Een gerandomiseerd en gecontroleerd onderzoek naar de (kosten) effectiviteit van een internet behandeling(Mamakits-online) voor zwangere vrouwen met depressieve en/of angstklachten

Tijdens de zwangerschap en postpartum zijn vrouwen verhoogd gevoelig voor het
krijgen van angst- en depressieve stoornissen. De prevalentie tijdens de
zwangerschap van een depressieve stoornis of een angststoornis zijn
respectievelijk 12 en 11 %. De prevalentie van milde affectieve symptomen is 17
%. Affectieve disregulatie wordt vaak niet onderkend omdat de symptomen
overlappen met die van de zwangerschap zelf.
Zowel depressieve als angststoornissen (affectieve stoornissen) worden
geassocieerd met een ongunstig perinataal beloop zoals een verhoogd risico op
prematuriteit, dysmaturiteit en verstoorde ontwikkeling. Onderbehandelde
affectieve stoornissen en de complicaties hiervan kunnen ook leiden tot
aanzienlijke kosten. Bovendien vormen affectieve stoornissen tijdens de
zwangerschap een belangrijk risico voor de ontwikkeling van een postpartum
depressie. Het voorkomen van een affectieve stoornis tijdens de zwangerschap is
daarom belangrijk voor voor de moeder, het kind en de maatschappij in het
algemeen.

Uit een recente meta-analyse, bestaand uit 28 RCT's, bleek dat psychologische
pre- en postpartum interventies het aantal vrouwen dat een postpartum depressie
ontwikkelde aanzienlijk verminderde. Postpartum interventies waren effectiever
dan interventies gedurende de zwangerschap; interventies gericht op vrouwen met
een hoog risico waren effectiever dan interventies gericht op zwangere vrouwen
in het algemeen en individuele interventies waren effectiever dan groep
interventies. Het belangrijkste probleem was uitval uit de onderzoekscondities
door de vele problemen die zwangere en pas bevallen vrouwen ervoeren met het
volgen van een therapiesessies buitenshuis, waardoor er te weinig sessies
werden gevolgd. De volgende interventies leken veelbelovend in het voorkomen
van een postpartum depressie: telefonische ondersteuning door leken,
huisbezoeken door verpleging en interpersoonlijke psychotherapie(IPT). Er waren
geen onderzoeken bij die gebruik maakten van (online) zelfhulpprogamma's.

Binnen de GGZ zijn zelfhulp programma's de laatste jaren toenemend populair
geworden. Deze interventies zijn gebaseerd op evidenc based psychologische
behandelingen en kunnenin diverse vormen worden aangeboden, zoals in boekvorm (
bibliotherapie) of online. Er zijn tegenwoordig veel gerandomiseerde en
gecontroleerde onderzoeken beschikbaar die de effectiviteit van online zelfhulp
programma's voor diverse aandoeningen, zoals depressieve stoornissen
angststoornissen, stoornissen in het alcoholgebruik en slapeloosheid, aantonen.
Diverse psychotherapeutische technieken, zoals cognitieve gedragstherapie en
problem-solving, zijn hierbij gebruikt. Het is aangetoond dat online zelfhulp
interventies met ondersteuning effectiever zijn dan diegene zonder
ondersteuning. Voor zover ons bekend is er nog geen evidence based online
zelfhulp programma beschikbaar voor zwangere vrouwen met depressieve en/of
angstklachten.

Een online zelfhulpprogramma kan vele bezwaren van een face-to-face interventie
ondervangen doordat het makkelijker toegankelijk is, thuis en in de eigen tijd
kan worden gevolgd. Er is geen wachtlijst; het kost minder tijd aan de
therapeut en is daardoor goedkoper. De interventie vormt daardoor een
veelbelovende aanpak van affectieve disregulatie bij zwangere vrouwen.

