Effectiviteit van neurofeedback bij jongeren met AD(H)D-klachten en comorbide stoornissen: een randomized controlled trial

Bij veel jongeren opgenomen in de kinder & jeugd (forensische) psychiatrie is
sprake van complexe problematiek. Deze jongeren hebben zelden een enkele
stoornis, maar lijden vaak aan meerdere stoornissen, hetgeen de behandeling
minstens zo complex maakt als de problematiek zelf (Angold, 1999). Vaak is,
naast ernstige gedragsproblemen, sprake van AD(H)D-problematiek. Voor jongeren
met AD(H)D-klachten is het belangrijk dat deze klachten adequaat worden
behandeld omdat zij het risico vergroten op negatieve ontwikkelingen in de
toekomst zoals verstoorde relaties met familie en vrienden, verminderde
schoolprestaties, schooluitval en slechte werkhouding (Willoughby, 2003). Naast
de persoonlijke en familieproblemen waar AD(H)D-klachten mee geassocieerd
worden, heeft AD(H)D ook maatschappelijke implicaties. Zo is in de Verenigde
Staten half jaren negentig berekend dat 3 miljard dollar extra kosten werden
gemaakt voor scholieren met AD(H)D op openbare scholen (Willoughby, 2003). Om
de maatschappelijk kosten en het persoonlijke leed zoveel mogelijk te
verhelpen, zullen interventies ontwikkeld moeten worden die de problemen
gerelateerd aan AD(H)D-klachten voorkomen. Op dit moment lijkt medicatie, in
combinatie met gedragstherapie, de meest algemeen effectieve aanpak voor
jongeren met AD(H)D (Barkley, 1999; Kooij, 2002). Interventies met uitsluitend
gedragstherapeutische principes en training van aandachtsvaardigheden mislukken
echter doorgaans omdat ze geen rekening houden met de onderliggende
fundamentele problemen van AD(H)D (Sukhodolsky et al., 2006). Zo zijn de
gedragssymptomen behorende bij AD(H)D een uiting van een verstoorde regulatie
van de corticale activiteit welke vaak resulteert in weinig therapietrouw
(John, 1988). Het is deze regulatie die verholpen moet worden om daarna
doeltreffende gedragsveranderingen tot stand te kunnen brengen. Tot op heden
zijn er weinig effectieve interventies beschikbaar die goed aansluiten bij
jongeren met AD(H)D en ernstige gedragsproblemen. Een effectieve interventie
bij deze groep jongeren zou een neurofeedbacktraining kunnen zijn omdat deze
het (tot op zekere hoogte) mogelijk maakt de verstoorde regulatie van de
corticale activiteit te beïnvloeden (Lubar, 1997).

In de voorgestelde RCT wordt met een experimentele conditie en een
controleconditie de effectiviteit aangetoond van neurofeedback bij jongens met
AD(H)D en comorbide stoornissen die opgenomen zijn in, of behandeld worden op,
een kinder & jeugd (forensische) psychiatrische (poli)kliniek. Het doel van
neurofeedback is de onderliggende problemen van AD(H)D-klachten aan te pakken
bij jongeren met AD(H)D-klachten en comorbide stoornissen.

In de huidige studie wordt in een Randomized Controlled Trial (RCT) met een
experimentele conditie (treatment as usual [TAU] gecombineerd met 40
neurofeedbacksessies) en een controleconditie (TAU) de effectiviteit aangetoond
van neurofeedback bij jongens met AD(H)D en comorbide stoornissen opgenomen in
of behandeld bij een kinder & jeugd (forensische) psychiatrische (poli)kliniek.
Het onderzoek bestaat uit een voormeting,nameting en twee follow-up metingen
waarbij verschillende (neuro)psychologische testen, QEEG en/of vragenlijsten
gebruikt worden om het effect van de neurofeedbacktraining aan te tonen.

De training wordt gegeven in 40 sessies van elk 30 minuten; drie sessies per week welke regelmatig worden verdeeld over de week. De uiteindelijk duur van de neurofeedbacktraining is 14 weken. De procedure volgt het paradigma beschreven door Lubar et al. (1995). Tijdens de neurofeedbacktraining worden 3 sensoren geplakt voor de opname van het EEG. Het EEG wordt opgenomen op C3 of C4 (10-20 systeem) met als referentie de beide oren (mastoid aarde sensor, 256 Hz). Tijdens de training worden verschillende EEG frequenties getraind: bij jongeren met vooral hyperactieve en impulsieve symptomen wordt het sensori motor ritme getraind en bij jongeren met vooral aandachtstekort symptomen wordt de beta1 frequentie getraind. Bij een gemengd beeld wordt de training van sensori motor ritme en beta1 frequentie afgewisseld. Daarnaast wordt bij de eerste en laatste neurofeedbacktraining een QEEG-onderzoek uitgevoerd, het eerste QEEG wordt gebruikt om het protocol voor de neurofeedbacktraining vast te stellen.

xxx