Sociale jetlag verminderen met blauw licht blokkerende (verminderende) bril

De 24/7-maatschappij heeft zijn weerslag op slaapkwaliteit en -kwantiteit, wat
leidt tot slaaptekort en direct gevolgen heeft voor
herstel en lange-termijn gezondheid. In gecontroleerde laboratorium studies is
ruimschoots aangetoond dat slaapdeprivatie
nadelige effecten heeft op gezondheid en functioneren, met consequenties die in
het dagelijkse leven - vooral bij ploegendienst
werk - catastrofaal kunnen zijn. Daarnaast hebben deze studies laten zien dat
een criterium voor de effecten van slaap deprivatie
voor het individu moeilijk te bepalen is. De gevolgen van slaapdeprivatie in
het dagelijks leven, b.v. op gezondheid, zijn
grotendeels onbekend. De *timing* van slaap wordt gereguleerd door een
homeostatisch (slaapdruk die toeneemt gedurende de
wakker-tijd) en een circadiaan proces. Deze laatste wordt gesynchroniseerd
(geëntraineerd oftewel afgestemd) aan de 24-uurs
licht-donker cyclus met behulp van licht. De relatie tussen externe (sociale)
en interne (biologische) tijd wordt ook wel de
*geëntraineerde fase* genoemd. Personen die verschillen in deze eigenschap
hebben een verschillend *chronotype*. De verdeling
van chronotypes is (bijna) klokvormig en vertoont een Gaussische verdeling met
weinig extreme chronotypes aan beide uiteindes.
Ongeveer drie kwart van de algemene populatie vertrouwt op een wekker op
werkdagen. Het slaaptekort dat over de werkweek
accumuleert wordt gecompenseerd door langere slaap episodes op vrije dagen,
iets dat het duidelijkst naar voren komt in late
chronotypes. Dit fenomeen wordt *sociale jetlag* genoemd en dit is positief
gecorreleerd met roken en BMI. Een oplossing voor dit
probleem zou zijn om het moment van in slaap vallen op werkdagen naar een later
tijdstip te verschuiven tot het samenvalt met de
slaaptijden op vrije dagen. Een dergelijke strategie vereist op een later
tijdstip starten van de werkdag; een aanpak met hoogst
waarschijnlijk een gering succes. De alternatieve oplossing is om het in slaap
vallen op werkdagen naar een vroeger tijdstip te
schuiven om op die manier een langere slaapduur mogelijk te maken en het
slaaptekort in werkweken te verminderen. Onze
hypothese is dat een consequent vroeger moment van in slaap vallen op werkdagen
zal resulteren in het ook vroeger in slaap
vallen op vrije dagen. We richten ons speciaal op interventies met licht die de
circadiane klok zullen verschuiven in de richting van
de sociale klok.

Doel is de effecten te bestuderen van onderdrukking van blootstelling aan blauw
licht in de avonduren op slaap timing, slaap kwaliteit en endogene ciradiane
phase bij verschillende chronotypen (ochtend- en avondtypen).

Deze longitudinal interventie veldstudie met als title *Vermindering van
sociale jetlag met licht* is onderdeel van het onderzoeksconsortium *OnTime -
hoe repareer je een (verstoorde) biologische klok *, ondersteund door het STW
persectief programma van 2010 (project nummer P10-18). In een
placebo-gecontrolleerd onderzoek worden 162 proefpersonen geincludeerd waarvan
de sociale jetlag meer is dan 2 uur (dwz het midden van de slaap op vrije dagen
is minstens twee uur later dan op werkdagen). Gedurende 16 dagen draagt de
helft van de deelnemers *s avonds een bril met oranje glazen (waardoor blauw
licht wordt onderdrukt). De andere deelnemers dragen een bril met amberkleurige
glazen, die UV absorberen, maar zichtbaar licht doorlaten. Tijdens de slaap mag
de bril af, maar als de proefpersoon er *s nachts even uit moet, bv voor
toiletbezoek, wordt gevraagd de bril op te doen voordat het licht wordt
aangedaan. De brillen interfereren niet met het zien of met het kijken naar een
TV of een computerscherm. Ze zijn goedgekeurd in eerder onderzoek. Onze
onderzoeksgroep heeft ze eerder gebruikt bij onderzoek met mensen
(METc2007/129). Behalve dat de twee behandelingen onderling vergeleken zullen
worden, zullen effecten ook gemeten worden ten opzichte van een 14 dagen
durende baseline periode. In twee recente studies werd proefpersonen gevraagd
de bril te dragen tijdens de laatste 3 uur voor het naar bed gaan. Om de kans
op een gunstig effect minstens even groot te laten zijn, en om variatie in het
tijdstip van het opzetten van de bril op te vangen, zal de deelnemers in onze
studie gevraagd worden de bril vanaf 8 uur voor het midden van de slaap (MSFsc,
dat is het chronotype zoals dat met de zgn Munich Chronotype Questionnaire
voorafgaand aan de studie is vastgesteld) op te zetten. Iedere proefpersoon zal
via een SMS geinformeerd worden over het tijdstip waarop de bril moet worden
opgezet.

Gedurende 16 achtereenvolgende dagen, vanaf 8 uur voor het midden van de slaap (MSFsc, dat is het chronotype zoals dat met de zgn Munich Chronotype Questionnaire voorafgaand aan de studie is vastgesteld) totdat de proefpersoon naar bed gaat en het licht wordt uitgedaan wordt een bril gedragen. In de helft van de proefpersonen blokkeert de bril blauw licht, in de andere helft niet (zie punt 6.1 verderop). Iedere proefpersoon zal via een SMS geinformeerd worden over het tijdstip waarop de bril moet worden opgezet. Als de proefpersoon >s uit bed gaat wordt verzocht de bril op te zetten alvorens het licht aan te doen. De gebruikte filters zijn goedgekeurd voor eerder onderzoek (13,15,16). Ze leveren geen problemen met het zien, ook niet bij TV kijken of kijken naar een computerscherm. Onze onderzoeksgroep heeft soortgelijke filters eerder toegepast in onderzoek met mensen (METc2007/129).

Er worden geen bijwerkingen of nadelige effecten van de studie verwacht. Het
gebruik van de speciale bril in de avonduren zal een geringe belasting vormen.
Daarnaast zal tijd besteed worden aan het invullen van vragenlijsten. In de
controlegroep verwachten we geen of weinig effect. In de groep die de bril
draagt waarmee blauw licht wordt tegengehouden verwachten we dat de biologische
klok zich op een eerder tijdstip gaat instellen. Hierdoor zal op werkdagen en
ook op vrije dagen de timing van de slaap vroeger worden. We verwachten dat dit
leidt tot betere slaapkwaliteit en betere alertheid overdag.