We stellen een placebo-gecontroleerde, cross-over studie voor in gezonde jongeren, gezonde ouderen en patiënten met een milde vorm van de ziekte van Alzheimer, frontotemporale dementie of dementie met Lewy bodies, waarbij we een cholinerge en…
ID
Bron
Verkorte titel
Aandoening
- Overige aandoening
Synoniemen aandoening
Aandoening
neurodegeneratieve aandoeningen
Betreft onderzoek met
Ondersteuning
Onderzoeksproduct en/of interventie
Uitkomstmaten
Primaire uitkomstmaten
Netwerk activiteit tijdens rust gemeten met RS-FMRI.
Secundaire uitkomstmaten
1) Cognitief functioneren zoals gemeten met subtests van de Neurocart (een
gevalideerde multimodale CNS-test batterij):
• Visual Analogue Scale (VAS) Bond & Lader (stemming, alertheid en kalmte)
• VAS voor misselijkheid
• Adaptive tracking
• Simple reaction time
• Visual N-back test
• Stroop test
• Symbol-digit substitution test
• Visual Verbal Learning Test (VVLT; 15 woorden voor deelnemers met dementie en
30 woorden voor deelnemers zonder dementie)
2) Farmacokinetiek van galantamine en citalopram:
• Het tijdsverloop van serum niveau van galantamine and citalopram
Achtergrond van het onderzoek
Er is een grote behoefte aan vroege markers van dementie. Hersenfuncties zijn
gevoeliger voor vroege degeneratieve veranderingen dan hersenstructuur en
daarom wordt de potentie van functionele MRI (FMRI) om als vroege marker van
hersenafwijkingen in dementie en de behandeling daarvan te dienen, uitgebreid
onderzocht. Met farmacologische 'resting state' FMRI (Ph-RS-FMRI) studies met
gezonde vrijwilligers is reeds aangetoond dat de functionele
hersenconnectiviteit tijdens rust zeer gevoelig is voor farmacologische
challenges. Zowel gezonde veroudering als dementie gaan gepaard met
overlappende en verhoogde pathologie. In gezonde veroudering, wat vaak
samengaat met leer- en geheugenklachten, gaat het functioneren van
verschillende neurotransmitter systemen, waaronder cholinerge en serotonerge
systemen, achteruit. Deze neurotransmitter systemen zijn ook vaak aangedaan in
verschillende vormen van dementie. De hypothese is dat de Ph-RS-FMRI techniek
met specifieke stimulatie van de cholinerge en serotonerge systemen in gezonde
jongeren, gezonde ouderen en patiënten met een milde vorm van de ziekte van
Alzheimer (AD), frontotemporale dementie (FTLD) of dementie met Lewy bodies
(DLB) zal leiden tot verschillende reacties van het brein en daardoor
uiteindelijk zal kunnen worden toegepast als een middel om tot een vroegere en
meer nauwkeurige diagnose te komen van verschillende typen dementie.
Doel van het onderzoek
We stellen een placebo-gecontroleerde, cross-over studie voor in gezonde
jongeren, gezonde ouderen en patiënten met een milde vorm van de ziekte van
Alzheimer, frontotemporale dementie of dementie met Lewy bodies, waarbij we een
cholinerge en serotonerge challenge zullen geven. Voorafgaand aan elke
challenge worden 2 baseline metingen afgenomen van resting state netwerken
(RSNs) en cognitief functioneren. Na iedere challenge worden de RSNs 4 keer
gemeten (binnen 4 uur) zodat deze metingen gecorreleerd kunnen worden aan
plasma PK samples van galantamine en citalopram. Daarnaast worden de RSNs en
plasma PK samples gecorreleerd aan cognitieve metingen. Het doel van de studie
is om een onderscheid te kunnen maken tussen gezonde jongeren en gezonde
ouderen en tussen dementie patiënten en gezonde ouderen op basis van de RS-FMRI
respons van het brein. Het onderzoek is opgesplitst in 4 delen:
Deel A: Gezonde jongeren en ouderen
Het doel van deze studie (deel A) is om de sensitiviteit en specificiteit van
de Ph-RS-FMRI techniek te onderzoeken om te differentiëren tussen gezonde
jongeren en gezonde ouderen.
Deel B: Ziekte van Alzheimer
Het doel van deze studie (deel B) is om de sensitiviteit en specificiteit van
de Ph-RS-FMRI techniek te onderzoeken om te differentiëren tussen AD patiënten
en controles (gematcht op leeftijd). De gezonde ouderen van deel A zullen
dienen als controlegroep.
