Onderzoek naar de effectiviteit en de kosten-effectiviteit van een digitaal aangeboden programma voor adolescenten, 16-25 jaar oud, van ouders met psychiatrische stoornissen en/ of verslavingsproblematiek (KOPP/ KVO-kinderen)

Achtergrond:
Jaarlijks worden er in Nederland 864000 ouders gediagnostiseerd met een
psychiatrische ziekte volgens de DSM IV classificatie. De kinderen van deze
ouders, verder aangduid als KOPP/ KVO-kinderen (Kinderen van Ouders met
Psychiatrische of Verslavings problemen) hebben verhoogd kans op het
ontwikkelen van mentale ziekten (Beardslee et al, 2006). De prevalentie van
KOP-kinderen in Nederland was in 2001, de laatst beschikbare cijfers, 1.6
millioen kinderen (Trimbos Instituut, 2001). Ruim 700.000 van deze kinderen
zijn adolescenten in de leeftijdscategorie van 16 tot 25 jaar oud. Voorgaande
studies hebben uitgewezen dat KOP-kinderen, inm geval van een verslaafde of
psychisch zieke ouder, een verhoogde kans van 50% hebben op het intwikkelen van
psychische stoornissen en problemen in hun verdere leven. Heeft een kind twee
psychissche zieke ouders loopt het risico op tot 66% (Beardslee et al, 2006,
Rutter and Quinton, 1984). Twee van de drie KOPP-kinderen ervaart serieuze
problemen in de omgang en het leven met een verslaafde dan wel psychische zieke
ouder (Trimbos Institute,
2006). Ondanks de groeiende aantallen is er erg weinig bekend over
KOPP-problematiek en zijn er weinig interventies beschikbaar.

Relaventie:
Jaarlijks worden er in Nederland 864000 ouders gediagnostiseerd met een
psychiatrische ziekte volgens de DSM IV classificatie. De kinderen van deze
ouders, verder aangduid als KOPP/ KVO-kinderen (Kinderen van Ouders met
Psychiatrische of Verslavings problemen) hebben verhoogd kans op het
ontwikkelen van mentale ziekten (Beardslee et al, 2006). Ook missen zij in veel
gevallen belangrijke vaardigheden die juist nodig zijn om, om te kunnen gaan
met de situatie waarin zij leven. Onderzoek naar interventies die een oplossing
bieden om dit probleem aan te pakken, is noodzakelijk. De interventie richt
zich op gezondheidswinst en preventie van symtomen bij KOPP-kinderen. Hierbij
worden factoren als coping, relatie met de ouders en sociaal functioneren
versterkt.

Het belang van onderzoek naar e-mental health interventions is meerdere malen
door verschillende autoriteiten benadrukt. Zo heeft het ministerie van VWS
aangegeven dat e-mental health een prioriteit betreft in komend onderzoek en
ook ZonMW legt nadruk op kosten-effectiviteits onderzoek van e-health
interventies. De Kopstoringcursus is in theorie effectief en daarnaast bewezen
effectief, bleek uit recent onderzoek (Van Veen, Van de Zande, 2007).
Daarnaast is op dit moment de standaardzorg in Nederland voor KOPP-kinderen
niet geprotocolleerd wat een mix aan verschillende diensten oplevert in de
zorgsector. De normale gang van zaken is dan ook dat KOPP-kinderen zelf hulp
zoeken bij huisartsen, psychologen,maatschappelijk werk, RIAGG's en GGZ
instellingen.Ook kunnen zij gebruik maken van online interventies zoals
Kopstoring.nl. Dit gespreide zorggebruik is inefficient en leidt tot een zware
last voor de gezondheidszorg. Blijkt de Kopstoring interventie kosten-effectief
te zijn dan kan deze interventie wellicht geprotocoleerd en gestandaardizeerd
worden, wat leidt tot minder zorggebruik en dus minder zware bealsting voor de
gezondheidszorg. Wetenschappelijke relevantie: Weinig onderzoek is gedaan op
het gebied van kosten-effectiviteit van e-mental health interventies.
Implementatie van de resultaten van dit onderzoek kunnen leiden tot beter
evidence based onderbouwing.

