Op zoek naar beloning, of op de vlucht voor stress: Verschillende kwetsbaarheden en wegen naar verslavingsgedrag

Van uit recente verslavingsonderzoeken zijn er aanwijzingen dat de mate van
beloningsgevoeligheid en gevoeligheid voor negatieve gebeurtenissen (punishment
sensitivity) in verslaafdegroepen afwijkend zijn. Fenotypische indicatoren van
beloningsgevoeligheid, punishment sensitivity en stressgevoeligheid, zoals
vragenlijsten, lijken echter op veel gebieden te overlappen en is het lastig om
beloningsgevoeligheid en punishment sensitivity uit elkaar te halen. Gebaseerd
op deze bevindingen is gesuggereerd dat dit onderscheid gemaakt moet worden op
het endophenotypische niveau (bijv. hartslagreactiviteit, hersenactiviteit, bij
beloningen en verlies) en op het genotypische niveau (bijv. bestudering van
dopamine polymorfismen). Op deze manier kunnen de verschillende
psychobiologische paden naar verslavingsgedrag blootgelegd worden en kan
behandeling aansluiten bij de causaliteit van de stoornis. Recent
psychobiologisch onderzoek gericht op het vinden van paden naar
verslavingsgedrag suggereren dat tijdens het ontstaan van verslavingsgedrag
verschillende paden aangesproken worden. In eerste instantie speelt vooral het
beloningssysteem in de hersenen een rol. Later wordt een tweede mechanisme
aangedaan waardoor er een attentional bias voor verslavingsgerelateerde stimuli
ontstaat. In latere stadiums van verslavingen zou het verslavingsgedrag minder
voortkomen uit beloningsgerichtheid maar uit een sterk ontwikkelde gewoonte
(habit formation). Doordat recente studies naar alcohol en gokverslavingen
voornamelijk klinische groepen bestuderen waarin de ernst van de verslaving
vaak ernstiger en meer chronisch blijkt dan in groepen die geen klinische hulp
zoeken, is nog onduidelijk in hoeverre dit soort groepen etiologisch van elkaar
verschillen en welke neurobiologische paden verandert zijn.

Het bestuderen van beloningsgevoeligheid, punishment sensitivity, stress
reactiviteit, omgaan met verslavingsgerelateerde informatie en habit formation
bij twee groepen alcoholverslaafden en twee groepen gokverslaafden. Zowel bij
de alcohol als bij de gokverslaafden wordt een groep ernstige verslaafden die
klinische hulp hebben gezocht (klinische groepen) vergeleken met groepen die
minder ernstig verslaafd zijn en geen klinische hulp hebben gezocht (probleem
groepen). Door zowel ernstige als minder ernstig verslaafden te selecteren kan
duidelijk worden welke aspecten in een minder ernstige optreden van
verslavingsgedrag aangedaan zijn en welke kenmerken specifiek zijn voor mensen
die ernstiger verslavingsgedrag vertonen en hulp zoeken voor hun verslaving.

De proefpersonen vullen vragenlijsten in, gestandaardiseerde diagnostische
interviews worden afgenomen, en fysiologisch onderzoek wordt gedaan (hartslag,
bloeddruk en cortisol niveau via speeksel). Verder wordt een functionele MRI
scan gemaakt en 15ml bloed afgenomen voor genetische bepalingen.

Dit onderzoek verreist een totale tijdsinspanning van 6 uur van de deelnemer
(waarvan een onderzoek aan het onderzoekscentrum van 4 uur, een maximale
pre-screening van 1 uur, en twee vervolginterviews van elk een half uur) en is
afgezien van eenmaal bloed afname van 15ml niet invasief. Van het ondergaan van
functionele MRI scans zijn er geen nadelige gevolgen bekend. De nieuwe kennis
die dit onderzoek zal genereren op het gebied van verslavingen, en het verloop
van verslaving, achten wij van groot belang. Dit omdat deze studie zich richt
op factoren die het verloop van verslaving beïnvloeden en hierdoor inzichten
kunnen worden verkregen voor het ontwikkelen van nieuwe behandelingen van
verslavingen.