De effecten van licht en bewegen op verstoringen van het circadiane ritme van mensen met MCI.

Slaapproblemen komen veel voor bij de oudere bevolking en met name in patienten
met de ziekte van Alzheimer (AD). Het blijkt dat vanaf pre-klinische stadia van
AD al disconnecties ontstaan in onder andere de Supra Chiasmatische Nucleus
(SCN), een kern die betrokken is bij het reguleren van de circadiane ritmes.
Milde cognitieve achteruitgang (MCI) is hierdoor een interessant onderzoeks
gebied omdat dit ziektebeeld de overgang tussen normale veroudering en AD kan
vertegenwoordigen. Wanneer interventies worden gehouden in de pre-klinische
stadia kan verdere degeneratie van hersengebieden worden vertraagd of
voorkomen. Licht en fysieke activiteit beïnvloeden beide circadiane ritme en
het rust-activiteits ritme, maar de onderlinge interacties zijn complex en tot
op heden nog weinig onderzocht. Toch zijn de onderzoeksrapporten en de
onderliggende theoretische kaders naar de effecten van licht of bewegings
interventies veelbelovend met oog op verbeteringen van het slaap-waak of
rust-activiteits ritme. Daarom is het belangrijk om de interacties tussen licht
en bewegen op het circadiane systeem te onderzoeken, met name in groepen die al
lijden aan achteruitgang van structuren die betrokken zijn met het circadiane
regulatie, zoals in personen met MCI.

Het doel van dit onderzoek is te onderzoeken wat de effecten van licht
gecombineerd met bewegen zijn op objectieve en subjectieve slaap-waak
uitkomstmaten en objectieve rust-activiteits uitkomstmaten bij personen ouder
of gelijk aan 65 jaar met MCI en slaapproblemen.

Om de effecten van licht en bewegen op het circadiane ritme te meten zal een
gerandomiseerde en gecontroleerde thuis-interventie pilot studie met vier
groepen worden uitgevoerd; een alleen licht therapie interventie, een alleen
bewegen interventie, een licht therapie met bewegen interventie en een wacht
lijst controle groep, die op de wachtlijst staat voor lichttherapie na afloop
van het onderzoek. Bij personen die in geïnteresseerd zijn in de studie zal een
aantal vragenlijsten worden afgenomen. Om te screenen voor slaapproblemen
gebruiken we de 5-item Athens Insomnia Scale (AIS-5) en om te screenen voor
medische risico's van de deelnemers om een matig fysieke interventie te
ondergaan wordt de 7-item Physical Activity Readiness Schaal (PAR-Q) afgenomen.
Geïncludeerde personen worden random aan een van de vier groepen toegewezen.
Vervolgens worden vragenlijsten afgenomen om te kunnen controleren voor
confouders. Hiervooor willen we controleren voor aantal comorbiditeiten met de
comorbiditeits vragenlijst van Van den Berg & Van den Bos (1989). Depressie
wordt gemeten met de 30-item Geriatrische Depressie Schaal (GDS-30). Angst
wordt gemeten met de Geriatrische Angst Lijst (GAI). De mate van veroudering
wordt gemeten met de Groningen Frailty Indicator (GFI). Het soort chronotype
wordt bepaald door de Munich Chronotype Vragenlijst (MCTQ). Om de mate van MCI
vast te stellen gebruiken we de 6-Item Cognitive Impairment Scale (6-CIT). Dit
is al door zorginstellingen vastgesteld, maar deze korte vragenlijst geeft de
onderzoeker de mogelijkheid om de proefpersonen beter met elkaar te
vergelijken. De mate van cognitieve achteruitgang wordt bepaald met de Mini
Mental State Examination (MMSE), deze laatste is toegevoegd omdat dit de gouden
standaard is in het onderzoek naar cognitieve achteruitgang. Alle vragenlijsten
zijn betrouwbaar en gevalideerd.
De subjectieve slaap kwaliteit wordt gemeten met de Groninger Slaap Kwaliteit
Schaal (GSQS). De objectieve slaap kwaliteit en het rust-activiteitsritme wordt
gemeten met de Actiwatch, een versnellingsmeter die om de pols gedragen wordt.
Daarnaast zal tijdens de interventie om te kunnen controleren voor extra
bewegen een stappenteller worden gedragen. Tijdens de interventie zal met een
dagboek/checklist worden bijgehouden hoe lang de proefpersonen aan de
interventie hebben besteed en wat de extra activiteiten van die dag buitenshuis
waren.
Voor de alleen bewegen interventie en de gecombineerde interventie zal een
submaximale fietstest worden afgenomen om via het Astrand-Rhyming nomogram de
maximale hartslag te schatten om de intensiteit van de interventie op 60%
VO2max te kunnen afstemmen.