Voor geraleteerde studies zie Engels gedeelte background.

-Related studies:
This study is unique in several ways. It concerns first of all an online
intervention and secondly the highly prevalent KOPP-problem. This combination
needs assessment of the cost and effects which in turn provide information on
decreased burden to the health care system and how best to help the adolescents
cope and deal with their mentally ill parent and their own elevated risks.
There are some studies that are related to this subject, but no studies have
been performed on both cost and effects of an E-Health intervention for
KOPP-children. There are some related effectiveness studies, such as a RCT of
the online intervention of depression *praten online,* the study of effects of
the face-to-face support group for KOPP-children* and the RCT *Grip op je dip*,
which evaluates the effectiveness of an online intervention for depression. All
these studies are projects financially supported by ZonMW. (Van der Veen et al,
2007). The results of this pilot study showed significant effects on the key
clinical outcome measures which were maintained or even improved quality of
life of these children over time, possibly preventing onset of mental illness
in the long term. Besides improving the mental health of the children
themselves, this prevention program is designed to educate children about their
parents* illness thus creating understanding between the child and the parent.
Preventive face-to-face interventions have shown significant effects for
KOPP-children(Beurskens&Siebes, 1998; Bohlmeijer & Cuijpers, 2001).Established
risk and protective factors in KOPP-children are:understanding the parent*s
mental illness, self-blame,positive thinking,parentification,coping with the
parent, and seeking support (Beardslee&Poderevski, 1988; Beardslee,2002;Clarke
et al.,2001).Reducing these risk factors and strengthening these protective
factors in preventive face-to-face interventions have shown significant effects
for KOPP-children,e.g. improving quality of life of these children and/or
prevent depression (Beardslee et al., 1997;Beurskens&Siebes, 1998; Bohlmeijer &
Cuijpers, 2001; Clarke et al.,2001). The problems which KOPP-children encounter
have a large impact on the children themselves, their social environment and on
society as a whole.KOPP-children have overall a lower quality of life, and are
due to their problem likely to use health care and social care facilities
frequently, while participation in school and work can be a problem (Trimbos
Institute Factsheet 2006). Within the target population of this study
KOPP-children between 16 and 25 years several subgroups can be identified based
on age(16 to 21 and 21 years and older), seriousness of the home situation and
illness of the parent,and cultural background. Furthermore the accumulation of
risk factors e.g. familial,environmental, related to parental skills etc. will
render a less stable situation for the KOPP-children (Rutter and Quinton,
1984). In the analysis of the research results special attention will be paid
on these subgroups and on the accumulation of risk factors.

De vraagstelling luidt:
Is, vanuit een maatschappelijk perspectief, de digitale Kopstoring cursus die
op de website www.kopstoring.nl aangeboden wordt een kosten-effectief programma
voor adolescenten van ouders met psychiatrische ziekte of verslaving
(KOPP-kinderen) om hun coping vaardigheden, sociale en emotionele funtioneren
en de relatie met hun zieke ouder te verbeteren vergeleken met standaard zorg?

Geoperationaliseerde doelstellingen:
1. Onderzoeken of de Kopstoring cursus effectief is in het verbeteren van de
kwaliteit van leven van KOPP-kinderen en het verbeteren van cognitieve
vaardigheden zoals het uiten van gevoelens, omgaan met de problematiek, sociale
en emotioneel functioneren maar ook van educatieve vaardigheden zoals kennis
over de ziekte van de ouder.
2. Bij de economische evaluatie staat het onderzoek naar de kosten van de
Kopstoring cursus, de kosten voor de maatschappij en de kosten voor de
gezonheidszorg centraal gekoppeld aan de effectiviteit van de cursus

