Effecten van sensorische stimulatie op de stabiliteit van de houding na een whiplash ongeval

Mensen met chronische nek- en schouderklachten ten gevolge van een whiplash
trauma hebben vaak naast pijn, klachten als duizeligheid,
concentratieproblemen, overgevoeligheid voor prikkels en een verstoorde
houdingsregulatie. Deze klachten worden in de literatuur samengevat onder de
noemer *WAD*; whiplash associated disorders. Een bepalende factor in de
verstoorde houdingsregulatie is gelegen in het feit dat de verschillende
zintuiglijke informatiebronnen die nodig zijn voor houdingsregulatie niet goed
op elkaar lijken te zijn afgestemd. Een belangrijk deel van revalidatie is
gericht op het verminderen van de aan whiplash gerelateerde sensorische
klachten. Dit staat bekend als Sensorische Integratie Therapie (SI).
Er is echter nog weinig bekend over hoe de verschillende zintuigen samenwerken
bij het reguleren van balans. Doel van dit onderzoek is door middel van
posturografie te kijken naar de effecten van zintuigelijke manipulaties op
houdingsregulatie van patiënten met WAD. Een groep van 15 patiënten en 15
controles zal een aantal eenvoudige balanstaken uitvoeren. Tegelijkertijd wordt
de verplaatsing van het lichaamszwaartepunt geregistreerd door middel van een
zgn. krachtenplatform.

Sensorische integratietherapie (SI) is in veel gevallen een essentieel
onderdeel bij de behandeling van whiplashpatiënten. Er is echter nog weinig
bekend over de sensori-motorische processen die verstoord zijn bij deze groep.
Doel van het onderzoek is het beter begrijpen hoe sensorische informatie (met
name proprioceptieve en visuele informatie) ingrijpt op de houdingsregulatie in
deze groep. Deze wetenschappelijke kennis kan in de toekomst gebruikt worden om
bestaande behandelprotocollen aan te scherpen en om voortgang in de therapie op
een meer objectieve basis te monitoren.

Voorafgaand aan het experiment tekenen deelnemers het informend consent.
Voordat de metingen beginnen wordt aan deelnemers (patienten en controles)
gevraagd een drietal vragenlijsten in te vullen:

1) De Nederlandse versie van de Dizziness Handicap Inventory (DHI), die meet
wat de subjectieve impact is van duizeligheid op het dagelijks leven
2) De Tampa Schaal voor Kinesiofobie, die meet aan pijn gerelateerde
bewegingsangst. Controleproefpersonen krijgen een aangepaste versie.
3) De Nederlandse versie van de Beck Depression Inventory.

Zodra patienten in het meetlab verschijnen, en nadat de formulieren zijn
ingevuld, wordt patienten gevraagd hun huidige pijnnivo aan te geven middels
een Visueel Analoge Schaal (VAS).
Voor het verzamelen van de balansdata moeten deelnemers (patienten en
controles) op een zgn. krachtenplatform staan, terwijl ze een natuurlijke en
comfortabele standhouding aannemen, met de armen slap hangend langs het
lichaam. Deelnemers mogen op blote voeten staan of sokken dragen, maar geen
schoenen of sandalen omdat dat de kwaliteit van de metingen kan beinvloeden. In
sommige condities zullen deelnemers een verzwaarde riem van maximaal 500 gram
om hun middel dragen. Deze riem maakt onderdeel uit van het oefenmateriaal van
ergotherapeuten bij de toepassen van sensorische-integratietherapie.

Het balansexperiment bestaat uit 2 onderdelen.
In het ene onderdeel wordt gevraagd gedurende een korte periode stil te staan.
Er wordt vergeleken of er een verschil is in de houdingscontrole wanneer een
riem met kleine gewichtjes (500 gram totaal) om het middel wordt aangebracht en
wanneer een simpele balansopdracht uitgevoerd wordt. De condities worden in
willekeurige volgorde uitgevoerd. De verplaatsing van het lichaamszwaartepunt
wordt geregistreerd door middel van een krachtenplatform. Er wordt gebruik
gemaakt van de meetopstelling in het DNO van het RCA.
Visuele en proprioceptieve informatie wordt als volgt gemanipuleerd:
- A1: stil staan (baseline)
- A2: stil staan + 500 g rond het middel
Deze twee condities worden herhaald, terwijl de deelnemers een gekleurde punt
zien (ongeveer 5 mm diameter) op een monitor, waardoor continue visuele
informatie wordt gegeven over de positie (en de verandering daarin) van het
lichaamszwaartepunt. De instructie bestaat eruit de punt binnen een grotere
cirkel te houden. Dit geeft de volgende twee condities waarbij visuele
informatie als extra bron van feedback for houdingscontrole wordt aangeboden:
- A3: stil staan + visuele feedback
- A4: stil staan + 500 g rond middel + visuele feedback

In de tweede taak zal de dynamische balans (condities B1 - B4) worden gemeten.
De deelnemers wordt gevraagd om hun lichaamsgewicht van het ene naar het andere
been te verplaatsen in mediolaterale richting. Overeenkomstig aan condities A3
en A4 wordt visuele feedback gegeven. In condities B1 and B2 gaat het om het
ritmisch verplaatsen van het lichaamsgewicht van links naar rechts, met en
zonder extra gewicht rond het middel.
- B1: gewichtsverplaatsing (baseline)
- B2: gewichtsverplaatsing + 500 g rond middel
Deze twee condities worden herhaald terwijl de deelnemer wordt gevraagd de
bewegende punt tussen bewegende bewegende blokken op het scherm door te
"bewegen" zonder deze te raken.
- B3: virtuele object vermijding
- B4: virtuele object vermijding+ 500 g rond middel

De deelnemers dragen tijdens het uitvoeren van de taken een hoofdtelefoon om de
invloed van mogelijk omgevingsgeluid uit te schakelen (mensen met aan whiplash
gerelateerde klachten kunnen zeer sensitief zijn voor geluidsinvloeden).
De statische balanstesten (A) duren 1 minuut en de dynamische taak (B) 2
minuten. Iedere conditie wordt 2 maal uitgevoerd. De statische en dynamische
condities worden per blok aangeboden, maar de trials binnen het blok worden in
willekeurige volgorde uitgevoerd.

Interventie bestaat uit het staan met een riem rond de middel die verzwaard is met kleine gewichtjes (totaal maximaal 500 gram) en het geven van continue visuele feedback over het lichaamszwaartepunt (zie Onderzoeksopzet)

De risico's voor de proefpersonen zijn minimaal en niet anders dan tijdens een
behandeling in het revalidatiecentrum. De gebruikte methoden van het dragen van
kleine gewichtjes rond het middel maakt deel uit van de standaard behandeling
Sensorische Integratie zoals die gegeven wordt door de ergotherapeut(e). Aan
beide zijde van het krachtenplatform waar de deelnemers op staan zijn twee
leuningen waaraan ze zich vast kunnen houden indien nodig. De uitvoerder van
het onderzoek staat dicht bij de deelnemer. De deelnemers kunnen naar behoefte
rusten tussen de trials. De duur van de trials is kort ( maximaal 2 minuten).