*Werkgeheugentraining bij zwakbegaafde kinderen met neuropsychiatrische stoornissen*

Werkgeheugentraining is effectief gebleken bij kinderen met ADHD. Verschillende
studies hebben significante verbeteringen gevonden voor wat betreft gedrags- en
neurocognitieve problemen, zoals aandacht, hyperactiviteit-impulsiviteit,
visueel en verbaal werkgeheugen, complexe redeneervaardigheden,
visueel-ruimtelijke vaardigheden en probleemoplossingsvaardigheden (Klingberg
et al., 2005; Gibson et.al., 2006).
Werkgeheugen training is ook effectief gebleken in andere populaties, onder
andere bij kinderen met verworven hersenletsel (Van *t Hooft et.al., 2007) en
kinderen met een licht verstandelijke handicap (LVG; 50werd gevonden dat het korte termijn geheugen en het werkgeheugen verbetert, net
zoals de schoolprestaties (van der Molen, et al., 2010). Een pilot studie naar
de effectiviteit van werkgeheugentraining bij kinderen in het speciaal
onderwijs liet verbeteringen zien in het werkgeheugen, het probleemoplossend
vermogen en de schoolprestaties tot 6 maanden na de training (Dahlin, Myrberg
and Klingberg; data gepresenteerd op de Scandinavische dyslexie conferentie,
2005). De resultaten van bovenstaande studies pleiten voor het trainen van het
werkgeheugen bij kinderen met neuropsychiatrische stoornissen en een lagere
intelligentie. Desondanks is het effect van een werkgeheugen training nooit
eerder onderzocht bij kinderen met neuropsychiatrische stoornissen (zoals ADHD
en autisme spectrum stoornissen) en zwakbegaafdheid (IQ 70specifieke groep is interessant te onderzoeken, aangezien 40% van de kinderen
met een IQ tussen de 70 en 85 een comorbide psychiatrische stoornis heeft.
Ongeveer 14,7 % van deze groep voldoet aan de DSM-IV criteria voor ADHD en 1,5%
voldoet aan de criteria voor een pervasieve ontwikkelingsstoornis niet anders
omschreven (Dekker & Koot, 2003).
Het is van groot belang om evidence-based behandelingen te ontwikkelen voor
deze specifieke doelgroep, aangezien de reguliere cognitieve gedragstherapieen
vaak te complex blijken vanwege de verminderde cognitieve- en adaptieve
vaardigheden. Cogmed werkgeheugen training (Klingberg et al., 2005) is op dit
moment één van de meest veelbelovende neurocognitieve trainingsmogelijkheden
voor kinderen met ADHD (en aanverwante stoornissen), beschikbaar in Nederland.
In dit trainingsprogramma worden dagelijks (werk)geheugen vaardigheden getraind
op een computer. Tot dusverre is de effectiviteit en veiligheid (voor wat
betreft bijwerkingen) van Cogmed werkgeheugen training nog niet onderzocht voor
de groep kinderen met neuropsychiatrische stoornissen en comorbide
zwakbegaafdheid. Een groot voordeel van een cognitieve training ten opzichte
van het gebruik van medicatie (wat nu veelal gebeurt) is de mogelijke
afwezigheid van (ernstige) bijwerkingen, maar dit is nog niet onderzocht bij
deze specifieke doelgroep. Als de Cogmed werkgeheugen training effectief
blijkt, blijkend uit verbeteringen in werkgeheugen én gedragssymptomen, kan
deze training bijdragen aan een verbetering in qualiteit van leven bij
patienten en hun omgeving.

Drieledige Vraagstelling:
1. Is de Cogmed werkgeheugen training een effectieve behandelmethode voor het
verminderen van gedragsproblemen bij kinderen met neuropsychiatrische problemen
en zwakbegaafdheid (IQ 70-85)?
2. Zo ook voor het verbeteren van het neurocognitieve functioneren en de
schoolsevaardigheden?
3. Is de Cogmed werkgeheugen training een veilige behandelmethode voor deze
doelgroep, dwz zijn er bijwerkingen (zoals hoofdpijn, extreme vermoeidheid,
slaapproblemen)?

In een dubbelblind gerandomiseerde en gecontroleerde trail worden 2 groepen,
met elk 50 kinderen, met elkaar vergeleken.
De duur van de training is 30 tot 45 minuten, 5 dagen per week, gedurende 5
weken. Voor- en na de training ondergaan alle kinderen een neurocognitieve
assessment (voor- en nameting). In de week na de laatste trainingssessie zal de
nameting en tevens een evaluatie van de training plaatsvinden. Zes maanden na
de laatste trainingssessie vindt de follow-up plaats.
- Eén groep krijgt de Cogmed werkgeheugen training (R/M versie).
- Eén groep krijgt een Cogmed-placebo variant, een trainingsvorm die er qua
inhoud en layout exact hetzelfde uitziet als de werkgeheugentraining in de
behandelconditie, maar een lagere werkgeheugen belasting heeft (bv. minder
items dienen te worden onthouden). In de controle versie is de
moeilijkheidsgraad nog steeds afhankelijk van de prestaties van het kind, maar
is er een limiet van twee tot drie items, zodat het kind geen hogere level dan
3 haalt. Eerdere studies met de Cogmed werkgeheugen training voor kinderen
boven de 7 jaar hebben laten zien dat deze placebo versie goed bruikbaar is als
controle conditie (Klingberg et al., 2002a; Klingberg et al., 2005a). Alle
kinderen gaven na voltooien van de training aan ervan overtuigd te zijn in de
behandelgroep te hebben gezeten. Beide condities zijn ontwikkeld door Cogmed
Cognitive Medical Systems AB (Stockholm, Sweden) en vertaald door BeterBrein,
de bevoegde Praktijk in Nederland voor Cogmed, vertegenwoordigd door Kathryn
Ralph (Kathryn.Ralph@Pearson.com, voor meer informatie).

Cogmed werkgeheugen training (Klingberg et al., 2005)

Risico's worden minimaal ingeschat. Uit eerder wetenschappelijk onderzoek mbt
deze behandelmethode zijn geen ernstige bijwerkingen naar voren gekomen.
Eventuele kleinschalige bijwerkingen zoals hoofdpijn of slaapproblemen worden
in kaart gebracht vooraf, halverwege en aan het einde van de training.