De Werking van Elektroconvulsie Therapie bij Mensen met een Unipolaire en Bipolaire Depressie

Elektroconvulsie therapie (ECT) is de oudste en de meest effectieve therapie
voor de behandeling van een depressieve stemmingsstoornis. Desondanks is het
werkingsmechanisme tot op heden nog niet opgehelderd. We weten dat het werkt,
maar nog niet hoe. Uit recente onderzoeken blijkt dat de effecten van
farmacotherapie en psychotherapie bij depressie mogelijk overschat zijn, met
effect sizes die veel lager zijn dan altijd werd gedacht. ECT daarentegen heeft
effect sizes van rond de 1.0. Desalniettemin kleven er aan ECT helaas ook
nadelen: voor behandeling met ECT wordt de patiënt onder algehele anesthesie
gebracht, met alle bijkomende risico's. Bovendien heeft ECT als bijwerking dat
er regelmatig cognitieve bijwerkingen zijn, zoals (vaak tijdelijk) verlies van
korte termijn- en autobiografisch geheugen.
Wegens deze nadelen is het van belang dat er nieuwe, veiligere
behandelingsmethoden komen met minder bijwerkingen. Daarvoor moet eerst het
werkingsmechanisme van ECT worden opgehelderd, zodat er goede
aangrijpingspunten komen voor de behandeling. Dierstudies laten zien dat door
ECT angiogenese en neurogenese in de gyrus dentatus worden geïnduceerd. Het is
momenteel nog niet duidelijk of deze bevindingen ook bij mensen van toepassing
zijn. Door structurele veranderingen in de hippocampus, de bloedmarkers voor
neurogenese en angiogenese en inflammatoire en immunologische waarden,
genetische componenten, en cognitieve bijwerkingen bij mensen met een
depressieve stoornis die 10 sessies ECT krijgen, te onderzoeken, hopen we meer
inzicht te krijgen in het werkingsmechanisme van ECT.

Het doel van deze studie is om de neurobiologische basis van de sterk
antidepressieve werking van ECT bij patiënten met een unipolaire en bipolaire
depressie te onderzoeken. Daarnaast willen we ook een mogelijke
neurobiologische basis voor de cognitieve bijwerkingen van ECT onderzoeken. Als
bijkomende doelen zullen we enkele inflammatoire en immunologische bloedwaarden
in kaart brengen voor en na ECT, enkele genetische componenten (DNA en RNA) in
kaart brengen en proberen deze te linken aan klinische verbetering en
cognitieve bijwerkingen. Ook wordt de effectiviteit van ECT bij unipolaire
versus bipolaire depressie vergeleken.

Het betreft een observationele trial met MRI onderzoek, bloedafname en
neuropsychologisch onderzoek naar cognitie.

De risico's geassocieerd met ECT (zoals cognitieve problemen en de risico's van
algehele anesthesie) zijn aanwezig, echter niet additioneel door deelname aan
dit onderzoek.
Aan deelname aan dit onderzoek kleeft slechts gering toegevoegd risico. Bij
MRI-onderzoek bestaat het risico op claustrofobie. Proefpersonen worden
begeleid door een ervaren onderzoeker of researchverpleegkundige en liggen
maximaal 50 minuten gedurende de scan stil. Zij krijgen hierbij kussens voor
comfort. Er wordt geen gebruik gemaakt van contrast en er hoeven geen taken te
worden uitgevoerd. Er worden oordopjes of een koptelefoon geregeld voor tijdens
de scan. Bij bloedonderzoek bestaat het risico op ontstaan van een hematoom en
eventueel een infectie. Het afnemen van de cognitieve tests vraagt aandacht van
de proefpersoon (+/- 1.5 uur). De totale belasting voor de patiënten bestaat
uit 4 uur op t1 (M.I.N.I.-plus, HAM-D, MRI-scan, cognitieve taken,
bloedafname), 3 uur op t2 (HAM-D, MRI-scan, cognitieve taken, bloedafname), en
2 uur op t3 (6 maanden follow-up: HAM-D en cognitieve taken). Voor gezonde
controles bestaat de belasting uit 1x 4 uur (bloedafname, MRI-scan,
M.I.N.I.-plus, neuropsychologisch onderzoek) en 1x 2.5 uur (neuropsychologisch
onderzoek en MRI-scan).