen ze na overleg met de betrokken deelnemer
direct contact op met de hoofdbehandelaar. Waneer er geen hoofdbehandelaar is
(zoals kan voorkomen in de conditie van behandeling zoals gebruikelijk) wordt
de betrokken deelnemer direct doorverwezen naar de afdeling eerste hulp van het
ziekenhuis of de geestelijke gezondheidzorg instelling voor een psychiatrisch
consult en crisis interventie.