FDG-PET imaging in idiopathische REM-Sleep-Behaviour Disorder (RBD)

*REM sleep behaviour disorder* (RBD) is een slaapstoornis die optreedt tijdens
de REM slaap, een slaapfase waarin men droomt. Tijdens deze fase zijn de
hersenen zeer actief, terwijl de spieren in die fase normaal gezien niet
samentrekken. Bij patiënten met RBD daarentegen wordt de spieractiviteit
tijdens de REM slaap niet volledig afgeremd door onze hersenen. Deze patiënten
beelden hun dromen voor een gedeelte uit in acties of verbale uitingen. Dit kan
tot aanvallen van gewelddadig gedrag leiden, waarbij zij zichzelf of hun
partner kunnen verwonden.
Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat RBD een voorstadium kan zijn voor
parkinsonisme. Parkinsonisme is een verzamelterm voor aandoeningen die lijken
op de ziekte van Parkinson. Voor een deel leiden ze tot dezelfde verschijnselen
(beven, stijfheid en bewegingstraagheid), maar bij elke aandoening zijn weer
andere delen van de hersenen aangedaan. RBD is gerelateerd aan 3 specifieke
aandoeningen die onder parkinsonisme vallen: ziekte van Parkinson (IPD), Multi
Systeem Atrofie (MSA) en Lewy Body Dementie (DLB). Het duurt vaak meerdere
jaren voordat een patiënt een aandoening zal ontwikkelen. Of een patiënt met
RBD één van deze aandoeningen gaat ontwikkelen, en welke, is op dit moment niet
te voorspellen. Dit is echter wel van belang zodat in de toekomst medicijnen
ontwikkeld en gegeven kunnen worden die het ziekteproces vertragen.
In het UMCG zijn reeds onderzoeken gedaan naar een nieuwe beeldvormende
techniek (FDG PET scan) bij boven genoemde aandoeningen, waarbij de aangedane
delen van de hersenen in beeld kunnen worden gebracht. Hierdoor is bekend welke
delen van de hersenen zijn aangedaan bij de verschillende
parkinson-aandoeningen.
Om de FDG PET scan bij RBD nader te onderzoeken wordt door ons ziekenhuis een
wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. In het UMCG. Er worden in totaal 40
mensen gevraagd aan het onderzoek mee te werken.

Het vaststellen van een specifiek metabool hersenpatroon bij mensen met
geïsoleerde RBD met behulp van een glucose (FDG) hersen PETscan.

Telefonisch interview: RBD-vragenlijst (totale duur ongeveer 20 minuten)

Deze vragenlijst bestaat uit 13 vragen betreffende uw slaappatroon, dromen en
bewegingen in uw slaap. Met behulp van deze vragenlijst wordt onderzocht of er
aanwijzingen zijn dat u mogelijk RBD heeft. Indien er geen aanwijzingen zijn
voor RBD kan de proefpersoon dit onderzoek meedoen als gezonde vrijwilliger.

Bezoek 1: Oriënterend gesprek, lichamelijk en neurologisch onderzoek, reuktest
en kleurentest (totale duur ongeveer 3 uur)

Het eerste bezoek begint met een oriënterend gesprek, gevolgd door een
lichamelijk, cognitief en neurologisch onderzoek. Aangezien in het voorstadium
van parkinsonisme tevens de reuk en het kleurenzien kunnen zijn aangedaan,
zullen deze worden getest. De reuktest wordt verricht volgens de Sniffin*
Sticks Test of de UPSIT (University of Pennsylvania Smell Identification Test).
Bij beide methodes wordt de proefpersoon geblinddoekt.
• Sniffin* Sticks Test: bestaat uit 3 onderdelen. Allereerst zal de reukdrempel
worden bepaald met verschillende concentraties van een bepaalde stof. Daarna
zal worden bepaald hoe goed een geur herkend wordt. Tenslotte zal worden
bepaald hoe goed een geur wordt onderscheiden.
• UPSIT: Bij de UPSIT wordt alleen bepaald hoe goed een geur herkend wordt.
Na de reuktest volgt de kleurentest (Farnsworth-Munsell 100 hue Test). Dit is
een kleurentest waarbij 85 kleurdopjes, verspreid over 4 verschillende
*kleurgroepen*, in de juiste volgorde gelegd moet worden. Zowel het begindopje
als het einddopje liggen vast.
Indien de proefpersoon voldoet aan de criteria, wordt de proefpersoon gevraagd
nog een keer naar het ziekenhuis te komen voor de FDG PET scan.

