De Signaal - Trial: de evaluatie van een screenings vragenlijst voor psychosociale problemen in onco-genetica

Een belangrijk deel van de mensen die erfelijkheidsonderzoek voor kanker
aanvragen hebben psychosociale problemen tijdens of na afloop van het
erfelijkheidsonderzoek. Bij 20% zijn dit ernstige problemen. Het gaat hier
bijvoorbeeld om angst voor het (wederom) krijgen van kanker bij zichzelf of
familieleden, communicatie problemen binnen de familie, onverwerkte rouw,
problemen met het omgaan met de resultaten van het erfelijkheidsonderzoek,
keuzemoeilijkheden betreffende DNA-onderzoek of preventieve operaties, en
zorgen over verzekering of werk. Onderzoek laat zien dat psychosociale
problemen niet altijd worden herkend door de klinisch geneticus en/of genetisch
consulent (counselor). Binnen het counseling gesprek moet door de counselor
binnen beperkte tijd veel informatie over medisch-genetisch onderwerpen worden
gegeven. Hierdoor worden psychosociale problemen niet altijd systematisch
uitgevraagd en herkend. Een korte vragenlijst, die ingevuld kan worden door de
adviesvrager voorafgaande aan de counseling, zou kunnen dienen als hulpmiddel
om problemen tijdig en systematisch te signaleren en - indien nodig - te
bespreken tijdens de counseling.
Om psychosociale problemen en de eventuele behoefte aan extra professionele
psychosociale zorg in kaart te brengen is in 2009-2010 door onze groep een
korte onco-genetica specifieke vragenlijst ontwikkeld, de *Signaal-lijst*. Deze
kan dienen als hulpmiddel om op een systematische wijze problemen van
adviesvragers te signaleren, bespreekbaar te maken, en op op grond daarvan
adequaat door te verwijzen. Om de bruikbaarheid en effectiviteit van het
gebruik van deze vragenlijst te onderzoeken is de Signaal-trial opgezet.

Het doel van de studie is om door het invoeren van een korte
genetica-specifieke checklist, de *Signaal-lijst*: 1) de communicatie over
psychosociale onderwerpen tijdens de genetische counseling te bevorderen, 2)
het inzicht van de counselor in mogelijke psychosociale problemen van de
adviesvrager te bevorderen, en 3) de psychosociale zorgverlening aan de
adviesvrager tijdens en na het erfelijkheidsonderzoek te verbeteren.

Deze studie is een samenwerking tussen het NKI-AVL en het UMCN. Mensen die zich
hebben aangemeld bij de polikliniek familiaire tumoren (PFT) van het NKI-AVL of
het UMCN voor erfelijkheidsonderzoek en -advies voor het familiair (en/of op
zeer jonge leeftijd) optreden van kanker worden uitgenodigd om voorafgaande aan
hun counseling de *Signaal-lijst* in te vullen. Deelnemers (N=200) worden over
2 groepen gerandomiseerd. De interventiegroep krijgt in de counseling feedback
over de ingevulde *Signaal-lijst*. De controle groep krijgt geen feedback. Drie
weken na afloop van het erfelijkheidsonderzoek wordt deelnemers wederom
gevraagd de *Signaal-lijst* in te vullen, waarna telefonisch contact wordt
opgenomen door de counselor met de deelnemers. Bij de interventiegroep heeft de
counselor toegang tot de ingevulde *Signaal-lijst*, bij de controlegroep niet.
Van de betreffende gesprekken (op de PFT en telefonisch) zullen geluidsopnamen
worden gemaakt. Ook zullen de deelnemers op drie momenten (voor randomisatie,
na de 1e interventie, en 4 maanden na de 2e interventie) worden gevraagd om via
Internet (of, indien gewenst, via een thuisgestuurde papieren versie) een
vragenlijst in te vullen. De vragen gaan over de communicatie op de PFT,
behoefte aan extra deskundige zorg, mogelijke zorgen over kanker, tevredenheid
met de geboden zorg en de eraringen met de *Signaal-lijst*. Met behulp van de
ingevulde vragenlijsten en de geluidsopnamen zal de aanwezigheid van- en
communicatie over psychosociale onderwerpen, het inzicht van de counselor in
deze problemen, en de zorgverlening voor deze problemen worden geanalyseerd.
Hiernaast zal ook worden gekeken naar de behoefte aan extra psychosociale zorg,
tevredenheid met de verkregen zorg, het gebruik van de vragenlijst en de afname
van problemen over tijd.

De interventie zal op twee momenten plaatsvinden: tijdens het proces van genetisch counseling, en bij de follow-up (drie weken na het ontvangen van de DNA-test uitslag). De interventie bestaat uit twee delen: 1) het invullen van de 'Signaal-lijst', en 2) het geven van feed-back door de counselor aan de adviesvrager, dat is gebaseerd op de uitslag van de score op de 'Signaal-lijst'.

De adviesvrager wordt in totaal 5 maal gevraagd om vragenlijsten in te vullen,
en wordt na de testuitslag 1 keer opgebeld door de counselor. In totaal wordt
verwacht dat dit dit maximaal 2 uur in beslag zal nemen. Door het gebruik van
de 'Signaal-lijst' wordt verwacht dat psychosociale problemen eerder aan het
licht zullen komen en in een eerder stadium van de zorgverlening behandeld
kunnen worden.