Stressreductie interventie tijdens de zwangerschap, duur van de zwangerschap, en cognitie van de baby: verbanden met stresssyteem van moeder en baby.

Er is heel wat empirische evidentie aangebracht voor de hypothese dat wanneer
de zwangere vrouw chronische stress ondervindt, er een verhoogd risico is dat
de baby vroegtijdig geboren wordt. Activering van het stresssysteem kan hierbij
een onderliggend mechanisme zijn. Er bestaat ook heel wat onderzoek dat
aantoont dat er een verband is tussen enerzijds hoge angst of een grote mate
van stress bij de zwangere vrouw en anderzijds het zich voordoen van problemen
in de ontwikkeling - inclusief cognitieve ontwikkeling - bij de nakomeling.
Voortgaand op de resultaten van preklinisch onderzoek wordt gesteld dat
blootstelling aan chronische stress van de moeder tijdens de zwangerschap
morfologische en functionele veranderingen kan induceren in de hippocampus, de
amygdala en de prefrontale cortex. Deze wijzigingen leiden ertoe dat men reeds
in de prenatale levensperiode een verhoogde neurobiologische kwetsbaarheid
verwerft. Momenteel is de kennis over de onderliggende mechanismen nog
schaars. Enerzijds kan gesteld worden dat een beter begrip van de
pathofysiologische mechanismen die een rol spelen bij vroeggeboorte of
suboptimale ontwikkeling van de nakomeling een noodzakelijke voorwaarde zijn om
preventieve en curatieve behandelingen te kunnen opzetten bij vrouwen met een
verhoogd riciso. Anderzijds is het zo dat juist door het aanbieden en nagaan
van de effectiviteit van een gestandaardiseerd stressreductie interventie
programma aan zwangere vrouwen met hoge angst en stress, hypothesen over
veronderstelde onderliggende mechanismen getoetst kunnen worden, zeker wanneer
hierbij ook de rol van het stresssyteem van de moeder en het kind onderzocht
worden.

Met dit onderzoek willen we de volgende drie hypothesen toetsen:
- Hypothese 1 (deel 1 van de studie): een stressreductie interventie tijdens de
zwangerschap heeft een positief effect op subjectieve gevoelens van welzijn van
de zwangere vrouw, op objectieve metingen van haar stresssysteem (nl. van de
hypothalamus-pituitary-adrenocorticale (HPA)-as en/of van het autonoom
zenuwstelsel (AZS)) en op de duur van de zwangerschap.
- Hypothese 2 (deel 2 van de studie): In normaal ontwikkelende vier maanden
oude baby's is er een verband tussen de maturiteit van het stresssysteem
(gemeten aan de hand van metingen van HPA-as en AZS) en de cognitieve
ontwikkeling (gemeten met auditieve event-related evoked potentials (AERPs)).
- Hypothese 3 (deel 3 van de studie): Het verband tussen het stresssysteem van
de baby en zijn cognitief functioneren (zoals gemeten met AERPs op de leeftijd
van vier maanden) wordt gemodereerd door het stresssysteem van de moeder
tijdens de zwangerschap.
De laatste hypothese is de meest exploratieve. We gaan ervan uit dat:
(a) de modererende invloed van het stresssysteem van de moeder niet hoeft samen
te gaan met het feit of de moeder de stressreductie interventie volgde of niet
(b) als de interventie leidde tot een vermindering van het aantal
vroeggeboorten en van ontwikkelingsproblemen bij het kind, heeft dit
vermoedelijk te maken heeft met het feit dat de interventie niet enkel effect
had op het subjectieve welzijn van de moeder maar ook op haar stresssyteem

De twee onderzoekers (PhD studenten) die zullen aangeworven worden staan in
voor het verzamelen van gegevens tijdens drie delen van het onderzoek.
Deel 1, tijdens de zwangerschap (bij steekproef 1, n=140 zwangere vrouwen):
-op drie momenten (10-14 weken, 24 weken en 34 weken) vult de zwangere vrouw
een aantal vragenlijsten in over gevoelens van angst en stress, ervaringen in
de thuissituatie en op het werk. Deze vragenlijsten worden op de computer
ingevuld of in een papieren vragenboekje. Zij zal thuis ook driemaal, 24 u een
ambulante monitor dragen die basale ANS activiteit (zoals
hartritmevariabiliteit (HRV) en ademhalingsfrequentie) meet en bij zichzelf
speekselstalen afnemen voor meting van de basale HPA-as activiteit (nl,
cortisol) en AZS-activiteit (nl., alfa-amylase).
- op drie momenten (10-14 weken, 24 weken en 34 weken) zal de zwangere vrouw
naar de onderzoeksruimte van de universiteit komen. Hier wordt
stress-gerelateerde AZS en HPA-as activiteit gemeten voor, tijdens en na een
het uitvoeren van een een moeilijke Pc rekentaak, die ongeveer 25 minuten
duurt.
-voor vrouwen in de experimentele groep: deelname aan de Mindfulness-training
ter vermindering van stressgevoelen (voor vrouwen van de experimentele groep)
bestaat uit 8 bijeenkomsten, die elk ongeveer 150 minuten duren.

Deel 2 (bij steekproef 2; n = 60 baby's van 4 maanden oud):
-Dit deel start gelijktijdig met deel 1. Er wordt een auditief event related
potential (AERP) paradigma opgezet en getest waarmee de cognitieve ontwikkeling
van de baby wordt onderzocht in samenhang met HPA activiteit en AZS activiteit
.

Deel 3, na de zwangerschap (bij steekproef 1, n=140 zwangere vrouwen en hun 4
maanden oude baby's):
- bij de baby wordt, in de onderzoeksruimte van de universiteit, de cognitieve
ontwikkeling onderzocht met behulp van een auditorial ERP paradigma dat in deel
2 van de studie werd gebruikt. Tevens worden hartslag en ademhaling gemeten en
worden voor, tijdens en na de metingen speekselstalen afgenomen om cortisol en
alfa-amylase te bepalen.
-voor vrouwen in de controle groep: deelname aan de Mindfulness-training ter
vermindering van stressgevoelen (voor vrouwen van de controle groep) bestaat
uit 8 bijeenkomsten, die elk ongeveer 150 minuten duren.
- moeder: meting van angst en stress, ervaringen in de thuissituatie en op het
werk, en basale HPA-as en AZS-activiteit in speekselstalen, alsook invullen van
vragenlijsten over de ontwikkeling, het gedrag en temperament van de baby. Deze
zullen als covariaten en in sommige analyes als moderators worden gebruikt.
- gegevens over het verloop van de zwangerschap en de bevalling, de
zwangerschapsduur en de lengte en het gewicht van de baby worden in het
medische dossier opgezocht.

Mindfulness-based stressreductie interventie, bestaan uit 8 sessie van ca 150 minuten, in groepjes van 7 personen.

Het invullen van de vragenlijsten in de zwangerschap kost ongeveer 15 tot 30
minuten; de afnames van de
cortisolstaaltjes duurt telkens een paar minuten; het aanleggen en ontkoppelen
van de VU-AMS kastjes duur 10 minuten.
De afspraak op de universiteit tijdens de zwangerschap, 3 keren, duurt ongeveer
60 minuten.
Deelname aan de Mindfulness-training ter vermindering van stressgevoelen
bestaat uit 8 bijeenkomsten, die elk ongeveer 150 minuten duren.
De afspraak op 4 maanden op de universiteit, duurt 60 tot 75 minuten en het
thuis invullen van de vragenlijsten duurt 30 minuten.

Er is geen risico verbonden aan bovenvermelde activiteiten