1. Kwantificeren van de activiteit van het dopaminesysteem (w.o. t.t.v. klassieke conditionering) bij therapieresistente depressie (TRD) versus niet therapie-resistente depressie2. Kwantificeren welke invloed conventionele serotonerge en…
ID
Bron
Verkorte titel
Aandoening
- Stemmingsstoornissen en -afwijkingen NEG
Synoniemen aandoening
Betreft onderzoek met
Ondersteuning
Onderzoeksproduct en/of interventie
Uitkomstmaten
Primaire uitkomstmaten
Klinisch:
- afname van HDRS17-score
- respons en remissie (gedefinieerd als respectievelijk >=50% afname van
HDRS-17 score en een HDRS-17 score <=7)
- vroege verbetering in week 2 wordt gedefinieerd als >=20% afname van HDRS
score
Neuroimaging:
- Pavloviaans leerparadigma: BOLD respons van 'prediction errors' in
VTA/ventrale striatum/habenula
- PET: afname van [11C]Raclopride bindingspotentieel (BP) in the striatum na
amfetamine
Secundaire uitkomstmaten
Klinisch:
- afname van IDS-SR-30 score
- vroege verbetering IDS-SR-30 (>=20% afname)
- respons o.b.v. IDS-SR-30 (>=50% afname) en remissie (IDS-SR-30<=14)
- totale dropout (gespecificeerd als gevolg van niet gewenst of ongewenst
effect van medicatie)
- verandering in SHAPS, SRRS, CORE en RRS-NL scores
Neuroimaging:
- voxel-based morphometry (VBM) volumes van de pregenuale anterior cingulate
cortex (pgACC), subgenuale ACC, dorsale ACC, amygdala, hippocampus en
dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC)
- resting state scans: Default mode network (DMN) cluster activatie aangetoond
met een independent component analysis (ICA). Seed-region gebaseerde
functionele connectiviteit van a priori RoIs in de amygdala, pgACC, sgACC,
ventrale striatum/Nucleus accumbens, VTA en habenula
- MRS-bepalingen: GABA en glutamaat in basale ganglia en pgACC
Neurocognitief:
- Exogenous Cueing Task: De tijd ratio van 'benefit' respons op valide
emotionele trials versus valide neutrale trials en de tijd ratio van 'delay'
respons op invalide emotionele trials versus valide neutrale trials
- Faces Emotional Recognition Task: percentage van herkenning van
verschillende gezichtsuitdrukkingen en bijbehorende drempelwaarde (emotionele
intensiteit waarbij de proefpersoon >=75% van emotionele gezichtsexpressies uit
vier opeenvolgende intensiteiten correct geïdentificeerd)
- Emotionele Categorisatie: percentage correct en respons tijd van
zelf-refererende items, gestratificeerd voor positieve/negatieve bijvoeglijke
naamwoorden
Achtergrond van het onderzoek
De huidige behandeling van de depressieve stoornis (MDD) is voornamelijk
gericht op serotonine en noradrenaline neurotransmittersystemen. Deze
neurotransmitters lijken sterk betrokken bij depressie en klassieke
antidepressive grijpen daarom aan op deze systemen. Patienten met een
therapieresistente depressie (TRD; gedefinieerd als nonrespons na tenminste 2
soorten antidepressiva) reageren vaak niet op klassieke behandeling wat een
aanwijzing zou kunnen zijn voor een probleem in een ander neurotransmitter
systeem, namelijk het dopaminesysteem. Dopamine is een stof die in de hersenen
een grote rol speelt in het aanleren van nieuwe gedragingen en beloning, een
systeem wat bij therapieresistente depressie verstoord lijkt te zijn. De
werking van het dopaminesysteem in de hersenen kan worden aangetoond met
neuroimaging technieken als functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI) en
[11C[Raclopride Positron Emission Tomography (PET).
Daarnaast is het voor een effectieve en snelle behandeling van patienten van
belang om vroegtijdig te kunnen beoordelen of een antidepressivum werkzaam zal
zijn. Naast een vroege verbetering (>=20% verandering in een meetschaal) in de
eerste 2 weken zijn neuropsychologische tests die veranderingen in
gezichtsherkenning binnen 1 week meten, waarschijnlijk in staat om de
uiteindelijke respons op een antidepressivum te voorspellen.
