Patiënten waarden elicitatietaak op maat voor de besluitvorming over de behandeling van endeldarmkanker

Endeldarmkanker treft jaarlijks 2300 patiënten in Nederland. Vijf jaar na
stellen van de diagnose is nog ongeveer 63% van deze mensen in leven (Peeters
et al., 2007). Metastasen vormen de belangrijkste oorzaak van overlijden, maar
ook het ontstaan van lokale recidieven leidt in de meeste gevallen tot
overlijden. Om na te gaan of bij mensen met endeldarmkanker kortdurende
voorbestraling zou leiden tot verlaging van de kans op een lokaal recidief
en/of betere overleving, werd tussen 1996 en 1999 een grootschalig
gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd waarbij de ene groep werd behandeld met
kortdurende voorbestraling gevolgd door Totale Mesorectale Excisie (TME)
chirurgie, en de andere groep met alleen TME chirurgie.
De 2-jaars follow-up resultaten van deze zogeheten TME-studie lieten
zien dat kortdurende voorbestraling de kans op een lokaal recidief verlaagt van
8.2% naar 2.4% [Kapiteijn et al., 2001]. In 2001 is op basis van deze cijfers
besloten om landelijk alle patiënten met endeldarmkanker voor te bestralen. Uit
de 5-jaars follow-up gegevens blijkt dat voorbestraling de lokaal recidiefkans
verlaagt van 10.5% tot 5.9%, en in de overall 5-jaarsoverleving is slechts een
lichte, niet statistisch significante stijging te zien (van 63.1% naar
64.1%)(Peeters et al., 2007). Behalve voordelen blijkt kortdurende
voorbestraling echter ook nadelen te hebben. Zo rapporteren meer patiënten in
de bestraalde groep (PRT+) na 5 jaar incontinent te zijn voor ontlasting (62%
vs. 38% voor TME-patiënten die geen voorbestraling hebben gehad (PRT-); Peeters
et al., 2005) en rapporteren patiënten in de bestraalde groep na 2 jaar meer
problemen wat betreft seksueel functioneren (gemiddelde score mannen: 47
(PRT+) vs. 41 (PRT-), vrouwen: 50 (PRT+) vs. 30 (PRT-), op een schaal van 0 tot
100; Marijnen et al., 2005).
De landelijke richtlijn voor de behandeling van endeldarmtumoren
adviseert voorbestraling. Dit advies steunt op de inschatting van artsen dat de
voordelen van voorbestraling opwegen tegen de nadelen ervan. Patiënten worden
thans niet expliciet gewezen op deze afweging en hun voorkeuren worden in de
kliniek in de regel niet nagegaan. Onderzoek toont echter aan de artsen veelal
niet in staat zijn voorkeuren van patiënten accuraat te voorspellen (Cotler et
al, 2001; Stalmeier et al, 2007; Pieterse et al, 2007). In een door KWF
Kankerbestrijding gesubsidieerde studie, die van 2005 tot 2009 in het LUMC werd
uitgevoerd (P05.145) evalueerden wij een op het individu toegesneden en
theoretisch onderbouwde computertaak om waarden te meten. Deze taak is
gebaseerd op Adaptive Conjoint Analysis (ACA) methodologie. De patiënt krijgt
via de computer een aantal paarsgewijze vergelijkingen van uitkomsten van de
behandeling voorgelegd. De patiënt moet kiezen tussen twee paren die variëren
in kansen op twee tot vier uitkomsten, namelijk 5-jaarsoverleving,
recidiefkans, kans op incontinentie en kans op seksuele problemen. Een
voorbeeld van een paarsgewijze vergelijking kan zijn: '60% kans op
incontinentie + 5% kans op een lokaal recidief', versus '40% kans op
incontinentie + 10% kans op een lokaal recidief'.
Na afloop van de taak ontvangt de patiënt een overzicht van het belang dat
hij/zij hecht aan vier uitkomsten van de behandeling, op grond van zijn zojuist
gegeven antwoorden. Dit overzicht kan worden afgedrukt en worden meegenomen
naar het consult met de radiotherapeut. ACA kan patiënten helpen te reflecteren
op het belang dat zij hechten aan uitkomsten van behandeling en hen bewust
maken van de afweging die ten grondslag ligt aan de behandelingskeuze.
Uit ons onderzoek is gebleken dat reeds behandelde patiënten in staat zijn deze
computertaak uit te voeren (Pieterse et al, 2010a). Oncologen en patiënten
gaven aan dat optimale zorg mede afhangt van voorkeuren van patiënten (Pieterse
et al, 2008) en dat ACA behulpzaam kan zijn in het besluitvormingsproces
(Pieterse et al, 2010b).

Het onderzoek heeft als doel het effect te bestuderen van het invullen van de
ACA-taak op de besluitvorming over pre-operatieve radiotherapie bij patienten
met een primair rectumcarcinoom in de klinische praktijk.

Dit multicenter-onderzoek is een deels observationele (deel 1 van de studie) en
deels experimentele (deel 2) preferentiestudie. In deel 1 van de studie zullen
gangbare consulten worden geobserveerd. In deel 2 van de studie zullen
patiënten de ACA-taak invullen.

De experimentele groep in deel 2 van de studie zal worden gevraagd om in de wachtruimte van de afdeling radiotherapie en vlak vóór het consult met de radiotherapeut, de ACA-taak in te vullen. Dit zal ongeveer 15 à 20 minuten vergen. nadat de taak is ingevuld, zal een kopie van de uitkomst van de taak worden geprint, die de patient kan meenemen en kan tonen aan de radiotherapeut.

Dit onderzoek betreft een preferentieonderzoek. Deelname aan het onderzoek
brengt derhalve geen risico's met zich mee. De belasting voor de patiënt ziet
er als volgt uit:

- lezen van brochure;
- telefoongesprek voor het bevestigen van wel/niet deelname aan onderzoek;
- invullen van vragenlijsten (2 x 20 minuten in deel 1 van de studie en 3 x 20
minuten in deel 2 van de studie);
- experimentele groep: invullen ACA-taak (1 x 20 minuten);
- deel 2 van de studie: interview direct na consult (1 x 20 minuten in
experimentele groep)
- er wordt een geluidsopname van het consult gemaakt.

Vanzelfsprekend hebben patiënten altijd het recht om tussentijds te stoppen met
het onderzoek.