Obesitas en astma: effect van bariatrische chirurgie op longfunctie, inflammatie en kwaliteit van leven.

De prevalentie van obesitas is de laatste jaren dramatisch toegenomen in
Nederland. Over 7 jaar zal 10% van de bevolking obees zijn (BMI > 30).
Epidemiologische studies laten zien dat obesitas de kans op astma verhoogt en
gerelateerd is aan de ernst van astma. Hiervoor worden verschillende oorzaken
genoemd. Bij obesitas vindt er een afname plaats van het longvolume wat
eveneens consequenties heeft voor de luchtwegweerstand. Bij obesitas is er
sprake van systemische inflammatie met mogelijke effecten op de luchtwegen. Ook
refluxklachten komen vaak voor bij obesitas en zouden een oorzakelijke factor
kunnen zijn. Tenslotte kan het verband tussen obesitas en astma deels verklaard
worden uit gemeenschappelijke genen. Bariatrische chirurgie heeft een gunstig
effect op klachten en longfunctie bij obese patiënten met astma. Het probleem
met eerdere interventiestudies is het relatief kleine aantal patiënten en het
veelal ontbreken van controlegroepen. Daarnaast is het onduidelijk of het
waargenomen effect van de gewichtsreductie op astma komt door verbetering van
de pathofysiologie of door een reductie van systemische inflammatie, of
allebei.

Het doel van het onderzoek is om ten eerste kennis te ontwikkelen over de
onderliggende mechanismen die de relatie tussen obesitas en astma kunnen
verklaren. Het tweede doel is om vast te stellen wat de effectiviteit is van
curatieve interventie bij patiënten met obesitas en astma. De vraagstelling is
of de systemische inflammatie bij obesitas gerelateerd is aan de bronchiale
inflammatie en verantwoordelijk is voor de luchtwegvernauwing en de symptomen.

Tachtig morbide obese patiënten (40 met astma en 40 zonder astma) zullen
voorafgaand aan en drie-maandelijks na een bariatrische (maagverkleinende)
operatie een uitgebreid onderzoek ondergaan bestaande uit spirometrie,
symptoomscores, stikstofmonoxidemeting (FeNO) en bloedonderzoek
(halfjaarlijks). Tijdens de operatie zullen bronchusbiopten en viscerale
vetbiopten worden afgenomen. De bronchoscopie zal worden herhaald 1 jaar na de
operatie. In de biopten en het bloed zal gekeken worden naar
ontstekingsmediatoren, zoals tumor necrose factor alpha (TNF-α), IL-6, leptine
en adiponectine. Ter vergelijking zal een groep van 20 patienten met obesitas
en astma, die geen bariatrische chirurgie ondergaan, worden meegenomen als
controles. Zij zullen dezelfde procedures ondergaan als de interventiegroep
behalve de bronchoscopieen. De totale follow-up duur zal een jaar zijn na
operatie.

Het belangrijkste risico voor nadelige gevolgen bij de bronchoscopie is een
instabiel astma (alleen patienten met obesitas en astma). Dit wordt voorkomen
door het astma van tevoren goed in kaart te brengen. In de periode tot aan de
operatie worden alle patienten goed gemonitord met behulp van
symptoomregistratie en peakflowmetingen. Hiermee kan een goede controle van het
astma worden gegarandeerd.
Twee procedures zijn invasief en kunnen mogelijk schadelijke gevolgen hebben.
Ten eerste worden tijdens drie bezoeken bloed afgenomen (60 ml). Dit kan
leiden tot hematomen, maar deze resorberen spontaan. Ten tweede zal voorafgaand
aan de operatie een bronchoscopie worden gedaan na intubatie van de patient.
Bronchoscopie wordt beschouwd als een veilige ingreep met minimaal risico op
ongewenste effecten. De belasting is minimaal voor de patienten aangezien de
bronchoscopie wordt gecombineerd met de operatie. Een jaar na operatie zal de
bronchoscopie worden herhaald onder locale anaesthesie. Aangezien patienten
gemiddeld 30% zijn afgevallen is het risico op complicaties gering. Er zullen
enkele bronchusbiopten worden genomen (max. 6) van het centrale
bronchusslijmvlies. Dit kan minimaal bloedverlies veroorzaken, wat vaak
spontaan stopt of na toediening van koud water of xylomethazoline. Bij centrale
bronchusbiopten is het risico op een ernstige bloeding of pneumothorax extreem
laag. Viscerale vetbiopten zullen worden afgenomen tijdens laparoscopie en
zullen geen additioneel risico toevoegen aan de operatie.