Doel van het onderzoek
1. Kwantificeren van de activiteit van het dopaminesysteem (w.o. t.t.v.
klassieke conditionering) bij therapieresistente depressie (TRD) versus niet
therapie-resistente depressie
2. Kwantificeren welke invloed conventionele serotonerge en noradrenerge
antidepressiva (respectievelijk escitalopram en nortriptyline) hebben op de
activiteit van het dopaminesysteem, dit ten opzichte van placebo
3. Het voorspellen van de uiteindelijke effectiviteit in de eerste weken van de
behandeling met antidepressiva.
Onderzoeksopzet
Gerandomiseerd, dubbelblind, placebogecontroleerde studie
Inschatting van belasting en risico
Deelnemers zal worden gevraagd om deel te nemen aan MRI en PET-scans, waarbij
een matige dosis van radioactiviteit wordt gebruikt. Er zijn geen directe
voordelen voor deelnemers om deel te nemen. Het algemene voordeel zal zijn dat
er een beter begrip van de betrokkenheid van het dopaminesysteem bij TRD zal
ontstaan. Als dit systeem inderdaad een prominente rol speelt bij TRD, dan
kunnen MRI-scans en/of [11C]Raclopride PET ons in de toekomst wellicht in
staat stellen subtypes van MDD-patiënten vroegtijdig te herkennen opdat we
daarmee de resultaten van behandeling kunnen voorspellen, die uiteindelijk de
ontwikkeling van TRD zou kunnen voorkomen.
Publiek
Hanzeplein 1
Groningen 9700 RB
NL
Wetenschappelijk
Hanzeplein 1
Groningen 9700 RB
NL
Landen waar het onderzoek wordt uitgevoerd
Leeftijd
Belangrijkste voorwaarden om deel te mogen nemen (Inclusiecriteria)
Patienten:
- Man of vrouw, leeftijd 20 - 60 jr
- Getekend toestemmingsformulier
- SCID-diagnose Depressieve Stoornis (SCID)
- HDRS17 > 18
- Groep I, niet-TRD: [<=1 antidepressivum voor de huidige depressieve episode en op dat moment medicatievrij]
- Groep II TRD: non-repons (<50% verbetering van symptomen) op >2 groepen antidepressiva (gegeven tenminste 4 weken bij minimale effectieve doseringen. ;Gezonde controles
- Man of vrouw, leeftijd 20 - 60 jr
- Getekend toestemmingsformulier
- geen DSM-IV diagnose (SCID)
- depressieve symptomatologie score (IDS-SR) < 14
- Controles zullen worden gematcht aan patienten op leeftijd (±3 jr), geslacht en geschatte intelligentie dmv de nederlandse leesvaardigheidstest (NLV)
Belangrijkste redenen om niet deel te kunnen nemen (Exclusiecriteria)
Patienten:
- Psychotische of Bipolaire depressie
- Huidige (primaire) comorbide angst stoornis
- Huidig comorbide misbruik/afhankelijkheid van alcohol, cannabis, cocaine, amfetamine
- Neurologische of auto-immuun ziekte, hypothyroidisme
- Contra-indicaties voor escitalopram of nortriptyline zoals eerdere non-respons (in huidige episode)
- Contra-indicaties voor fMRI-scanning (metalen objecten in het lichaam, claustrofobie)
Voor bloedbepalinegn betreffende onderzoeksvragen 4.1-4.3.
- Gebruik van aspirine en psychofarmaca anders dan gebruikt in onderzoekssetting
- Alcohol misbruik (8 weken voorafgaand aan onderzoek: voor vrouwen > 14 consumpties/week, en voor mannen >21 consumpties/week).
- Consumptie van bananen en walnoten 48 uur voor bloed afname;Gezonde controles:
- Geschiedenis van psychiatrische aandoeningen in eerstegraad familie
- Contra-indicaties voor fMRI-scanning (voor deelnemers neuroimaging)
- Neurologische of auto-immuun ziekte, hypo-/hyperthyroidisme
Opzet
Deelname
In onderzoek gebruikte producten en hulpmiddelen
Opgevolgd door onderstaande (mogelijk meer actuele) registratie
Geen registraties gevonden.
Andere (mogelijk minder actuele) registraties in dit register
Geen registraties gevonden.
In overige registers
| Register | ID |
|---|---|
| EudraCT | EUCTR2013-001818-14-NL |
| CCMO | NL43584.042.13 |
| Ander register | NTR TC 3969 |