Het verbeteren van de vaardigheden en pedagogische sensitiviteit van leerkrachten in het Nederlandse basisonderwijs: Een studie naar de effecten van de gedragsinterventie Multi-Method Coaching van leerkrachten op aspecten van de geestelijke gezondheid van leerkrachten en kinderen en schoolprestaties.

Gedragsproblemen komen bij 10% van de Nederlandse kinderen voor. Deze groep
loopt een verhoogd risico om toekomstige problematiek te ontwikkelen, zoals
voortijdig schoolverlaten, sociaal isolement, criminaliteit, werkeloosheid,
depressie en verslaving.

Relaties met leerkrachten worden beschouwd als de drijvende kracht achter een
gezonde ontwikkeling van kinderen. Leerkracht-leerlingrelaties die worden
gekenmerkt door warmte en open communicatie en weinig conflicten en
afhankelijkheid, blijken een positieve invloed te hebben op zowel de
sociaal-emotionele alsook de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Maar juist
tussen leerkrachten en kinderen met gedragsproblemen is er vaak sprake van een
problematische relatie. Deze relaties worden gekenmerkt door conflicten, en
roepen bij leerkrachten gevoelens op van handelingsverlegenheid, boosheid en
hulpeloosheid. Uit onderzoek blijkt dat leerkrachten minder pedagogische
sensitiviteit laten zien in interactie met kinderen met gedragsproblemen, en er
meer sprake is van controlerend gedrag. Deze conflictueuze relaties verergeren
het probleemgedrag, bedreigen het welbevinden van de leerling, bedreigen een
positief en veilig klassenklimaat, en hebben een negatieve invloed op de
prestaties en het welbevinden van medeleerlingen. Conflictueuze relaties met
leerlingen met gedragsproblemen blijken voor leerkrachten bovendien de
belangrijkste bron voor stress- en burnoutklachten.

Leerkrachten geven aan grote behoefte te hebben aan effectieve handreikingen
waarmee zij vaardiger kunnen worden in het hanteren van gedragsproblemen van
leerlingen om zo de relatie met leerlingen met gedragsproblemen te kunnen
verbeteren. In de Key2Teach-studie staan de ontwikkeling van de interventie
Multi-Method Coaching, en de beproeving op effectiviteit en
gebruikersvriendelijkheid centraal. In het verlengde hiervan beoogt het
programma tevens de adoptie en implementatie van Multi-Method Coaching en de
bijhorende trainingen voor MMC-opleiders in het primair onderwijs en de
lerarenopleidingen te realiseren.

Het eerste doel van de Key2Teach-studie is het ontwikkelen en toetsen van de
effecten van de professionaliseringsinterventie Multi-Method Coaching op de
vaardigheden en pedagogische sensitiviteit van leerkrachten, teneinde de
relatie met leerlingen met (sub)klinische niveaus van gedragsproblemen te
verbeteren. Daarnaast wordt getoetst of het vergroten van de pedagogische
sensitiviteit en het verbeteren van de leerkracht-leerling relatie effect
hebben op de mate van gedragsproblemen van de leerlingen, hun leerprestaties,
leermotivatie en sociaal welzijn, evenals op aspecten van de geestelijke
gezondheid van leerkrachten (burnout klachten, stressklachten, angst- en
depressieve symptomen). Het tweede doel van de studie is het bestuderen van de
samenhang tussen school- en programmafactoren en ontwikkelingen binnen de
beschreven leerling- en leerkrachtuitkomsten ten gevolge van de interventie
Multi-Method Coaching.

In deze studie wordt gebruik gemaakt van een Randomized Controlled Design om
verschillen in ontwikkelingen tussen de experimentele- en controlegroepen te
vergelijken gedurende vier meetmomenten: voorafgaand aan de interventie,
tijdens de interventie, een maand na afloop van de interventie en drie maanden
na afloop van de interventie. Per school worden twee of vier dyades
geïncludeerd en gerandomiseerd toegewezen aan een van beide condities.