Het doel van het onderzoek is het onderzoeken van de effectiviteit van de
online zelfhulp interventie vergeleken met een wachtlijst controlegroep ten
aanzien van:
1. vermindering van de depressieve en angstsymptomen (vlak) na de interventie
en 6 weken postpartum
2. verbetering van het perinatale beloop (prematuriteit, dysmaturiteit)
3. kosteneffectiviteit , gebruikmakend van een maatschappelijk perspectief

Het onderzoek heeft een gerandomiseerde, gecontroleerde opzet met een actieve
interventiearm en een wachtlijst controle conditie. De interventie is gebaseerd
op problem-solving en wordt online aangeboden. De ondersteuning wordt geboden
door een professionele begeleider. De vrouwen in de controlegroep en de vrouwen
die bij aanmelding meer dan 30 weken zwanger waren kunnen na de laatste
follow-up (6 weken postpartum) alsnog aan de interventie deelnemen. Beide
groepen kunnen gebruik maken van andere behandelingen (treatment as usual). Dit
zal worden geregistreerd.

'Mamakits online' is gebaseerd op een internet interventie van Problem Solving Therapy (PST). Deze interventie is bewezen effectief in het verminderen van angstsymptomen en depressieve symptomen in een algemene volwassen populatie. De kern aanname van PST is dat depressieve en angstsymptomen worden veroorzaakt doordat mensen overspoeld raken door practische problemen die zij in hun dagelijks leven tegenkomen. Wanneer mensen in staat zijn hun zorgen en problemen op een rij te zetten en vervolgens leren deze problemen op een gestructureerde wijze op te lossen, voelen ze zich hierdoor minder overspoeld en kunnen er beter mee omgaan. Dit zorgt er voor dat hun stemming verbetert. De cursus duurt ongeveer 6 weken, waarbij iedere week 1 les wordt gedaan. Elke les bestaat uit: informatie, voorbeelden en huiswerk opdrachten. De interventie bestaat uit 3 stappen: 1.Deelnemers beschrijven wat echt belangrijk voor hen is. 2.Deelnemers beschrijven hun huidige zorgen en problemen en categoriseren deze in 3 types, nl onbelangrijke problemen( problemen die niet gerelateerd zijn aan zaken die echt belangrijk voor hen zijn), oplosbare problemen, onoplosbare problemen (bv het verlies van een dierbare). 3. Deelnemers maken een plan voor de toekomst waarin ze beschrijven hoe ze de dingen die het meest belangrijk voor hen zijn willen proberen te bereiken. De kerngedachte achter de interventie is dat er een gestrucureerde methode bestaat om potentieel oplosbare problemen op te lossen. Deze methoede bestaat uit 6 stappen: 1. definieer duidelijk het probleem; 2.verzin meerdere oplossingen voor het probleem;3.kies de beste oplossing;4.verzin een systematische aanpak om deze oplossing uit te voeren 5. voer de oplossing uit en 6. evalueer of de oplossing het probleem heeft opgelost. Getrainde coaches geven via email wekelijks feedback op de gemaakte huiswerkopdrachten. Eerdere ervaring met coaching via e-mail heeft geleerd dat de coaching 15 minuten per deelnemer per les kost. Feedback is gericht op het ondersteunen van de deelnemers om de interventie te doorlopen en het huiswerk daadwerkelijk te maken, niet op het ontwikkelen van een therapeutische relatie. De e-mail ondersteuning wordt geleverd door getrainde preventie medewerkers, welke ervaing hebben in het leveren van hulpverlening aan zwangere vrouwen. Zij werken in een GGZ instelling in Amsterdam. The hoofdonderzoeker en ervaren psychiater (HH) zal de ondersteunende mails beoordelen op integriteit.

De belasting bestaat uit het invullen van vragenlijsten. Over de gehele
onderzoeksperiode van 9 maanden duurt dit naar schattng 2 uur. Daarnaast wordt
van de deelnemers aan de cursus verwacht dat ze per week ongeveer 3 uur hier
besteden. In de vragenlijsten wordt kort naar een eventuele psychiatrische
voorgeschiedenis gevraagd. Verder hebben deze, net als de cursus alleen
betrekking op problemen in het hier-en-nu en hoe deze op te lossen. Het risico
van de interventie is zeer gering.