Deel C: Frontotemporaal dementie
Het doel van deze studie (deel C) is om de sensitiviteit en specificiteit van
de Ph-RS-FMRI techniek te onderzoeken om te differentiëren tussen FTLD
patiënten en controles (gematcht op leeftijd). De gezonde ouderen van deel A
zullen dienen als controlegroep.
Deel D: Dementie with Lewy bodies
Het doel van deze studie (deel D) is om de sensitiviteit en specificiteit van
de Ph-RS-FMRI techniek te onderzoeken om te differentiëren tussen DLB patiënten
en controles (gematcht op leeftijd). De gezonde ouderen van deel A zullen
dienen als controlegroep.
Onderzoeksopzet
Deze single-center, dubbelblinde, placebo gecontroleerde 3-daagse cross-over
studie met cholinerge en serotonerge challenges zal onderverdeeld worden in 4
delen, verwijzend naar 4 verschillende onderzoekspopulaties:
Deel A: gezonde jongeren en gezonde jongeren
Deel B: patiënten met een milde vorm van AD
Deel C: patiënten met een milde vorm van FTLD
Deel D: patiënten met een milde vorm van DLB
De groep gezonde ouderen uit deel A zal tevens dienen als controlegroep voor de
delen B-D. De challenge zal bestaan uit een eenmalige dosis galantamine,
citalopram of placebo.
Onderzoeksproduct en/of interventie
Gedurende 3 studiedagen zal het effect van een eenmalige dosis galantamine 8 mg en citalopram 20 mg (verhoogd naar 30 mg indien goed verdragen) gemeten worden. Op elke studiedag zal 1 van de 3 medicaties (galantamine, citalopram of placebo) worden toegediend. Washout tussen de studiedagen is minstens 1 week. Op elke studiedag zijn er 2 of 3 momenten van toediening. De 2e toediening vindt alleen plaats als de 1e toediening goed verdragen wordt (deelnemers braken niet en voelen zich niet te misselijk). Om te corrigeren voor het verschil in tijdstip van maximale concentratie (Tmax) van de middelen (galantamine: 1-2 uur, citalopram: 2-4 uur), zal de orale toediening van de medicatie daarnaast worden gecombineerd met het toedienen van een placebo met daartussen een tijdsduur van 1 of 2 uur (afhankelijk van het wel of niet toedienen van de 2e dosis). Op deze manier zal de Tmax van de 2 middelen bereikt worden op ongeveer hetzelfde moment van de dag: • Galantamine studiedag: 1) placebo 2) placebo 3) galantamine 8 mg • Citalopram studiedag: 1) citalopram 20 mg 2) citalopram 10 mg 3) placebo • Placebo studiedag: 1) placebo 2) placebo 3) placebo
Inschatting van belasting en risico
Niet van toepassing.
Publiek
Zernikedreef 10
Leiden 2333 CL
NL
Wetenschappelijk
Zernikedreef 10
Leiden 2333 CL
NL
Landen waar het onderzoek wordt uitgevoerd
Leeftijd
Belangrijkste voorwaarden om deel te mogen nemen (Inclusiecriteria)
Deel A: gezonde deelnemers;• Een 'body-mass index' (BMI) tussen 18 en 34 kg/m2.
• Deelnemers hebben geen cognitieve klachten en een Mini Mental State Examination (MMSE) score tussen 28 en 30.
• Elke deelnemer is bekend met de procedures van de studie, en gaat akkoord met participatie aan de studie middels verbale toestemming en het invullen van een toestemmingsformulier.
• Leeftijd gezonde jongeren: 18-30 jaar.
• Leeftijd gezonde ouderen: 55-75 jaar.;Deel B-D: Dementie patienten
• Een 'body-mass index' (BMI) tussen 18 en 34 kg/m2.
• Alle deelnemers hebben slechts milde cognitieve klachten met Mini Mental State Examination (MMSE) score tussen 21 en 27.
• Deelnemers worden door de behandelend arts beoordeeld als wilsbekwaam en zijn zich bewust van de implicaties van deelname aan de studie.
• Elke deelnemer is bekend met de procedures van de studie, en gaat akkoord met participatie aan de studie middels verbale toestemming en het invullen van een toestemmingsformulier.;Part B: patiënten met de ziekte van Alzheimer
• The klinische diagnose AD zal gebaseerd zijn op de herziene NINCDS-ADRDA criteria ter diagnose van waarschijnlijke AD.
