Selfmanagementtraining bij adolescenten met een zwakke sociale competentie: effectiviteit en predictieve factoren.

Het ontwikkelen van sociale competentie is van cruciaal belang voor het
zelfstandig functioneren in een complexe sociale wereld. Het ontbreken ervan
kan gedurende de adolescentie leiden tot wederzijds onbegrip en gevoelens van
uitsluiting en tot problemen met emotieregulatie. Juist de adolescentie is een
cruciale fase doordat dan een sterke ontwikkeling plaatsheeft van breingebieden
die gerelateerd zijn aan cognitieve functies die de bouwstenen vormen voor
sociale competentie. Tegelijkertijd wordt in deze periode een toenemend beroep
gedaan op zelfstandig sociaal competent functioneren. De ernstige gevolgen van
een discrepantie tussen beperkte sociale competentie en sociale verlangens en
verwachtingen vanuit jongere en omgeving zijn aanleiding voor een onderzoek
naar de trainbaarheid van de cognitieve bouwstenen van sociale competentie bij
adolescenten met een beperkte sociale competentie.
De onderzoeksvragen in deze studie zijn: 1) Is sociale competentie te
versterken bij adolescenten met een zwak ontwikkelde sociale competentie? En 2)
welke factoren zijn voorspellend voor de effectiviteit van de training van
sociale competentie?
Hoewel ondertussen bekend is dat sociale competentie afhankelijk is van
interacterende, biologische, psychologische en sociale factoren die samenhangen
met de rijping van het brein, de cognitieve functies en het gedrag, onder
invloed van de omgeving, is er momenteel geen klinisch aanbod als het gaat om
1) trainingen die zich richten op de onderliggende cognitieve bouwstenen van
sociale competentie en
2) trainingen die zich richten op adolescenten met zwakke sociale competentie.
Daarom zal een nieuwe training ontwikkeld worden. Deze krijgt vorm op basis van
de wetenschappelijk verworven beschikbare kennis over de cognitieve functies en
vaardigheden die noodzakelijk zijn voor ontwikkeling van sociale competentie.
Het effect van de training wordt getoetst bij adolescenten met hoog
functionerend autisme (HFA) en adolescenten met het syndroom van Klinefelter
(SK) omdat ernstig beperkte sociale competentie een kernsymptoom van beide
stoornissen is. Het is van belang de mogelijkheid tot trainbaarheid te
onderzoeken bij deze adolescenten omdat bij hen sprake is van een duidelijke
discrepantie tussen behoefte aan sociaal contact en het ontbreken van sociale
competentie.

Het bepalen van de predictieve waarde van het sociale competentie profiel voor
de effectiviteit van de training, namelijk het niveau van specifieke cognitieve
functies die voorspellend blijken te zijn het succes van de training, zorgt op
termijn voor het ontwikkelen van een training die goed aansluit op de
competenties van de adolescent met als gevolg besparing van tijd en inspanning
voor zowel de jongere als de therapeut.

In deze studie zullen 3 hoofdhypothesen worden getoetst. De eerste hypothese
richt zich op de verwachting dat een interventie gericht op het trainen van
cognitieve functies die onderliggend zijn aan sociale competentie effect heeft
op de sociale competentie en niveau van welbevinden van adolescenten met hoog
functionerend autisme of het syndroom van Klinefelter. Hiervoor wordt een
training samengesteld uit de werkzame elementen van bestaande trainingen
gericht op sociaal cognitief en neurocognitief functioneren. Effecten worden
gemeten middels gedragsvragenlijsten voor deelnemers, ouders en/of derden,
middels een dagboekmethodiek voor deelnemers en fysiologische emotiemetingen
met behulp van registratie van de hartslagvariabiliteit, huidgeleiding,
bewegings- en temperatuurregistratie en metingen van de cortisolspiegel in het
speeksel.
De tweede hypothese toetst de verwachting dat een interventie gericht op het
trainen van cognitieve functies die onderliggend zijn aan sociale competentie
een positief effect heeft op de neurocognitieve en sociaal cognitieve
bouwstenen van sociale competentie van jongeren met hoog functionerend autisme
of het syndroom van Klinefelter. Effecten worden gemeten met sociaal cognitieve
en neurocognitieve tests en sociale aandachtsmetingen met behulp van
eyetracking.
Met de derde hypothese wordt inzicht verkregen in de sociaal cognitieve en
neurocognitieve functies die het effect voorspellen van deelname aan de
training. Correlaties tussen functie en effect worden hiertoe bepaald aan de
hand van vragenlijsten voor deelnemers, ouders en/of derden en aan de hand van
tests voor hogere orde sociaal cognitieve en neurocognitieve functies.

Een randomized case controlled trial (RCT) met herhaalde metingen

Een groepsgerichte training gericht op het verbeteren van sociale competentie door beïnvloeding van sociaal cognitieve en neurocognitieve bouwstenen van sociale competentie, bestaand uit 10 trainingssessie en 2 informatiesessies voor naasten.

Voordelen voor de deelnemers uit de onderzoeksgroep bestaan eruit dat ze
deelnemen aan een nieuwe training gericht op het verbeteren van sociale
competentie. Los van groepseffecten levert de jongere dit in ieder geval een
inzicht in zijn profiel van sterke en zwakke cognities met betrekking tot
sociale competentie. Het gevolg hiervan zou kunnen zijn dat de jongere behoefte
krijgt aan meer informatie of begeleiding. Indien dit het geval is wordt
doorverwezen naar de behandelcoördinator van de jongere.
Het belangrijkste doel van dit onderzoek, het bepalen van de effectiviteit van
een selfmanagementtraining op sociale competentie, heeft in zoverre een direct
effect op de jongere dat hij direct kan profiteren van de uitkomsten van het
onderzoek door een toename van zijn kennisniveau. Een risico kan zijn dat
jongeren geinformeerd worden over een neurpsychologisch profiel wat ze niet bij
zichzelf herkennen. Ook in dat geval kan een jongere meer behoefte krijgen aan
informatie. Hierop wordt hij uitgenodigd voor een vervolggesprek met de
trainer. Wanneer deze vraag ontstaat na afloop van het onderzoek wordt hij
doorverwezen naar zijn behandelcoordinator.