De interventie Multi-Method Coaching (MMC) wordt in het onderzoeksschooljaar geïmplementeerd op de scholen in de interventieconditie. MMC is een geprotocolleerde schoolgerichte interventie die uit twee componenten bestaat; (1) een Reflectietraining en (2) Synchroon Beeldcoachen op vaardigheden en pedagogische sensitiviteit van de leerkracht. MMC wordt op deze scholen als onderdeel van het reguliere curriculum in de klassen van de 72 dyade-leerkrachten die werkzaam zijn in de groepen 5, 6 en 7 van de deelnemende scholen. De Reflectietraining bestaat voor iedere leerkracht uit vier bijeenkomsten. Doel van de Reflectietraining is om de leerkracht onder supervisie van een getrainde MMC-coach te ondersteunen bij het reflecteren op de positieve en negatieve emoties die hij/zij ervaart in de dagelijkse interactie met de dyade-leerling, en de leerkracht te ondersteunen bij het reflecteren op de kwaliteit van zijn/haar pedagogische sensitiviteit (effectief gebruik van regels en routines, belonen, correcties, selectief negeren, antwoordmogelijkheden bieden, kwaliteit van feedback en activerende didactiek) . De leerkracht wordt gestimuleerd om te reflecteren op het verband tussen de kwaliteit van pedagogische sensitiviteit, de kwaliteit van de leerkracht-leerlingrelatie, het probleemgedrag van de leerling, en zijn/haar eigen welbevinden. Expliciete aandacht wordt besteed aan aandachtspunten voor verbeteringen van de pedagogische sensitiviteit. In de eerste bijeenkomst vindt een interview plaats tussen coach en leerkracht teneinde inzicht te verschaffen in de opvattingen en gevoelens van leerkrachten betreffende hun relatie met de dyade-leerling. In de tweede bijeenkomst begeleidt de coach de leerkracht bij het reflecteren op de overeenkomsten en verschillen tussen de uitkomsten van het interview en de feitelijke interacties tussen leerkracht en leerling zoals die op video zijn vastgelegd. Hierna presenteert de coach een sterkte-zwakte analyse met betrekking tot verschillende facetten van zijn/haar pedagogische sensitiviteit, die het startpunt vormt voor diepte-reflectie door de leerkracht op zijn eigen handelen op het gebied van klassenmanagement en gedragsmanagement (bijeenkomst drie en vier). Synchroon Beeldcoachen bestaat voor iedere leerkracht uit twee fasen van maximaal negen bijeenkomsten; maximaal 18 bijeenkomsten in totaal. Synchroon Beeldcoachen is een methodiek waarbij de leerkracht tijdens het lesgeven door middel van (eenrichting) draadloze communicatieapparatuur wordt gesouffleerd door de coach. De coach fluistert de leerkracht via een microfoon onmiddellijke (synchrone) aanwijzingen (keywords) in een >oortje> in wanneer de leerkracht ongewenst gedrag laat zien. Keywords zijn korte, specifieke boodschappen die de leerkracht de richting wijzen naar een handelingsalternatief (correctieve feedback). Het voordeel van het direct interveniëren in de klassensituatie is dat de leerkracht geholpen wordt bij het timen van interventies, door het ingefluisterd krijgen van aanwijzingen direct kan stoppen met het uitvoeren van de minder efficiënte handeling en dat de leerkracht het aangeboden handelingsalternatief meteen kan toepassen tijdens het lesgeven. Dit biedt de leerkracht de mogelijkheid om direct het effect te ervaren van het veranderde gedrag. De coach filmt het Synchroon Beeldcoachen, waarbij de keywords op film worden vastgelegd via de microfoon die verbonden is met de camera. Deze beelden vormen de basis van de nabespreking van de Synchrone Beeldcoachsessies met de leerkracht met behulp van microanalyse. Iedere fase Synchroon Beeldcoachen bestaat een intake, een opname en analyse van een les, een nabespreking waarin coachingsbehoeften en passende keywords worden geformuleerd. In de eerste fase van Synchroon Beeldcoachen is de coaching gefocused op het vergroten van de reactieve vaardigheden en pedagogische sensitiviteit van leerkrachten; in de tweede fase is de coaching gericht op het vergroten van de proactieve vaardigheden en pedagogische sensitiviteit.

Belasting:
In het schooljaar dat de interventie MMC loopt en in het eerste kwartaal van
het daaropvolgende schooljaar worden er vragenlijsten afgenomen en vinden
video-opnamen plaats in de klas ten behoeve van observaties.
Vragenlijstmetingen vinden vier maal bij de leerlingen zelf plaats onder
schooltijd, met een belasting van ongeveer een half uur per meting. Ook wordt
de leerkrachten vier maal gevraagd om vragenlijsten in te vullen over de
leerlingen. Deze invulling duurt gemiddeld 2,5 uur per keer voor de gehele
klas. Met alle leerkrachten vindt gedurende de studie eenmaal een interview van
drie kwartier plaats over de ervaringen met MMC. Ten behoeve van de
multiple-gate screeningsprocedure vullen de leerkrachten eveneens vragenlijsten
in. Dit neemt ongeveer 1,5 uur in beslag. Gedurende het onderzoeksjaar vindt
vier maal een observatie plaats door getrainde onderzoeksassistenten.

Risico's:
Er zijn geen risico's aan deelname aan deze studie verbonden.