• Leeftijd: 55-75.;Deel C: patiënten met frontotemporaal dementie
• The klinische diagnose mogelijke FTLD zal gebaseerd zijn op de herziene 'International Consensus Criteria for frontotemporal lobar degeneration', en ondersteund worden door neuropsychologische klachten en frontale en/of temporale atrofie (MRI) of hypoperfusie (ASL, SPECT). Andere oorzaken van frontaal disfunctioneren zal worden uitgesloten door uitgebreid onderzoek naar medische geschiedenis en neurologisch functioneren.
• Leeftijd 50-70 jaar.;Deel D: patienten met dementie met Lewy bodies
• De diagnose DLB zal worden gesteld volgens de klinische criteria voor waarschijnlijke DLB.
• Leeftijd: 55-75 jaar.
Belangrijkste redenen om niet deel te kunnen nemen (Exclusiecriteria)
• Contra-indicatie voor MRI scan (pacemaker en defibrillator, intraorbitale or intraoculaire metalen fragmenten, gehoor implantaten, 1 of meer metalen oordoppen, intracraniale clips, niet verwijderbare insulinepomp, niet verwijderbare neurostimulator, mechanische hartklep, hydrocephaluspomp, ferromagnetische implantaten, intra-uterien apparaat, permanente make-up, tatoeages boven de schouder, zwangerschap, operatie in 6 weken voorafgaand aan MRI scan, claustrofobie, onvermogen om 20 minuten stil te kunnen liggen in de MRI scanner, angst of problemen gedurende de MRI scan).
• Klinisch relevante afwijkende geschiedenis van fysieke of mentale gezondheid zoals bepaald obv medische geschiedenis en fysiek onderzoek tijdens screening (beoordeeld door de onderzoeker).
• Andere oorzaken die cognitieve klachten kunnen verklaren.
• Klinisch relevante afwijkende laboratorium resultaten, ECG en vitale functies of fysieke bevindingen tijdens screening (beoordeeld door de onderzoeker).
• Positieve testuitslag voor hepatitus B, C of HIV.
• Gebruik van gemiddeld meer dan 4 eenheden alcohol per dag, en onvermogen om geen alcohol te drinken tijdens de studiedagen.
• Gebruik van gemiddeld meer dan 5 sigaretten per dag, en onvermogen om niet te roken tijdens de studiedagen.
• Overmatige cafeïne consumptie (meer dan 6 koppen koffie of dergelijke dranken per dag) en onvermogen om geen (methyl) xanthine bevattende producten (bv. koffie, thee, cola, chocola) te consumeren tijdens studiedagen.
• Positieve drugs of alcohol test tijdens screening of studiedagen.
• Geschiedenis of klinisch bewijs van een ziekte en/of aanwezigheid van een operatieve of medische conditie die absorptie, distributie, metabolisme of uitscheiding van de studie medicatie zou kunnen verstoren.
• Deelname aan geneesmiddelen onderzoek in de 3 maanden voorafgaand aan de toediening van de eerste dosis of vaker dan 4 keer per jaar.
• Donatie of verlies van bloed (>500 mL) in de 3 maanden voorafgaand aan screening.
• Inadequate toegankelijkheid van aderen volgens verpleging of arts.
• Gebruik van benzodiazepines binnen 48 uur voorafgaand aan een studiedag.
• Gebruik van monoamine oxidase remmers (MAO-remmers) vanaf 14 dagen voorafgaand aan de eerste studiedag tot 7 dagen na de laatste studiedag (incl. linezolid).
• Ernstige astma of obstructieve pulmonale ziekte of actieve pulmonale infecties (bv. longontsteking).
• Zwangerschap of geven van borstvoeding.
• Elke andere conditie die volgens de onderzoeker de studie of het welzijn van de deelnemer kan schaden of in gevaar brengen.
• Gebruik van medicatie in de 2 weken voorafgaand aan de eerste studiedag die, volgens de onderzoeker, de studie of het effect van studiemedicatie zou kunnen verstoren.
Opzet
Deelname
In onderzoek gebruikte producten en hulpmiddelen
Opgevolgd door onderstaande (mogelijk meer actuele) registratie
Geen registraties gevonden.
Andere (mogelijk minder actuele) registraties in dit register
Geen registraties gevonden.
In overige registers
| Register | ID |
|---|---|
| EudraCT | EUCTR2012-000732-26-NL |
| CCMO | NL39864.058.12 |