Impulsiviteit als een risicofactor bij verslaving: een studie naar de betrokken neurale netwerken zowel voor als na farmacologische challenges

Tijdens de ontwikkeling van een verslaving worden stimuli uit de omgeving die
door de gebruiker geassocieerd worden met het verslavende middel van groter
belang worden voor de gebruiker. Studies naar deze motivationele processen
hebben bijgedragen aan de neurobiologische kennis van verslaving, echter
farmacologische en psychotherapeutische interventies die invloed zouden moeten
hebben op deze motivationele processen zijn tot nog toe weinig succesvol en
terugval na behandeling is nog steeds eerder de regel dan een uitzondering.
In aanvulling op de rol van motivationele aspecten van drugs-gerelateerde
stimuli zijn er tevens aanwijzingen dat cognitieve disfuncties een belangrijke
rol spelen in de ontwikkeling, het verloop en terugval in een verslaving. Met
name cognitieve functies die een rol spelen in het controleren van het eigen
gedrag (en dus het gedrag wanneer iemand geconfronteerd wordt met motivationele
aspecten van drugs-gerelateerde stimuli) zouden een belangrijke rol kunnen
spelen. Humane studies hebben reeds aangetoond dat alcohol- en drugsverslaafde
mensen hogere impulsiviteit (disinhibitie) en verminderde plannings- en
besluitvormingsvaardigheden vertonen.
In deze huidige studie zullen we impulsiviteit, de motivationele aspecten van
drugs, hun interactie en invloed op terugval in de verslaving onderzoeken. Het
is aannemelijk dat verminderde controle over gedrag (impulsivity) het gedrag
zal beinvloeden van een (ex-)verslaafde wanneer hij/zij geconfronteerd wordt
met drugs-gerelateerde stimuli. Als voorbeeld: een glas bier zal meer impact
hebben op gedrag wanneer a) een verhoogde response op alcohol cues over het
algemeen aanwezig is, en b) wanneer iemand impulsiviever is, vergeleken met
iemand die 'normale' impulsiviteit vertoont en dus betere controle heeft over
het gedrag als reactie op relevante drug cues. Met behulp cognitieve metingen
en functionele MRI scans zullen de onderliggende neurale substraten van
cognitieve disfuncties in verslaafde proefpersonen en de voorspellende waarde
van patronen van hersenactiviteit op terugval in verslaving onderzocht worden.
De voorgestelde relatie tussen verminderde impulscontrole, motivationele
relevantie van drug cues en gevoeligheid voor het terugvallen in een verslaving
voorspelt dat het verbeteren van cognitieve functies en het beinvloeden van de
motivationele processen die geinduceerd worden door drug cues, relevant zijn
voor het succesvol behandelen van verslavingen. We maken daarom in het huidige
onderzoek gebruik van acute administratie van a) een cognitieve 'enhancer' dat
eerder bestudeerd is bij mensen met een cocaine verslaving (modafinil), en b)
een medicijn dat de motivationele relevantie van drug cues beinvloed in dieren
(N-acetylcysteine). Door deze medicijnen te includeren kunnen we het effect op
impulsiviteit, motivationele aspecten van drug cues (en gerelateerde
hersenactiviteit van deze processen) en terugval in verslaving onderzoeken.

Het onderzoek heeft verschillende doelen, namelijk: 1) het onderzoeken van de
relatie tussen impulscontrole, motivationele aspecten van drug cues, en
gerelateerde patronen van hersenactiviteit (gemeten met behulp van fMRI); 2) de
relatie tussen deze processen en gevoeligheid voor terugval in de verslaving te
bestuderen; en 3) onderzoeken of farmacologische interventies (door middel van
acute administratie met modafinil of N-acetylcysteine) die cognitieve functies
verbeteren of de motivationele relevantie van drug cues beinvloeden invloed
hebben op bovengenoemde processen en daarmee kunnen fungeren als nieuwe
behandelstrategie voor alcohol en drugs verslaving.

Patienten met een alcohol verslaving, met een cocaine verslaving en een gezonde
controlegroep zullen neurocognitieve taken met betrekking tot impulsiviteit en
motivationele aspecten van drug cues uit gaan voeren binnen een fMRI studie,
zowel na acute administratie van placebo als van modafinil (tijdens testjaar 1)
of N-acetylcysteine (testjaar 2): twee fMRI sessies: gerandomiseerde
dubbelblind cross-over design. De proefpersonen zullen tevens vragenlijsten
invullen en DNA zal afgenomen worden om genetische polymorfismen te
onderzoeken.

In een gerandomiseerd dubbelblind cross-over design krijgt tijdens het eerste studiejaar de helft van elke groep (controle groep, cocaine verslaafde groep, alcohol verslaafde groep) tijdens de eerste fMRI meting eenmalig het medicijn modafinil (200 mg) toegediend en tijdens de tweede fMRI meting placebo. De andere helft van elke groep krijgt eerst placebo en tijdens 2e fMRI meting modafinil. Tijdens het tweede testjaar krijgen nieuwe deelnemers het medicijn N-acetylcysteine (2400 mg) tijdens de eerste of tweede fMRI meting en placebo tijdens de eerste of tweede fMRI meting.

De eerste sessie zal plaats vinden op de onderzoekslocatie (AMC) en duurt
ongeveer 5 uur. Tijdens deze sessie zullen diagnostische interviews afgenomen
worden, vragenlijsten worden ingevuld, taken worden uitgevoerd zowel binnen als
buiten de scanner, en DNA samples worden afgenomen. Tijdens de eerste sessie
zullen de deelnemers eenmalig placebo of één van de twee medicijnen toegediend
krijgen (in het eerste jaar modafinil, in het tweede testjaar N-acetylcysteine)
voordat ze in de MRI scanner taken uit gaan voeren. De tweede sessie zal tevens
op het AMC plaats vinden en duurt ongeveer 4 uur. Er zullen wederom
vragenlijsten ingevuld en taken uitgevoerd worden zowel binnen als buiten de
scanner. Wederom zal voor het scannen een eenmalige dosis van placebo of één
van de twee medicijnen toegediend worden (cross-over design). Er zijn geen
negatieve gevolgen bekend van functionele MRI scans. De medicijnen kunnen
bijwerkingen veroorzaken, maar de kans daarop zal redelijk klein zijn aangezien
we een eenmalige dosis gebruiken. Kennis die voortkomt uit dit onderzoek kan
erg belangrijk zijn voor het ontwikkelen van nieuwe behandelstrategieen voor
verslavingen.