Er zijn vier groepen: 1. ochtend licht 2. ochtend bewegen 3. ochtend licht gecombineerd met bewegen 4. groep zonder behandeling (wacht lijst controle) Elke interventie duurt 10 aaneensluitende dagen. Personen in de ochtend bewegen groep krijgen een bewegingsprogramma die thuis kan worden uitgevoerd. Het programma bestaat uit een duurtraining van 30 minuten per dag op gemiddelde intensiteit (60% Vo2max). De 30 minuten zijn verdeeld in 2 keer 15 minuten fietsen op een hometrainer met 10 minuten rust tussendoor. Deelnemers zijn vrij om het tijdstip van het programma te kiezen, zolang het tussen 7 en 11 wordt uitgevoerd. Personen in de ochtend licht groep worden blootgesteld aan helder licht van 10.000 lux gedurende 1 uur per dag tussen 7 en 11 uur 's morgens. Personen in de ochtend licht gecombineerd met bewegen groep krijgen een bewegingsprogramma dat thuis kan worden uitgevoerd, maar dit moet voor de lichtbox worden gedaan, zodat de persoon tijdens het bewegen helder licht van 10.000 lux ontvangt. Het bewegingsprogramma is hetzelfde als de morgen bewegen groep. Nadat het bewegingsprogramma is beëindigd, zal de persoon de resterende 20 minuten voor het heldere licht moeten blijven zitten. In totaal zal de persoon 60 minuten lang helder licht ontvangen waarvan 30 minuten tijdens het bewegingsprogramma. Ook hierbij zijn de deelnemers vrij om hun eigen voorkeurstijd te kiezen zolang het tussen 7 en 11 uur 's ochtends wordt uitgevoerd. De wachtlijst controle groep zal worden gemeten, zonder dat er een interventie plaatsvindt. Wel moet deze groep een stappenteller dragen en een dagboek/checklist bijhouden tijdens de 10 dagen tussen de meetmomenten. Na de metingen zullen de personen een lichtbox krijgen om voor lichttherapie, gelijk aan de ochtend licht groep, gedurende 10 dagen.

Deelnemen aan het DYNAMO project is aanzienlijk intensief voor een korte
periode, maar er zijn ook voordelen voor de deelnemer. De belasting bestaat uit:
1. het invullen van meerdere vragenlijsten en het dragen van een actiwatch voor
14 dagen
2. het uitvoeren van de interventie voor 10 dagen, daarnaast het dragen van een
pedometer de hele dag en het dagelijks invullen van een dagboek/checklist
gedurende deze 10 dagen.
3. Het dragen van een actiwatch voor 14 dagen
Er is geprobeerd om de belasting zo laag mogelijk te houden door de deelnemers
de studie thuis te laten uitvoeren op een zelfgekozen tijdstip in de morgen. De
risico's voor deelname aan dit onderzoek zijn klein. De lichtintensiteit die
wordt aangeboden komt overeen met de intensiteit op een bewolkte dag en de
bewegingsinterventie voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (5 dagen
per week gedurende tenminste 30 minuten matig intensief bewegen). Verwacht
wordt dat proefpersonen persoonlijk voordeel kunnen hebben aan het onderzoek
wat zich kan uiten in afname van slaapproblemen. De resultaten zijn van belang
om beter inzicht te krijgen in de mechanismen achter verstoringen van het
circadiane ritme bij beginnende dementie. Daardoor zouden we in de toekomst
betere adviezen kunnen geven om de kwaliteit van leven bij personen met
beginnende dementie en hun verzorgers te waarborgen.