De invloed van een stressreductie interventie tijdens de zwangerschap voor de ontwikkeling van het kind.

Er is heel wat empirische evidentie aangebracht voor de hypothese dat wanneer
de zwangere vrouw chronische stress ondervindt, er een verhoogd risico is dat
de baby vroegtijdig geboren wordt. Activering van het stresssysteem kan hierbij
een onderliggend mechanisme zijn. Er bestaat ook heel wat onderzoek dat
aantoont dat er een verband is tussen enerzijds hoge angst of een grote mate
van stress bij de zwangere vrouw en anderzijds het zich voordoen van problemen
in de ontwikkeling - inclusief cognitieve ontwikkeling - bij de nakomeling.
Voortgaand op de resultaten van preklinisch onderzoek wordt gesteld dat
blootstelling aan chronische stress van de moeder tijdens de zwangerschap
morfologische en functionele veranderingen kan induceren in de hippocampus, de
amygdala en de prefrontale cortex. Deze wijzigingen leiden ertoe dat men reeds
in de prenatale levensperiode een verhoogde neurobiologische kwetsbaarheid
verwerft. Momenteel is de kennis over de onderliggende mechanismen nog schaars.
Enerzijds kan gesteld worden dat een beter begrip van de pathofysiologische
mechanismen die een rol spelen bij vroeggeboorte of suboptimale ontwikkeling
van de nakomeling een noodzakelijke voorwaarde zijn om preventieve en curatieve
behandelingen te kunnen opzetten bij vrouwen met een verhoogd riciso.
Anderzijds is het zo dat juist door het aanbieden en nagaan van de
effectiviteit van een gestandaardiseerd stressreductie interventie programma
aan zwangere vrouwen met hoge angst en stress, hypothesen over veronderstelde
onderliggende mechanismen getoetst kunnen worden, zeker wanneer hierbij ook de
rol van het stresssyteem van de moeder en het kind onderzocht worden.

De belangrijkste hypothesen die we willen testen betreffen het effect van een
mindfulness based stress reduction intervention. We zullen nagaan of deze
interventie geassocieerd is met: (a) een daling van stresssymptomen bij de
zwangere vrouw, nl. haar subjectieve gevoelens van welzijn nemen toe, wat wijst
op een betere coping (b) gunstige veranderingen in activiteit van de
hypothalamus-pituitary-adrenocorticale (HPA)-as (bijv. waarden van
ochtendcortisol zijn lager;) (c) gunstige verandereingen in de activeit van het
autonoom zenuwstelsel (AZS) (bijv. een hogere hartritmevariabiliteit) (d)
gunstige veranderingen in de activiteit van het autonoom zenuwstelsel (AZS)
(bijv. een hogere hartritmevariabiliteit) (e) gunstige wijzigingen in de AZS
activiteit bij fetus en kind en op de duur van de zwangerschap en hiermee
samenhangend ook op het geboortegewicht van het kind. (f) meer optimale
cognitieve ontwikkeling (bijv. minder uitgesproken Mismatch response), wat een
weerspiegeling is van optimale hersenontwikkeling

De twee onderzoekers (PhD studenten) die zullen aangeworven worden staan in
voor het verzamelen van alle gegevens Bij een steekproef ( n=140) van zwangere
vrouwen worden in een longitudinale prospectieve studie volgende gegevens
verzameld: -op drie momenten tijdens de zwangerschap (10-14 weken, 24 weken en
29 weken), op 2e dag en en 2 maanden na de bevalling vult de zwangere vrouw een
aantal vragenlijsten in over gevoelens van angst en stress, ervaringen in de
thuissituatie en op het werk. Deze vragenlijsten worden op de computer ingevuld
of in een papieren vragenboekje. Zij zal thuis ook 3 x in de zwangerschap en op
2 maanden na de geboorte bij zichzelf speekselstalen afnemen voor meting van de
basale HPA-as activiteit (nl, cortisol) en AZS-activiteit (nl., alfa-amylase).
- op twee momenten tijdens de zwangerschap (tussen 10-14 weken, op 29 weken) en
2 maanden na de bevalling zal de zwangere vrouw naar de onderzoeksruimte van de
universiteit komen. Hier wordt stress-gerelateerde AZS en HPA-as activiteit
gemeten voor, tijdens en na een het uitvoeren van de Tries Social Stress Taak
(TSST). De eerste keer zal zullen beide delen van de TSST aan bod komen nl. (1)
houden van een praatje (voor een kritisch publiek) en (2) een moeilijke Pc
rekentaak afgewisseld met rustmomenten (25 minuten). De 2e en 3e maal wordt
enkel deel 2 afgenomen. -voor vrouwen in de experimentele groep: deelname aan
de Mindfulness based stress reduction (MBSR) interventie ter vermindering van
stressgevoelen bestaat uit 8 bijeenkomsten, die elk ongeveer 150 minuten duren.
In de helft van deze sessies wordt de hartslag van de vrouw gemeten met een
ambulante monitor ontwikkeld aan de VU Amsterdam (UV-AMS;
http://www.psy.vu.nl/vu-ams/) . Op week 19 en week 29 wordt s' nachts,
gedurende 8u de hartslag van de baby gemeten met de Monica Healthcare*s AN24
fetal monitor. Vrouwen in de controle groep krijgen de MBSR aangeboden na de
zwangerschap. - gegevens over het verloop van de zwangerschap en de bevalling,
de zwangerschapsduur en de lengte en het gewicht van de baby worden in het
medische dossier opgezocht.- -op 2 maanden bij de geboorte worden bij de baby,
in het babylab aan de universiteit van Tilburg en worden reacties op een
auditief event related potential (AERP) paradigma gemeten, waarmee de
cognitieve ontwikkeling van de baby wordt onderzocht in samenhang met HPA
activiteit en AZS activiteit; hiertoe worden speekselstalen afgenomen (voor
bepaling van cortisol en alfa-amylase) en verzameld en worden hartslag en
ademhaling gemeten en voor, tijdens en na de ERP observatie.

Mindfulness-based stressreductie interventie, bestaan uit 8 sessie van ca 150 minuten, in groepjes van 7 personen.

Het invullen van de vragenlijsten in de zwangerschap kost ongeveer 15 tot 30
minuten; de afnames van de cortisolstaaltjes duurt telkens een paar minuten;
het aanleggen en ontkoppelen van de VU-AMS kastjes duur 10 minuten. De afspraak
op de universiteit tijdens de zwangerschap, 2 keren, duurt ongeveer 60 minuten.
Deelname aan de Mindfulness-training ter vermindering van stressgevoelen
bestaat uit 8 bijeenkomsten, die elk ongeveer 150 minuten duren. De afspraak op
2 maanden op de universiteit (voor moeder en baby), duurt 60 tot 75 minuten en
het thuis invullen van de vragenlijsten duurt 30 minuten. Er is geen risico
verbonden aan bovenvermelde activiteiten