Produceren van dendritische cellen van patienten met borstkanker, ovariumkanker of multipel myeloom

Binnen de onderafdelingen hematologie en oncologie van de afdeling interne
geneeskunde is celtherapie een zwaartepunt van onderzoek. Dit onderzoek valt
binnen de speerpunten van GROW. Deel van het immunotherapie programma is het
ontwikkelen van vaccins tegen kanker. Kern van een vaccinatie programma is het
idee om tumorcel-specifieke antigenen (kleine stukjes eiwit die specifiek zijn
voor de tumor) aan te bieden aan het immuunsysteem (= afweersysteem), waardoor
een kanker-specifieke immuunrespons gerealiseerd kan worden en vervolgens de
tumorcellen te gronde gaan. Bij diverse ziekten (met name melanoom) worden in
de kliniek reeds resultaten gezien met deze kanker-vaccins, maar nog niet van
dien aard dat verdere vooruitgang niet meer nodig is. Wij richten ons binnen
ons onderzoek (o.a. gesteund door een profileringsfonds aanvraag van het AZM)
op borstkanker, gynaecologie en multipel myeloom. Ziekten waarin nog geen
genezing mogelijk is. Bij Multipel Myeloom voor vrijwel geen enkele patiënt,
voor borstkanker en ovariumkanker niet zo gauw als de ziekte gemetastaseerd is.
De laatste jaren is binnen het laboratorium gewerkt aan het optimaliseren van
antigeen presenterende cellen (dendritische cellen (DC). Deze cellen hebben als
doel het immuunsysteem te activeren. Zij zijn onderdeel van het vaccin! Wij
denken op dit moment de juiste techniek in handen te hebben waarmee wij deze DC
kunnen gebruiken in klinische studies. De door ons gekweekte DC verschillen van
de meestal in de kliniek gebruikte DC en tonen in het laboratorium betere
resultaten (manuscript in preparation; resultaat onderzoek profileringsfonds).
Resultaten tot dusverre berusten echter op materiaal (bloed) afkomstig van
vrijwilligers. We willen vervolgens testen of ook cellen afkomstig van
patiënten met deze kweektechniek tot goede DC aanleiding geven. Deze aanvraag
betreft het testen van het vermogen van antigeen presenterende cellen afkomstig
van patiënten met kanker om een immuunrespons tegen de tumorcellen tot stand te
brengen. Deze proeven moeten worden gezien als voorlaatste stap om klinische
studies te starten. Bij positieve resultaten uit dit onderzoek zullen klinische
vaccinatie studies gestart kunnen worden met als doel het laten verdwijnen van
de kankercellen door de eigen afweer van de patiënt. Een aanvraag voor
financiering - samen met partners in Oostenrijk en Denemarken - is hiervoor
verricht.

Vraag van het onderzoek waarvoor deze aanvraag dient is of met cellen afkomstig
uit bloed van patiënten in het laboratorium (in vitro) dendritische cellen met
de zelfde eigenschappen gekweekt kunnen worden als gerealiseerd met cellen van
gezonde vrijwilligers. Wij hebben bij cellen afkomstig van gezonde
vrijwilligers de kweek van DC geoptimaliseerd en dienen dit te reproduceren bij
cellen afkomstig van patiënten alvorens een klinisch vaccin programma te kunnen
starten. In deze fase van de studie worden dus nog geen cellen aan de patient
teruggegeven!

Bij patienten worden cellen afgenomen conform de procedure van een leukaferese.
Hierbij krijgen patienten een infuus in beide armen. 1 infuurs is het
afvoerende vat, 1 infuus is het aanvoerende vat. Bloed wordt gespoeld (cf
nierdialyse) waarbij de witte bloedcellen uit het bloed worden verwijderd. Rode
bloedcellen en bloedplaatjes worden teruggegeven.
De witte bloedcellen worden vervolgens in het laboratorium verwerkt en gekweekt
tot dendritische cellen (kweek methoden in het laboratorium uiteraard
voorhanden, maar voor deze aanvraag weggelaten).
De procedure voor de patient duurt ongeveer 2-3 uur.

Deze procedure is binnen het AZM een routine procedure voor het verkrijgen van
beenmergstamcellen. Deze stamcellen bevinden zich ook binnen de witte
bloedcellen fractie. In de routine-zorg vindt de procedure zowel plaats bij
patienten die hun eigen stamcellen terug krijgen alsook bij gezonde donoren die
dienen als donor voor een familielid.
Er vinden ongeveer 80 van deze procedures per jaar plaats. Plaats van
uitvoering: dialyse afdeling.
De patienten worden begeleidt door de beenmergtransplantatie-coordinator voor
de totale procedure. Die verschaft informatie mondeling en schriftelijk (een
brochure stamcelferese is voorhanden)

De risico's zijn verwaarloosbaar kleing. De SOP procedure wordt gevolgd (AZM
15192). In het geval van problemen wordt de procedure gestopt. De patient zal
ongeveer een dagdeel kwijt zijn met deze procedure. Voor patienten met een
multipel myeloom geldt dat zij mogelijk de procedure al een keer hebben
meegemaakt in het kader van hun behandeling. Zij kunnen dus zeer goed
inschatten of ze de procedure in het kader van wetenschappelijk onderzoek nog
eens willen ondergaan.

(Een van de hoofonderzoekers heeft de procedure ook al eens ondergaan en kan
uit ervaring spreken dat de belasting gering is, maar deze inschatting blijft
subjectief).