Validatie van Interferon Gamma Release Assays (IGRA) op ingevroren Perifere Bloed Mononucleaire Cellen (PBMC)

Ongeveer een derde van de wereldbevolking is geïnfecteerd met Mycobacterium
tuberculosis, waarvan de grote meerderheid een latente tuberculose-infectie
heeft (LTBI). Ongeveer 5% van de immuuncompetenten met LTBI zullen binnen twee
jaar actieve tuberculose ontwikkelen en nog eens 5% gedurende hun leven. Deze
schattingen zijn echter gemaakt met behulp van de Mantoux of Tuberculin Skin
Test (TST), die vaak foutpositieve reactiviteit geeft. Het reële progressie
percentage kan dus hoger liggen. Ook bij immuundeficiëntie ligt dit
progressiepercentage vele malen hoger, ongeveer 10% per jaar [1,2]

Vanaf de laat 80er jaren werd gezocht naar een specifieke test voor het
aantonen van LTBI, gebaseerd op een interferon gamma respons na stimulatie met
tuberculose antigenen. In 2004 leidde dat tot de eerste grote publicaties over
gecommercialiseerde IGRA testen voor medische toepassing. [2, 3]
Het testprincipe van de IGRA test voor tuberculose is dat volbloed (Quantiferon
TB-gold, Cellestis, QFT) of PBMC*s (T-spot TB, Oxford immunotec, T-spot)
geïncubeerd worden met Mycobacterium tuberculosis specifieke antigenen. Indien
er Mycobacterium tuberculosis specifieke lymfocyten aanwezig zijn zullen die
aangezet worden tot interferon gamma productie. Interferon gamma wordt
vervolgens aangetoond door middel van een ELISA. [2, 4] Welk van beide testen
superieur is bij de diagnostiek van LTBI is nog niet duidelijk. Op basis van
enkele studies wordt aangenomen dat de T-spot een hogere gevoeligheid heeft in
patiënten met een immuundeficientie ten opzichte van de QFT.

Helaas is er geen gouden standaard voor de diagnose LTBI, waardoor de waarde
van de IGRA in deze setting nog niet is uitgekristalliseerd. Voor het bepalen
van de voorspellende waarde voor LTBI die tot actieve infectie ontwikkelt zijn
longitudinale studies nodig. [4] Het Amsterdamse drugscohort is een unieke
mogelijkheid om een dergelijke studie uit te voeren, door enerzijds de
aanwezigheid van opgeslagen PBMC*s, en anderzijds een uitstekende klinische
follow-up.

In het kader van Research and Development is op de GGD Amsterdam een
projectaanvraag gehonoreerd voor het onderzoeken van de voorspellende waarde
van de IGRA bij deelnemers aan het Amsterdam Druggebruiker Cohort. Deze studie
heeft de naam "Betekenis van de Interferon Gamma Release Assay (IGRA) voor het
voorspellen van actieve Mycobacterium tuberculosis infectie bij HIV negatieve
en HIV positieve deelnemers aan het Amsterdamse Drugs Gebruikers Cohort".

Het huidige protocol betreft een validatiestudie en dient als *proof of
principle* voordat opgeslagen materialen van het Amsterdam Druggebruikers
Cohort zullen worden opgevraagd. De IGRA is namelijk alleen gevalideerd op
verse bloedmonsters. Om de opgeslagen PBMC*s niet zonder meer te onderwerpen
aan een niet-gevalideerde test voeren wij eerst deze validatiestudie uit; de
resultaten gebruiken wij om te besluiten wel of niet door te gaan met de
voorgenomen studie en zo ja, welke IGRA daarvoor het meest geschikt is.



1. World Health Organisation. Global Tuberculosis Control: Surveillance,
planning, financiën. WHO report 2005, Geneva, Zwitserland (2005).
2. Rothel JS, Andersen P. Diagnosis of latent Mycobacterium tuberculosis
infection: is the demise of the Mantoux test imminent? Expert Rev. Anti Infect
Ther. 2005; 3: 981-993.
3. Pai M, Liley LW, Colford JM, et al. Interferon gamma
assays in the immunodiagnosis of tuberculosis: a systematic review. Lancet
Infect Dis. 2004; 4: 761-776.
4. Menzies D, Pai M, Comstock G. Meta-analysis: new tests for the diagnosis
of latent tuberculosis infection: areas of uncertainty and recommendations for
research. Ann int med 2007; 146: 340-354.

Het vaststellen van het effect van invriezen van PBMC*s op de testuitslag van
de IGRA.

De op het Streeklab routinematig uitgevoerde IGRA test (QFT) en de T-spot TB
test, die eveneens commercieel verkrijgbaar is, zullen gevalideerd worden op
ingevroren PBMC*s. Op de afdeling tuberculosebestrijding van de GGD zullen
ongeveer 20 vrijwilligers (patiënten) gezocht worden met en zonder Mantoux
omslag en met en zonder BCG vaccinatie in het verleden, die bloed willen
afstaan voor deze validatie. De vrijwilligers zullen worden gezocht onder
bekende tuberculosepatiënten die voor controle komen en patiënten met een
actieve tuberculose (voor de 15 positieve IGRA resultaten) en vrijwilligers die
komen in verband met contactopsporing (lage verdenking tuberculose voor 5
negatieve IGRA resultaten). Na afname van informed consent zal bij deze
vrijwilligers 22 ml veneus bloed worden afgenomen in 5 buisjes. Vers bloed zal
volgens de testhandleiding van de fabrikant meteen geanalyseerd worden; een
tweede set buisjes zal ingevroren worden in vloeibaar stikstof op het AMC en na
1 maand ontdooid en geanalyseerd worden. Op grond van deze validatie zal
bepaald worden welke test in aanmerking komt voor het verdere onderzoek. Indien
beide testen een goede performance laten zien op het ingevroren materiaal
zullen beide testen gebruikt worden, aangezien tot nu toe niet duidelijk is
welke IGRA test voor dit doeleinde het meest geschikt is [5].

Indien de resultaten met de opgeslagen PBMC*s niet kwalitatief afwijken van de
resultaten op vers bloed wordt de validatie nog eenmaal herhaald als de PBMC*s
een jaar lang zijn ingevroren geweest.

5. Franken WPJ, Koster BFPJ, Bossink AWJ, et al. Follow-up study of
tuberculosis-exposed supermarketcustomers with negative tuberculin skin test
results in association with positive gamma interferon release assay results.
Clinical and vaccine immunology 2007; 14: 1239-41.

15 Minuten voor patienteninformatie en toestemmingsverklaring en een
venapunctie. Er is geen sprake van extra onderzoek of belasting. Er zijn geen
extra risico's in geval van zwangerschap. Tijdens het afnemen van bloed kan
zich een blauwe plek vormen.