LifeLines: een cohort studie
om ziekte-overstijgende risicofactoren voor het ontwikkelen van multifactoriële ziekten gedurende het leven te bestuderen.

Multifactoriële aandoeningen zijn per definitie het gevolg van multipele
risicofactoren, die zowel genetisch als door de omgeving worden bepaald.
Voorbeelden van multifactoriële aandoeningen zijn diabetes, depressie, COPD,
kanker, cardiovasculaire en endocriene aandoeningen. Tezamen vormen ze de meest
frequent voorkomende aandoeningen op de volwassen leeftijd, en zijn
verantwoordelijk voor het verbruik van het merendeel van het budget voor de
volksgezondheid. Biomedisch en epidemiologisch onderzoek naar de etiologie van
multifactoriële aandoeningen richt zich meestal op relaties tussen één enkele
determinant en één enkele uitkomst, zonder rekening te houden met andere
risicofactoren, andere ziekten en tijdsafhankelijke effecten. Dit is de laatste
jaren erkend en heeft geresulteerd in nieuwe onderzoeksopzetten, soms
"levensloop epidemiologie" genoemd.

Multifactoriële aandoeningen kunnen meer gemeenschappelijk hebben dan in het
algemeen wordt erkend, omdat sommige risicofactoren geassocieerd zijn met
meerdere ziekten, zoals aangetoond is voor geboortegewicht. Een risicofactor
als roken leidt bij sommige mensen tot longkanker, bij anderen tot een
myocardinfarct, terwijl het een beschermend effect heeft op dementie, wat een
individuele gevoeligheid voor specifieke risicofactoren suggereert. De
individuele verschillen die bepalen welke ziekte voorkomt gegeven de
aanwezigheid van een risicofactor heten "modifiers". Aangezien verschillende
ziekten identieke risicofactoren gemeen hebben, is het duidelijk dat een
voortdurende exclusieve focus op associaties tussen enkelvoudige risicofactoren
en enkelvoudige uitkomsten niet in staat zal zijn om de onopgeloste problemen
van etiologie en individuele prognose van multifactoriele aandoeningen op te
lossen. Onderzoek moet zich daarentegen richten op het onderliggende mechanisme
waarom individuen met soortgelijke (vastgestelde) risicofactoren verschillende
ziekten ontwikkelen, d.w.z. de modificatie van de universele risicofactoren
voor diverse ziekten.

Het hoofddoel van het onderzoek is de interactie te analyseren tussen
genetische en omgevingsfactoren bij het ontwikkelen van multifactoriële
ziekten, hun gelijktijdige ontwikkeling bij individuen, en hun complicaties.
Welke zijn de ziekteoverstijgende risicofactoren die kunnen voorspellen of
mensen in de loop van hun leven één of meerdere multifactoriële aandoeningen
zullen ontwikkelen?
Hoe worden deze universele risicofactoren gemodificeerd, of wat bepaalt het
effect van een risicofactor bij een individu?
Op welke wijze beïnvloeden genetische en omgevingsfactoren het ontstaan en
beloop van deze aandoeningen? Naast co-morbiditeit richt LifeLines zich op
co-determinanten.

LifeLines is een observationele cohort studie in een grote steekproef van de
bevolking uit de noordelijke provincies van Nederland en beslaat drie
generaties: proband en eventuele partner, (schoon)ouders (indien nog in leven)
en eventuele kinderen. Dit protocol betreft alleen de twee oudste generaties en
niet de kinderen. Het onderdeel van de studie met betrekking tot de kinderen
zal separaat worden ingediend.
De studie populatie zal 30 jaar worden gevolgd, waarbij de deelnemers elke 4
tot 5 jaar wordt onderzocht met behulp van vragenlijsten, metingen (BMI,
bloeddruk, ECG, longfunctie, RFFT, AGE-reader) en bloed- en urine-onderzoek.
Methoden van data verzameling zijn gestandaardiseerd met andere lopende biobank
studies (o.a. via een internationale samenwerking van het P3G consortium), wat
het te zijner tijd mogelijk zal maken om datasets te combineren om zo grotere
studie populaties te construeren met nog sterkere statistische power, ook voor
minder frequent voorkomende aandoeningen.
Het voordeel van het includeren van meer generaties is de mogelijkheid om
genetische en omgevingsfactoren te scheiden. Daarnaast heeft dit design
voordelen met betrekking tot power en precisie, multiple-level informatie,
scheiden van niet-genetische en genetische familie transmissie en directe
vaststelling van haplotype. Bovendien maakt de onderzoeksopzet het mogelijk,
omdat ook stieffamilieleden worden geïncludeerd, om genetische effecten te
kwantificeren. Tevens geeft het unieke mogelijkheden om sociale
karakteristieken te bestuderen (socioeconomische mobiliteit, partner voorkeur,
overeenkomsten tussen generaties), en heeft het praktische voordelen (lagere
non-respons).
Een cohort studie, in tegenstelling tot een case-control studie, maakt het
mogelijk om risicofatoren prospectief te onderzoeken, wat cruciaal is bij het
besturderen van omgevingsexposisties en andere exposities die in de tijd
variëren, evenals interacties tussen omgevingsfactoren. Voor genetische studies
is een case-control opzet vaak beter toepasbaar, maar bij zo'n opzet is het
vrijwel onmogelijk om gen-omgevings interacties te onderzoeken.

Deelnemers aan de studie zullen een aantal vragenlijsten invullen.
Verder worden hun lengte, gewicht, heup-en tailleomvang en bloeddruk gemeten.
Hun longfunctie wordt getest, er wordt een ECG gemaakt, de autofluorescentie
van de huid wordt gemeten met een niet-invasieve AGE-reader en er worden twee
psychologische testen afgenomen.
Verder zullen we hen vragen urine te verzamelen en bloed af te staan. De
belangrijkste resultaten zullen naar de deelnemers en hun huisarts worden
gestuurd, zodat maatregelen kunnen worden genomen als dat nodig is. Er zijn
geen risico's.