Prevalentie onderzoek naar hiv, hepatitis C en hepatitis B (en gerelateerd risicogedrag) onder gedetineerden in Sittard, Nederland

Injecterende druggebruikers (ID) hebben een hoog risico op bloedoverdraagbare
infectieziekten, zoals hiv, het hepatitis B virus (HBV) en het hepatitis C
virus (HCV). Dit is vaak als gevolg van het delen van naalden. Tegelijkertijd
is het lastig goed zicht te krijgen op de omvang hiervan in de algemene
populatie, mede doordat een aanzienlijk deel van deze populatie lastig te
identificeren en te benaderen is.
Uit eerdere Nederlandse sero-surveys bij subpopulaties van (injecterende)
druggebruikers (ID) in verschillende steden bleek dat de hiv-prevalentie
varieerde van 1-26%, de HBV prevalentie van 35-68% en de HCV prevalentie van
35-74%.
Het is bekend dat een groot deel van de druggebruikers één of meerdere malen in
de gevangenis heeft gezeten (in Rotterdam 88% van de ID, Heerlen 75%).
Verschillende internationale studies laten zien dat het *delen van naalden in
de gevangenis* een risicofactor is voor het oplopen van hepatitis B, hepatitis
C en/of hiv bij druggebruikers. Tevens blijkt dat de prevalentie van deze
infectieziekten hoog is in de gevangenis, evenals het (injecterend)
druggebruik. Detentie is daarmee een geschikte setting voor verder onderzoek
naar deze infectieziekten bij druggebruikers en andere gedetineerden.
Er is tot op heden weinig bekend over de infectieziektestatus bij gedetineerden
in Nederland. Om inzicht te krijgen in de prevalentie van bloedoverdraagbare
infectieziekten (hiv, HBV, HCV), en bijbehorende risicofactoren bij
gedetineerden wordt dit onderzoek uitgevoerd bij de penitentiaire inrichting
(PI) de Geerhorst te Sittard.

Infectieziektegegevens bij gedetineerden, harddruggegevens en andere
onderzoeken op dit gebied uit verschillende studies en settings in Nederland
zijn van belang voor nationale monitoring. Uit deze onderzoeken kunnen
preventiemaatregelen voor specifieke doelgroepen voortkomen met als doel de
incidentie van infectieziekten naar beneden te brengen. Daarnaast worden deze
onderzoeksgegevens door het Trimbosinstituut (Focal Point voor Nederland)
gemeld aan de European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA)
in Lissabon.

Inzicht verkrijgen in de prevalentie van (recente) hiv infecties, hepatitis B
(HBV), hepatitis C infecties (HCV), en (gerelateerd) risicogedrag bij
gedetineerden in PI de Geerhorst in Sittard, Zuid-Limburg.

Dit onderzoek is een vrijwillig cross-sectionale sero-prevalentie studie.
Iemand van het onderzoeksteam brengt de gedetineerden van afdeling A t/m E op
de hoogte van het onderzoek door middel van de informatiebrief, een week
voordat ze benaderd worden voor deelname aan het onderzoek. Tevens worden de
gedetineerden voorgelicht over de kenmerken, gevolgen en
behandelingsmogelijkheden van hiv, hepatitis B en hepatitis C. Deelname aan de
studie bestaat uit een interview waarbij een vragenlijst wordt afgenomen over
algemene kenmerken, seksueel gedrag, detentiegedrag, infectieziekten en
druggerelateerd gedrag. Dit interview wordt afgenomen door een onderzoeker van
het RIVM en zal ongeveer 20 minuten in beslag nemen. Daarnaast zal er door een
verpleegkundige een bloedmonster worden afgenomen wat getest wordt op hiv,
hepatitis B en hepatitis C in het laboratorium van het Erasmus MC.
Voorafgaand aan deelname zal de deelnemer een toestemmingsformulier
ondertekenen. Op dit formulier zal ook gevraagd worden of de deelnemer de
testuitslagen wenst te ontvangen. Iedere deelnemer ontvangt na deelname een
telefoonkaart ter waarde van ¤ 10,- als tegemoetkoming.

Materialen onderzoek:
1) Vragenlijstonderzoek
De vragenlijst bestaat uit ongeveer 70 vragen. Een onderzoeker van het RIVM
neemt de vragenlijst af middels een interview. Dit zal ongeveer 20 minuten
duren en kan in verschillende talen worden uitgevoerd. De vragenlijst is
gecodeerd met behulp van een uniek studienummer. Louter een onafhankelijk
medewerker van de GGD beheert de koppelingslijst tussen de naam en het
studienummer.
De vragen van de vragenlijst zijn grotendeels gebaseerd op de vragenlijsten die
gebruikt zijn in eerdere hiv surveys bij druggebruikers in verschillende steden
in Nederland (1994-2003), en zodoende gevalideerd. De onderwerpen van de vragen
uit deze lijst zijn opgesteld door UNAIDS/WHO voor *second generation
behavioural surveillances*. Dit houdt in dat de onderwerpen gebruikt kunnen
worden bij gedragssurveillance onder hoogrisicogroepen voor hiv. Verder is de
vragenlijst afgestemd met het Trimbosinstituut en zijn de vragen vergeleken in
Europees verband met andere Europese landen die gedragsurveys uitvoeren bij
hoogrisicogroepen (bijeenkomst van de EMCDDA). Tenslotte zal de vragenlijst
uitgetest worden (als pilotstudy) bij vijf personen alvorens de definitieve
versie gebruikt gaat worden.

2) Bloedmonster
Een verpleegkundige zal een veneus bloedmonster afnemen. Indien dit niet
mogelijk is, of de deelnemer dit niet wil, zal met behulp van een vingerprikje
bloed worden afgenomen. Diagnostiek wordt uitgevoerd door het laboratorium van
het Erasmus MC voor het verkrijgen van de prevalentie cijfers.
Ook de afname van bloed vindt plaats op studienummer. Indien de deelnemer heeft
aangegeven de uitslag van de testen wenst te verkrijgen, kan de uitslag van de
test door de onafhankelijke medewerker van de GGD worden gekoppeld aan de
deelnemer. In dat geval neemt de onderzoeker van de GGD contact op met de
medische dienst om deze op de hoogte te brengen van de infectieziektenstatus.
De medische dienst geeft uiteindelijk de uitslag aan de gedetineerden. Bij een
positieve uitslag wordt in overeenstemming met de gedetineerde een
behandelingstraject in gang gezet.

Aantal bloedafnames: 1
Aantal interviews: 1
Aantal bezoeken bij de medische dienst van PI de Geerhorst voor ontvangen van
de testuitslag (indien gewenst): 1

Dit zijn de minimale vereiste bezoeken om het onderzoek op een zo goed en
adequaat mogelijke wijze uit te voeren. Aangezien het onderzoek gecodeerd is en
de deelnemer verschillende wensen kan aangeven waaronder de wijze van
bloedafname, het ontvangen van de testuitslag en het wel of niet bewaren van
het bloed in het laboratorium, zijn wij van mening dat in het licht van de
belasting het uitvoeren van het onderzoek gerechtvaardigd is.