Studie opzet:
Via internetsites, banners en advertenties worden 112 KOP-kinderen geworven.
Zij kunnen op de website www.kopstoring.nl informatie vinden over het
onderzoek naar de effectiviteit van de Kopstoringcursus. Als zij de cursus
willen volgen, wordt hen gelijk gevraagd of ze mee willen werken aan het
onderzoek. Informed consent wordt gevraagd en de mogelijke participanten worden
gescreend om te kijken of ze aan de inclusiecriteria van de cursus en de studie
voldoen. Geven zij toestemming om mee te werken dan worden eerste metingen
verricht en worden zij middels randomisatie (design RCT) in de interventie of
controle groep geplaatst. De interventie groep gaat de Kopstoring cursus volgen
en de controle groep maakt gebruik van 'care as usual' zij gebruiken de zorg
die zij normaal ook zouden gebruiken. Dit kan bezoek aan de huisarts, een
psycholoog, de RIAGG, maatschappelijk werk, of GGZ instelling zijn, maar ook
het gebruik van informatie op internetsites. De interventie groep maakt naast
het gebruik van 'care as usual' ook gebruik van de cursus. De cursus betreft 8
wekelijkse digitale bijeenkomsten die uitvoerig voorbereid dienen te zijn. Zij
vinden plaats in een gesloten en beveiligde chatbox onder het toezicht van twee
experts op het gebied van KOPP-problematiek en geestelijke gezondheidszorg voor
jeugd. De thema's zijn toegespitst op vaardigheden die in het algemeen niet
volledig of onderontwikkeld zijn bij KOPP-jongeren, bijv. sociaal en emotioneel
functioneren, coping gedrag en de relatie met anderen voornamelijk met de zieke
ouder. Alle jongeren weten bij inschrijven dat de kans bestaat dat zij (in
eerste instantie) niet ingedeeld worden in de interventie groep. Na de
interventie van 2 maanden worden vragenlijsten afgenomen en vervolgens na 3, 6
en 12 maanden. Dit hele proces verloopt geheel digitaal. Gemeten parameters:
copingskills, psychopathologie, emotioneel en sociaal functioneren,
zelfredzaamheid kwaliteit van leven en depressie. Voor de economische evaluatie
wordt het zorggebruik in kaart gebracht alsmede het school- en werkverzuim om
uitspraken doen over de kosten-effectiviteit van de interventie vannuit
maatschappelijk oogpunt. Therapietrouw is een belangrijk aspect bij internet
programma's en daar zal deze studie dan ook extra aandacht aan besteden.
Prognostische factoren voor therapie trouw zullen ook gemeten worden zodat in
de toekomst rekening gehouden kan worden met factoren die een voorspellende rol
hebben op gedrag omtrent therapietrouw. Bij het meten van effecten zal
uitsluitend gebruik gemaakt worden van gevalideerde en betrouwbare
vragenlijsten. Vragenlijsten die gebruikt worden zijn; Effect Evaluatie Lijst,
Ces-D, Sense of mastery Scale, Utrecht Coping List, Symptom Checklist en de
EuroQol. De effectiviteit van het programma zal worden geanalyseerd aan de hand
van een repeated measures technique. De analyses zullen volgens het
intention-to-treat protocol uitgevoerd worden.
-Voor de economische evaluatie zullen kosten worden geidentificeerd door het
totale zorggebruik van de participant in kaart te brengen. Daarnaast zal ook
gebruik van diensten buiten de gezondheidszorg gemeten worden, te denken valt
aan kosten voor maatschappelijk werk, kosten voor het in aanraking met politie
of justitie etc. Het gebruik van deze diensten wordt gemeten met een
instrument, genaamd Tic-P, dat komend jaar aangepast, en gevalideerd zal
worden. Ook zal het school- en werkverzuim gemeten worden. Schooverzuim zal
meegenemonen worden in de Tic-P metingen en werkverzuim met de PRODISQ
vragenlijst. Wanneer het zorggebruik in kaart is gebracht, kan waardering van
deze kosten plaatsvinden. Hierna volgens analyses. Grafische weergaven zullen
de incrementele kosten-effectiviteits ratio's weergeven die basis zijn om
uitspraak te doen over de kosten-effectiviteit van het Kopstoring programma
vergeleken met 'care as usual'. Hierbij wordt ook gekeken naar onzekerheid en
in de data. Bootstrap analysis zullen gesimuleerd worden om te bepalen of de
Kopstoring cursus ook kost-effectief is gegeven verschillende grenswaarden, de
zogenoemde bedrag dat men bereid is uit te geven voor invoering van een
interventie.
Tot slot zullen sensitiviteit-analyses uitgevoerd worden.

