Taal en Aandacht

Taal- en communicatieproblemen vormen een van de belangrijkste kenmerken van
autisme. Huidige theorieën veronderstellen dat deze taalproblemen voortkomen
uit een voorkeur voor het verwerken van detailinformatie, waardoor de
hogere-orde aspecten van taal, zoals semantiek, syntaxis en pragmatiek, niet of
onvoldoende worden verwerkt. Er zijn echter aanwijzingen dat wanneer personen
met autisme expliciet gevraagd wordt aandacht te richten op hogere-orde
informatie, zij toch in staat zijn deze informatie accuraat te verwerken. In de
literatuur wordt daarom aangenomen dat er niet zozeer sprake is van een
onvermogen om hogere-orde aspecten van taal te verwerken, maar van een
superieure waarneming van details.
Wij betwijfelen de juistheid van deze conclusie en stellen dat er bij autisme
wel degelijk sprake is van een echt probleem met taalverwerking. Wij
veronderstellen dat de extreme focus op details een noodzakelijke aanpassing is
van het autistische kind. Tijdens een normaal verlopende taalontwikkeling wordt
lagere-orde taalverwerking (bijvoorbeeld orthografie en woordherkenning) in
toenemende mate automatisch, waardoor aandacht op hogere taalniveaus
(bijvoorbeeld semantiek en syntaxis) kan worden gericht. Hierdoor kan steeds
complexere taal worden verwerkt, zonder dat dit ten koste gaat van het
verwerken van lagere-orde aspecten van taal. Wij veronderstellen dat bij
autisme de verwerking van lagere taalniveaus aandacht blijft vereisen, waardoor
deze niet kan worden gericht op hogere taalniveaus. We verwachten dan ook dat
wanneer autistische personen gevraagd wordt aandacht op hogere taalniveaus
richten, dit ten koste zal gaan van het verwerken van lagere taalniveaus. Dit
is tegengesteld aan bestaande theorieën over informatieverwerking bij autisme,
die uitgaan van een superieure detailverwerking bij autisme en dus van een
onveranderlijke superieure prestatie op dit niveau.

De studie kent drie hoofddoelen:

a) onderzoeken in hoeverre autisten ook hogere niveaus van taal normaal kunnen
verwerken na instructie.

b) analyseren wat deze eventuele normalisering van verwerking op hogere
taalniveaus voor effect heeft op gelijktijdige verwerking van lagere
taalniveaus.

c) onderzoeken of verschillen in aandacht nodig voor taalverwerking niet alleen
waarneembaar zijn op gedragsniveau, maar ook op neuropsychologisch niveau. Dit
doen we door middel van registratie van Event Related Potentials.

Het onderzoek bestaat uit vijf experimenten, waarbij autistische en
niet-autistische participanten zullen worden getest op verschillende niveaus
van visuele taalverwerking.
Tijdens de experimenten krijgen de participanten via de computer zinnen
aangeboden. Iedere participant wordt getest in drie condities: a) een
lagere-orde conditie, waarbij de participant geïnstrueerd wordt op lagere-orde
aspecten van de zinnen te focussen (orthografie), b) een hogere-orde conditie,
waarbij de participant geïnstrueerd wordt op hogere-orde aspecten van de zinnen
te focussen (bijvoorbeeld semantiek of syntaxis), c) een tweeledige conditie,
waarbij de participant geïnstrueerd wordt op zowel lagere-orde als hogere-orde
aspecten te focussen.
Er wordt onderzocht wat het effect is van de geïnstrueerde aandachtsfocus op de
mate waarin de verschillende taalniveaus worden verwerkt. De experimenten
verschillen van elkaar in het hogere-orde taalniveau dat getest wordt. De
experimenten worden twee keer uitgevoerd bij verschillende participanten, eens
voor de gedragsmeting en eens voor de ERP-meting.

De belasting voor de participanten is minimaal. Alleen wanneer geen of
verouderde psychologische achtergrondinformatie beschikbaar is over de
autistische participanten wordt vanuit de instelling eenmalig een aantal
psychologische tests afgenomen, waarvoor één ochtend of middag wordt ingepland.
Autistische participanten beslissen zelf aan hoeveel experimenten zij
deelnemen. Zij kunnen er voor kiezen om slechts aan 1 experiment (45-60
minuten) deel te nemen, of aan meerdere. Om belasting voor de participant te
verminderen kunnen meerdere experimenten tijdens 1 meetmoment worden
uitgevoerd. De niet-autistische participanten maken één test die klassikaal kan
worden afgenomen (40 minuten), en nemen deel aan slechts een van de
experimenten.
Daarnaast verwachten we dat de risico's verbonden aan deelname aan het
onderzoek minimaal zijn. Er wordt op geen enkele manier ingegrepen in het
dagelijks leven van de participant. Er worden geen geneesmiddelen of andere
vormen van behandeling toegediend. De taken die wij gebruiken om taalverwerking
te onderzoeken (het lezen van zinnen), zijn gelijk aan taken die de
participanten krijgen aangeboden op school. De experimenten duren minder dan
een uur, en de participant beslist zelf aan hoeveel experimenten hij/zij deel
wil nemen. Wij verwachten dan ook niet dat de studie zal leiden tot
significante fysieke of psychische problemen of beperkingen.