De internetbehandeling van gecompliceerde rouw en chronisch rumineren na het overlijden van een dierbare: een interventiestudie

Het verlies van een dierbare is een van de meest stressvolle gebeurtenissen die
een mens kan meemaken. Hoewel de dood van een familielid door de meeste
nabestaanden wordt verwerkt zonder professionele interventie, blijkt de
gebeurtenis bij sommige mensen te leiden tot fysieke en/of psychische problemen
en/of rouwcomplicaties. Een belangrijke, veranderbare risicofactor in het
ontwikkelen en in stand houden van rouwcomplicaties lijkt rumineren te zijn.
Rumineren wordt gedefinieerd als herhaaldelijk zelfgericht denken over
negatieve gebeurtenissen en/of negatieve gevoelens. Rumineren na een
verlieservaring is geassocieerd met en een voorspeller van gecompliceerde
rouwsymptomen. Omdat rumineren een risicofactor is in het rouwproces, kan een
therapeutische behandeling voor gecompliceerde rouw zich hierop richten. Door
het verminderen van rumineren worden dan ook symptomen van gecompliceerde rouw
verminderd.
Er wordt verondersteld dat een hoge mate van rumineren maladaptief is, omdat
het een rol speelt in vermijdingsprocessen. Ten eerste kunnen nabestaanden die
chronisch rumineren daarmee pijnlijke aspecten van de realiteit van het verlies
en de emoties die daaraan gekoppeld zijn vermijden, wat het rouwproces doet
vastlopen. Ten tweede kan aanhoudend rumineren vermijding van activiteiten in
de hand werken, omdat rumineren tijd in beslag neemt en tevens het idee
versterkt dat alles hopeloos is en dat er niets gedaan kan worden om de huidige
situatie te veranderen. Nabestaanden die rumineren doen hierdoor minder
positieve ervaringen op die hun negatieve gedachten te ontkrachten, waardoor
negatieve stemming in stand wordt gehouden.
Aangezien rumineren in de rouwcontext inherent verbonden lijkt met angstige
vermijding van de realiteit van het verlies en depressieve vermijding van
activiteiten, zou rumineren wellicht verminderd kunnen worden door deze
vermijdingsprocessen te beïnvloeden. Ten eerste zouden exposure technieken
kunnen worden ingezet om nabestaanden te confronteren met de realiteit van het
verlies, waardoor de acceptatie en integratie van het verlies in het
autobiografische geheugen van de nabestaande toeneemt. Dergelijke exposure
oefeningen zouden ook rumineren kunnen terugdringen, omdat het confronteren van
pijnlijke aspecten van de realiteit van het verlies, de noodzaak tot vermijding
door ruminatie laat afnemen. Ten tweede zou gedragsactivatie gebruikt kunnen
worden om gedragsvermijding te verminderen. Het ondernemen van activiteiten zou
eveneens rumineren kunnen verminderen, omdat nabestaanden die actiever zijn
minder tijd hebben om te rumineren. Bovendien zouden zij eveneens minder
redenen hebben om te rumineren, omdat zij minder negatieve gevoelens ervaren,
die doorgaans de aanleiding zijn voor ruminatieve gedachten. Aangezien de
effectiviteit van exposure in behandelingen van gecompliceerde rouw al meerdere
keren is aangetoond, terwijl er nog geen definitieve aanwijzingen dat
gedragsactivatie effectief is in de behandeling van gecompliceerde rouw, wordt
verondersteld dat exposure een effectievere behandeling van rumineren en
gecompliceerde rouw is dan gedragsactivatie.
In de voorgestelde interventiestudie via internet worden effecten van exposure
en gedragsactivatie vergeleken met elkaar en met de effecten van een
wachtlijstcontrolegroep. Er wordt verwacht dat zowel exposure als
gedragsactivatie ten opzichte van de controlegroep een significante
vermindering teweegbrengt van ruminatie en symptomen van gecompliceerde rouw.
Er wordt hierbij verwacht dat exposure effectiever is in het verminderen van
rumineren en gecompliceerde rouw dan gedragsactivatie. Er wordt tevens verwacht
dat afname in rumineren en gecompliceerde rouw in de exposure conditie sterker
samenhangt met afname in angstige vermijding, terwijl deze in de
gedragsactivatie conditie sterker samenhangt met afname in depressieve
vermijding.

De hoofddoelstelling is het vergelijken van de effectiviteit van een exposure
therapiemodule, een gedragsactivatie therapiemodule en een controlegroep in het
verminderen van rumineren en gecompliceerde rouwsymptomen. De secundaire
doelstelling is het analyseren van de samenhang tussen afname in rumineren en
rouwsymptomen en afname in angstige en depressieve vermijding.

Een gerandomiseerde gecontroleerde effectstudie via internet waarin mensen
worden ingedeeld in een van twee kortdurende behandelingen of een
controlegroep.

Deelnemers worden willekeurig toegewezen aan een van drie condities: een gedragsactivatiemodule van 6 weken, een exposuremodule van 6 weken of een wachtlijstcontrolegroep. De personen die deelnemen aan de wachtlijstcontrolegroep krijgen naderhand de meest effectieve van beide behandelingen.

De behandeling kan emotioneel belastend zijn, omdat deelnemers in het kader van
hun behandeling geconfronteerd worden met hun verlies of met aversieve
situaties. Echter, deelnemers melden zich vrijwillig aan voor de behandeling.
De behandeling is gebaseerd op eerder effectief gebleken interventies en wordt
uitgevoerd door gekwalificeerde therapeuten. De tijdsbelasting bestaat uit het
6 maal uitvoeren van een huiswerkopdracht en het invullen van vragenlijsten op
4 meetmomenten. Alle vragenlijsten zijn valide en veelvuldig gebruikt in
wetenschappelijk onderzoek. De relevantie van de studie is groot, omdat het
inzicht biedt in de effectiviteit van interventiemodules voor het terugdringen
van rumineren en gecompliceerde rouw. Dit is belangrijk, omdat bestaande
psychologische rouwbehandelingen hierdoor kunnen worden verbeterd. Zie ook
Paragraaf 9.3.