Verbeteren van de verwijzing van slechtziende volwassenen met depressieve klachten

In een aantal internationale studies wordt gesuggereerd dat eenderde van
slechtziende of blinde ouderen klinisch significante depressieve symptomen
ervaart. Deze symptomen kunnen te maken hebben met het verwerken van de visuele
beperking. Depressieve symptomen kunnen ook los staan van de visuele beperking,
bijvoorbeeld door problemen met cognitie, eenzaamheid, of het verlies van een
dierbare. Depressie maakt dat mensen een grotere ziektelast van bestaande
beperkingen ervaren. Het is dus belangrijk om depressieve symptomen adequaat te
behandelen.
Er zijn aanwijzingen dat depressie ook in Nederland veelvuldig voorkomt onder
visueel beperkte ouderen en dat het een positieve uitkomst van visuele
revalidatie in de weg staat. Helaas worden depressieve klachten vaak over het
hoofd gezien. Sinds kort weten we dat ook door huisartsen tweederde van de
ouderen met depressieve symptomen niet wordt herkend. Dit geeft aan hoe lastig
het kan zijn om depressie onder ouderen te herkennen. De aandacht ligt vaak op
lichamelijke klachten, en in geval van slechtziende en blinde ouderen, op de
visuele beperking. Van ouderen zonder visuele beperking is bekend welke
factoren leiden tot een depressieve episode. Echter, het is nog niet bekend
welke specifieke factoren bij visueel beperkte ouderen kunnen leiden tot een
depressie. Een dergelijk risicoprofiel kan revalidatiemedewerkers helpen om
depressie eerder te herkennen bij visueel beperkte ouderen. Door een betere en
snellere herkenning kunnen zij ervoor zorgen dat er ook op dit gebied adequate
zorg wordt ingezet. Door in revalidatiecentra te screenen op depressie zouden
we allereerst de omvang en de ernst van het probleem onder slechtziende en
blinde ouderen kunnen bepalen.

Het achterliggende doel van onze studie is om de uitkomsten van revalidatie te
verbeteren door depressieve slechtziende en blinde ouderen die zich aanmelden
voor revalidatie optimaal te verwijzen en te behandelen. Om dat doel te
bereiken willen we eerst de omvang en de ernst van het probleem bepalen en
zorgen dat we de depressie goed kunnen herkennen met behulp van
kwetsbaarheidsfactoren. Is het de visuele beperking die gerelateerd is aan de
depressie of spelen er andere algemene factoren een rol die ook voor ouderen
zonder visuele beperking gelden? Te denken valt aan problemen met cognitie,
eenzaamheid, gebeurtenissen uit de jeugd, verlies van een dierbare, maar ook
medicijngebruik en comorbiditeit. Inzicht in deze kwetsbaarheidsfactoren biedt
een aanknopingspunt om depressie snel te kunnen herkennen en om depressieve
ouderen vervolgens adequaat te verwijzen en behandelen. Uiteindelijk wordt
verwacht dat meer mensen baat zullen hebben bij revalidatie.

De studie bestaat uit drie gedeelten en bestrijkt 24 maanden:
Exploratieve fase: Met beschikbare data van de Longitudinal Aging Study
Amsterdam (LASA-cohort; n=1.270) zullen we bekijken welke vragen(lijsten) het
meest geschikt zijn om mee te nemen in het onderzoek m.b.t. het onderzoeken van
kwetsbaarheidsfactoren. LASA heeft gegevens over visus, depressie en vrijwel
alle risicofactoren voor depressie. Ook de Screening fase wordt opgezet i.s.m.
Sensis en Bartiméus.

Screening fase (voor deze fase wordt de toetsing door de METC aangevraagd): In
een *dwarsdoorsnede studie* zullen 300 slechtziende en blinde volwassenen (50+)
worden geïncludeerd die zich voor het eerst bij het revalidatiecentrum
aanmelden. Bij hen zal bij aanmelding worden gescreend op depressie door afname
van vragenlijsten door een ervaren interviewer. De omvang en de ernst van de
depressieve symptomen worden zo vastgesteld. Tegelijk zullen de vragen(lijsten)
m.b.t. de kwetsbaarheidsfactoren van depressie worden afgenomen. Dit interview
zal 1 à 1,5 uur duren.

Verwijzing en behandeling fase: In focusgroepen zal met revalidatiemedewerkers,
psychologen en onderzoekers de uitkomsten worden besproken. Er zal worden
bepaald welke subgroepen van kwetsbare slechtzienden verwezen zouden moeten
worden en hoe een behandeling gericht op slechtzienden met depressie eruit zou
moeten zien.

Het is mogelijk dat een aantal (depressieve) patienten het bezwaarlijk vindt om
aan het interview deel te nemen. Echter, om de belasting te minimaliseren
worden de interviews bij de patienten thuis gehouden. Wanneer tijdens het
interview wordt opgemerkt dat de patient depressieve of andere emotionele
klachten vertoont, dan zal de patient psychologische hulp of hulp van een
maatschappelijk werker worden aangeboden.
Wij zijn van mening dat het belang van het onderzoek opweegt tegen een mogelijk
emotionele belasting door deelname aan het onderzoek. Depressie is negatief
geassocieerd met uitkomsten van revalidatie van slechtzienden. Het verergert de
bestaande beperking en het functioneren kan verbeteren wanneer de depressie
adequaat wordt behandeld. Echter, in Nederland is er nog geen informatie bekend
over de prevalentie en ernst van depressie bij slechtziende volwassenen.
Denkend aan de vergrijzende samenleving en daarmee de groeiende groep
(depressieve) slechtziende ouderen, is het essentieel om depressie vroegtijdig
te onderkennen en te behandelen. Dit betekent dat sommige slechtzienden eerst
verwezen zullen moeten worden voor psychosociale begeleiding of zelfs
psychiatrische zorg, alvorens ze een intensief revalidatieprogramma aankunnen.
Inzicht in kwetsbaarheidsfactoren zal ons aanknopingspunten bieden om
gespecialiseerde en op slechtzienden toegespitste behandelingen te ontwikkelen
en om depressie eerder te herkennen.