Tijdsdspad/ fasering:
De eerste 6 maanden zullen worden benut als voorbereidingstijd om de RCT op
poten te zetten. Een database dient aangemaakt te worden. De maanden 6- 24
zullen dienen als maanden waarin de werving en inclusie en screening gaan
lopen, maar ook de eerste meting en de interventies. Daarna zal van maand 24-
36 de laatste groep de follow-up meting hebben. De maanden 36-42 staan in het
kader van data-analyse en schrijven van artikelen. Het laatste half jaar worden
de resultaten van het onderzoek uitgebreid verspreid onder de bevolking, de
doelgroep, GGZ instellingen, RIAGG's, huisartsen, psychologen en andere actoren
op het gebied van geestelijke gezondheidszorg voor jeugd.

Betrokken partijen:
Bij deze studie zijn verschillende partijen betrokken. Het Trimbos Instituut is
eigenaar van de website www.kopstoring.nl waar de online interventie wordt
uitgevoerd. 3 GGZ instellingen leveren de experts aan die de inhoudelijke
monitoring en leiding van de Kopstoring cursus voor rekening nemen. Londen
School of Economics is betrokken bij de studie en levert expertise en kennis op
het gebied van economisch onderzoek bij interventies voor jeugd in de
geestelijke gezondheidszorg. Het onderzoek zal plaatsvinden door onderzoekers
verbonden aan de Universiteit van Maastricht. Ook Parnassia Bravo groep Den
Haag wordt betrokken in het onderzoek.

Interventie: Kopstoring-cursus De online cursus bestaat uit acht bijeenkomsten van anderhalf uur. De bijeenkomsten zijn zeer gestructureerd opgezet, waarbij de bespreking van huiswerkopdrachten een rode draad door de bijeenkomsten vormt. Bij iedere bijeenkomst komt een ander thema aan de orde. De acht achtereenvolgende thema>s zijn: 1 Kennismaking en bespreekbaar maken thuissituatie 2 Jouw rol in het gezin 3 Gedachten en gevoelens 4 Vragen stellen over psychische en/of verslavingsproblemen 5 Anders denken en anders doen 6 Sociale netwerk 7 Sociale netwerk en een eigen leven leiden 8 De toekomst 9 Optioneel: terugkombijeenkomst De terugkombijeenkomst is hierbij optioneel. De begeleiders besluiten uiteindelijk zelf, in overleg met de cursisten, of het gewenst is om een terugkombijeenkomst te organiseren. Deze wordt globaal genomen zes weken na de achtste chatbijeenkomst ingepland. De interventie is gericht op het versterken van zelfredzaamheid en versterking van beschermende factoren zodat ziekte voorkomen kan worden. De preventie werkes en psychologen zijn gespecialiseerd op het gebied van KOP-problematiek en jeugd geestelijke gezondheidzorg. De Kopstoring cursus zal vergeleken worden met de beschikbare zorg die nu voor handen is in Nederland. Dit is een mix van verschillende therapieen en preventieve zorgideen. Te denken valt aan bezoek aan de huisarts, een praatgroep, bezoek aan een psycholoog etc,

Niet van toepassing. Er zijn geen risico's verbonden aan deelname aan het
onderzoek.