Een onderzoek naar de effecten van een gedraggerichte interventie op de efficiëntie in het VSO Cluster 4

De druk op het cluster 4 onderwijs is de afgelopen jaren enorm toegenomen; het
aantal zorgleerlingen dat zich voor deze onderwijsvorm aanmeldt is verdubbeld
en de wachtlijsten breiden zich uit. Het geven van effectief onderwijs aan
cluster 4 leerlingen is problematisch. De psychiatrische stoornis en de daarmee
frequent voorkomende comorbide gedragsproblematiek van de leerlingen hebben
veel impact op de klassensituatie. De leerkracht is overmatig veel tijd kwijt
aan het herstellen van orde en heeft als gevolg daarvan minder tijd om de
leerlingen instructie te bieden. Er bestaat grote behoefte aan effectieve
middelen die de leerkracht in staat stellen om effectief les te geven, zonder
dat in de klas alle aandacht uitgaat naar de gedragsproblemen van de leerling.
Het klassenmanagementprogramma Taakspel, wordt op regelmatige basis ingezet in
het cluster 4 onderwijs. Effecten van deze interventie zijn in het Voortgezet
Speciaal Onderwijs (VSO) cluster 4 nog niet onderzocht.

Het doel van deze studie is te onderzoeken wat de effecten zijn van een
klassenmanagementprogramma, het Taakspel, op het functioneren van leerlingen en
op de interactie tussen leerlingen en leerkrachten in het VSO cluster 4.
Verwacht wordt dat door invoering van Taakspel de gedragsproblematiek van
leerlingen vermindert, leerlingen meer tijd met de lestaken bezig zijn, de
leerkracht meer tijd heeft om instructie te bieden en zich competenter voelt,
en de leerkracht-leerlingrelatie verbetert.

De effecten van Taakspel worden getoetst door Taakspelscholen met
controlescholen voor VSO cluster 4 te vergelijken. Op vijf momenten gedurende
de onderzoeksperiode (anderhalf schooljaar) vinden metingen plaats, waarbij
leerkracht- en leerlingrapportages worden verzameld. Gedurende de
onderzoeksfase vinden in de klas vijf observaties van leerling en leerkracht
plaats, evenals vijf audiorecordings van leerkrachten. Ook wordt drie keer een
vragenlijst door de ouders van de leerlingen ingevuld.

Het Taakspelprogramma wordt (ruim) een jaar uitgevoerd op de scholen in de interventieconditie. Taakspel wordt geimplementeerd op deze scholen als onderdeel van het reguliere curriculum. De leerkrachten spelen drie keer in de week Taakspel. Leerkrachten worden voorafgaand aan Taakspel getraind en krijgen maandelijks coaching in het correct uitvoeren van het programma. Taakspel bouwt zich op van de introductiefase (drie keer per week tien minuten spelen) naar de generalisatiefase, waarbij de regels van Taakspel ook gelden buiten de Taakspellessen om.

Leerlingen en leerkrachten vullen vijf keer een vragenlijst in. De
vragenlijstinvulling door leerlingen duurt ongeveer twintig minuten en kan voor
de leerlingen tijdens de lessen plaatsvinden. Ouders vullen drie keer een
vragenlijst van ongeveer twintig minuten in (de eerste keer duurt de invulling
dertig minuten) . De vragenlijstinvulling door leerkrachten duurt in totaal
twee uur per keer voor de gehele klas. Vijfmaal gedurende het onderzoeksjaar
vindt er een observatie in de klas plaats, waarbij een onderzoeksassistent in
de klas plaatsneemt. Ook vindt vijfmaal een audiorecording van de leerkracht
plaats.