Bezoek 2: FDG PET scan van de hersenen (totale duur ongeveer 2 uur)

Een PET scan (Positron Emissie Tomografie) geeft informatie over de
stofwisseling in de hersenen. In de cellen van het lichaam worden bepaalde
voedingsstoffen gebruikt, bijvoorbeeld eiwitten en suikers. Een PET scan kan
dergelijke voedingsstoffen in beeld brengen wanneer ze radioactief zijn
gemerkt. Deze stoffen kunnen, nadat ze in het laboratorium radioactief zijn
gemaakt, aan u in een kleine hoeveelheid toegediend worden via een infuus in de
arm. De toegediende stof (FDG) verdeelt zich, afhankelijk van de stofwisseling,
in de hersenen. Met behulp van een PET camera en computer kan de verdeling in
beeld worden gebracht. Er zal vanuit een ader in de elleboog van de andere arm
bloed afgenomen worden om de hoeveelheid glucose te bepalen. Afwijkingen van de
normale stofwisseling in de hersenen zijn op deze manier zichtbaar te maken. De
tijd in de PET scan is ongeveer 40 min. Voor een PET scan wordt een kleine
hoeveelheid radioactieve stof gebruikt, wat binnen een paar uur weer uit het
lichaam verdwenen is. Ze zijn niet van invloed op uw reactievermogen, Het is
wel raadzaam om begeleiding mee te nemen.

Voorbereiding PET scan:
Voor de PET scan is het belangrijk dat de proefpersoon minimaal 6 uur van te
voren nuchter blijft. Wel moet vóór de scan veel gedronken worden, d.w.z. meer
dan één liter water, thee en/of koffie zonder suiker en zonder melk. Gewoon
naar het toilet gaan is mogelijk. Het bloedsuikergehalte zal voor het
onderzoek worden gemeten, en mag niet te hoog zijn. Vanaf 2 dagen vóór het
onderzoek mag niet gevast worden. Verder is het belangrijk om minimaal 24 uur
van te voren geen benzodiazepines (rustgevende medicatie/slaapmedicatie) te
nemen.

Patiënten krijgen voorafgaand aan de PET-scan nog een polysomnografie:

Een polysomnografie is een onderzoek naar slaapproblemen, en is noodzakelijk om
de diagnose RBD definitief vast te kunnen stellen. Voor dit onderzoek zult u 1
nacht in het ziekenhuis moeten slapen. Hierbij wordt gedurende de nacht het
volgende gemeten: elektrische hersenactiviteit, slaapkwaliteit, ademhaling,
bewegingen van o.a. uw hoofd en benen en biologische signalen zoals uw hartslag
en spiertonus.
Om deze signalen te meten krijgt u een aantal elektroden op uw hoofd, gezicht,
borst, vingers en benen geplakt. Deze worden aangebracht met een speciale lijm,
die met koude lucht wordt gedroogd of met een pleister/sticker. Verder krijgt u
ademhalingsmeters om uw borst, buik en onder uw neus aangebracht (die de
ademhaling niet hinderen). Er wordt een zuurstofmeter om een vinger geplakt en
een snurkmeter op uw hals. Er zal tevens video- en microfoonregistratie
plaatsvinden. Tijdens de registratie kunt u niet douchen of baden, en geen
kauwgom kauwen.

Van de hier voorgestelde onderzoeken zijn geen risico's bekend.
Belasting in uren is niet groot.. De 15 uur polysomnografie duurt 15 uur, maar
wordt grotendeel slapend doorgebracht.