Genotype - fenotype relatie in congenitale sideroblastaire anemie

Congenitale sideroblastaire anemiën zijn erfelijke vormen van anemie, welke
uiteindelijk kunnen leiden tot secundaire ijzerstapeling. Omdat deze
ziektebeelden relatief weinig voorkomen, is het vaak lastig om deze tijdig te
herkennen. Dat kan leiden tot een vertraagde of suboptimale behandeling van
patiënt en/of zijn familieleden. Vroegtijdige erkenning en juiste behandeling
kunnen secundaire orgaanschade voorkomen.
Sideroblastaire anemie wordt gekenmerkt door ringsideroblasten in het
beenmergaspiraat, welke mitochondriële ijzerstapeling weergeven. De
erythropoëse is ineffectief, hetgeen kan leiden tot secundaire ijzerstapeling
in diverse organen, zoals lever, hart en pancreas. Soms zijn patiënten
bloedtransfusieafhankelijk, hetgeen ijzerstapeling zal verergeren. Uiteindelijk
kan dit de morbiditeit en mortaliteit van patiënten beïnvloeden.

Het is gebleken dat niet altijd bekend is welke mutatie verantwoordelijk is
voor de aandoening. In de jaren 80 van de vorige eeuw is een familie in
Nederland reeds gediagnosticeerd met ringsideroblasten in het beenmergaspiraat
en Pappenheimerbodies in het perifere bloed, zonder aanwijzingen voor anemie.
Een oorzaak hiervoor werd destijds niet gevonden.
Omdat de laatste jaren steeds meer bekend geworden is welke eiwitten een rol
spelen in het ijzermetabolisme, biedt dit nieuwe mogelijkheden om oorzaken op
te sporen. Tevens is de laatste jaren bekend geworden dat een te laag
hepcidine, een eiwit-hormoon geproduceerd in de lever, verantwoordelijk is voor
een deel van de secundaire ijzerstapeling in thalassemie-patiënten, die ook
bekend zijn met een ineffectieve erythropoëse. In hoeverre een te laag
hepcidine ook een rol speelt bij secundaire ijzerstapeling bij congenitale
sideroblastaire anemie is nog onbekend.

De familie, beschreven in een artikel uit 1987, is recent opnieuw
geïdentificeerd. Het betreft een asymptomatische afwijking: er lijkt geen
sprake van anemie of secundaire ijzerstapeling. Het in kaart brengen van deze
familie heeft een tweeledig doel:
1. Beoordelen in hoeverre de familieleden toch een anemie hebben ontwikkeld en
in hoeverre er aanwijzingen zijn voor secundaire ijzerstapeling,
2. Osporen van een eventueel gendefect als bijdrage aan meer inzicht over dit
ziektebeeld en de (patho)fysiologie van het ijzermetabolisme in het algemeen en
event een erfelijkheidsadvies voor de familie.

Studieprotocol
1. Familieleden worden door een huisarts opnieuw in kaart gebracht. Middels
bijgevoegde informatiebrief worden zij door ondergetekenden uitgenodigd voor
een bijeenkomst.
2. Deze bijeenkomst zal op een avond worden gehouden in een huisartsenpraktijk
in de regio. Op deze bijeenkomst zal allereerst de achtergrond van de ziekte en
het onderzoek worden uitgelegd. Vervolgens zullen de deelnemers gevraagd worden
een vragenlijst in te vullen en informed consent te tekenen. Als het informed
consent dat toelaat, wordt bloed afgenomen.
Hoeveelheden:
• 1 x 3ml EDTA-buis (paars)
• 2 x 3 ml Li-heparine (lichtgroen)
• 1 x 8,5ml stolbuis (okergeel)
• 2 x 10ml EDTA-buis (paars)
Bepalingen:
• Hb, Ht, MCV, MCH, RDW, RBC, reticulo*s, leuko*s en diff, trombo*s
• Hepcidin, GDF-15, epo, sTfR
• IJzer, TIJBC, %verz, CRP, ALAT, LDH, GGT, ferritine
• Free Erythrocyte Porphyrin, protoporphyrin IX
• C282Y en H63D mutaties in het HFE-gen
• DNA diagnostiek naar kandidaatgenen (eventueel mapping in samenwerking met
Harvard Medical School)
3. Uitslagen worden gerapporteerd aan de huisarts van de deelnemer indien deze
daarvoor toestemming geeft, met indien van toepassing, een advies tot
verwijzing naar een specialist.

Belasting: venapunctie
Risico: zeer klein