Effect van training op het metabool syndroom, hartfalen en cognitie bij verzorgingshuisbewoners

Achtergrond van de MetS studie:
De westerse leefstijl leidt tot toename van het metabool syndroom (MetS) en
cardiovasculaire aandoeningen(CVD), waaronder chronisch hartfalen (CHF). Het
MetS en CHF zijn geassocieerd, worden gekenmerkt door atherosclerose en
dezelfde risicofactoren. Het MetS komt voor bij 40% van de 70 jarigen in de
USA. Insuline resistentie (IR) is de belangrijkste parameter van het MetS. CHF
komt voor bij bijna een kwart van de geinstitutionaliseerde ouderen in
Nederland. Er zijn veel aanwijzingen dat lichaamsbeweging leidt tot afname van
MetS, CHF en ook van cognitieve stoornissen bij ouderen. Echter, er zijn een
aantal problemen waardoor geinstitutionaliseerde ouderen (verder te noemen
VZ-bewoners) niet aan training toekomen: motivatie zoals opzien tegen
verplichtingen, multimorbiditeit, geen maatje om mee te bewegen en tekort aan
financiele middelen. Ook is de vraag of VZ-bewoners intensief en lang genoeg
kunnen en willen trainen om MetS, CHF en cognitieve stoornissen te doen
afnemen, nog niet beantwoord. De hypothese is dat VZ-bewoners door training
genoemde verbeteringen kunnen bereiken en het doel van deze pilot studie is om
na te gaan hoeveel deelnemers nodig zijn om deze hypothese in een definitief
onderzoek te toetsen.

Het doel van deze pilot studie is om na te gaan hoeveel deelnemers nodig zijn
om de hypothese te toetsen dat reguliere beweging gunstig effect heeft op
insuline resistentie (IR), CHF en cognitie van verzorgingshuisbewoners in een
definitief onderzoek.

Design: Gerandomiseerd, gecontroleerd en ongeblindeerd interventie onderzoek
in meerdere centra volgens het Benenfit studie protocol en gebruikmakend van
een deel van de Benenfit studie populatie (alleen in 2010). De deelnemers
worden willekeurig toegewezen aan experimentele en controle groep. Randomisatie
wordt uitgevoerd in elk participerend verzorgingshuis. In het kader van de MetS
studie wordt er een nulmeting verricht en een nameting gedaan binnen een week
na de interventies. De interventies verlopen geheel volgens het Benenfit
protocol (bewegings- en controle groepen). Tijdens de Benenfit interventies is
er geen activiteit door de MetS studie.

Experimentele interventie (exact hetzelfde als van de Benenfit studie) Een trainingsprogramma is ontwikkeld dat gebaseerd is op bevindingen van een literatuur review en op de ACSM/ AHA richtlijnen27. De training is toegesneden op kwetsbare ouderen en toepasbaar gemaakt om in instellingen te worden uitgevoerd. De interventie is een functionele combinatie. Er is geen specifieke apparatuur nodig. Het programma bestaat uit een groepsinterventie, met een groep grootte van 8 tot 10 personen. Het programma omvat: 1. Kracht training 2. Flexibiliteits training 3. Balans training 4. Functionele training, waarin componenten van bovengenoemde trainings soorten worden gecombineerd en die gericht is op bewegingen nodig voor de activiteiten van het dagelijks leven. Een overzicht van het Benenfit-MetS trainings programma staat in Appendix 1. De training duurt een uur en zal tweemaal per week worden aangeboden gedurende 16 weken. De rationale achter intensiteit, frequentie en duur is de volgende: De intensiteit van het programma is afhankelijk van individuele fitness niveaus van de deelnemers. Deze niveaus worden bepaald gedurende de eerste training sessie. De deelnemers worden geprikkeld om zich meer in te spannen dan in het dagelijks leven. De mate van inspanning wordt gemeten met de >Rating of Perceived Exertion Scale> gedurende deze training sessie in alle 4 onderdelen van het training programma. De training frequentie is tweemaal per week. Alhoewel sterkere training effecten te verwachten zijn van training frequenties van 3 maal per week, blijkt uit de literatuur dat kwetsbare geïnstitutionaliseerde ouderen massaal uitvallen bij een dergelijke training frequentie waardoor de studie resultaten minder betrouwbaar worden. De totale duur is ontleend aan de literatuur. Matig tot sterke effecten van een functionele combinatie training op ADL functioneren zijn het resultaat van trainingsperiodes van ten minste 4 maanden. Beschrijving van de training inhoud per uur is als volgt: 1. Warming up: laag-intensiteit all round mobiliteit oefeningen, gericht op grote spiergroepen van bovenste - en onderste extremiteiten. Duur 10 min. 2. Kracht training: gematigd tot intensieve progressieve weerstands training van de grote spiergroepen van boven en onderlichaam en extremiteiten. Spiergroepen zijn: m. biceps brachii, m. triceps brachii, m. deltiodeus, m. pectoralis, m. latissimus dorsi, mw quadriceps femoris, mm. glutei, mm. adductores, mm. adductors, m.gastrocnemius, m. tibialis ant., ankle mm. Duur 15 min. 3. Balans training: matig tot intensieve balans training. De intensiteit neemt toe door het ondersteunend lichaamsoppervlak te verkleinen en door handsteun te verminderen. De intensiteit van de oefeningen is op individueel niveau. Duur 15 min. 4. Functionele training: oefeningen die activiteiten van het dagelijks leven simuleren, bv lopen, draaien, opstaan uit de stoel, traplopen, klimmen. Duur 10 min. 5. Flexibiliteits training: oefeningen die in de cooling-down zijn opgenomen. Bewegingsuitslagen worden verbeterd door strekoefeningen. Duur 10 min. Interventie van de controle groep De interventies van de controle groep zijn precies hetzelfde als de bewegingsinterventies qua aantal, frequentie en duur van de bijeenkomsten en qua groepsgrootte. De inhoud van de bijeenkomsten bestaat uit sociale en informatieve activiteiten. Geboden activiteiten zijn : kijken van video>s, naar muziek luisteren, sociale gesprekken, spelletjes gericht op ontspanning echter geen geheugenspelletjes, en ook geen spelletjes die aanzetten tot lichaamsbeweging. Deelnemers mogen niet geactiveerd worden noch inspanning leveren vanwege het risico op ongewenste effecten door de controle groep op de bewegingsgroep.

VZ- bewoners worden 2 x per week belast met een uur training of een
informatief/sociaal programma gedurende 16 weken. Dat vraagt commitment en
doorzettingsvermogen. De motieven om dit vol te houden zijn plezier in sociale
contacten en gevoel van welbevinden na bewegen (experimentele groep).
Ook wordt men belast met vragen en lichamelijk onderzoek. Mijn ervaring is dat
VZ-bewoners dit als een vorm van aandacht ervaren en hier positief in staan.
Verder bestaat de belasting uit bloedafname voor en na studie. Bloedafname
brengt weinig risico met zich mee.
Men wordt 2 x per week extra geexposeerd aan risico op vallen tijdens de
training. Aan de andere kant neemt het risico op vallen af door balanstraining
en fitheid. Mogelijk heffen deze risico's elkaar op.