De ontwikkeling van adoptiekinderen uit China: een vervolgonderzoek

Een centrale veronderstelling in de gehechtheidstheorie is dat kinderen
gedurende hun eerste levensjaar een gehechtheidsrelatie ontwikkelen, gebaseerd
op hun interactie met ouders of andere opvoeders. Er is echter weinig bekend
over de voorwaarden voor het ontwikkelen van een veilige gehechtheidsrelatie en
over de omkeerbaarheid van onveilige gehechtheid wanneer een 'normale'
gehechtheidsontwikkeling niet kon plaatsvinden. In deze adoptiestudie worden
deze onderwerpen bestudeerd door middel van een *natuurlijk experiment'. De
kinderen in deze studie waren tussen de 11 en 16 maanden oud toen ze
geadopteerd werden en juist het eerste levensjaar wordt als een belangrijke
fase beschouwd voor de ontwikkeling van de eerste gehechtheidsrelatie.
Naast de gehechtheidsrelatie met de adoptieouder wordt in deze studie ook
cognitieve kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van emotionele problemen
onderzocht. De gehechtheidstheorie stelt dat de kwaliteit van de ouder-kind
relatie van invloed is op het ontwikkelen van een cognitieve kwetsbaarheid voor
emotionele problemen. Volgens de gehechtheidstheorie slaan kinderen de
ervaringen tijdens interacties met de ouder op in een intern werkmodel, waarin
de verwachtingen over de beschikbaarheid van de ouder worden opgeslagen
(Bowlby, 1969). Een probleem echter met het interne werkmodel concept is dat
het niet duidelijk is hoe gehechtheidsrelaties cognitief gerepresenteerd
worden. Recent werd voorgesteld interne werkmodellen te beschouwen als
cognitieve schema*s die gehechtheidsgerelateerde informatieverwerking sturen
(Waters, & Waters, 2006). Uit cross-sectioneel onderzoek blijkt dat deze
gehechtheidsgerelateerde informatieverwerkingsprocessen gerelateerd zijn aan
gehechtheid en aan psychopathologie. Echter, de rol van deze
informatieverwerkingsprocessen in longitudinale stabiliteit van gehechtheid en
in de ontwikkeling van psychopathologie is nog niet duidelijk.

Aan de hand van het onderzoek willen we drie onderzoeksvragen beantwoorden.
De eerste onderzoeksvraag is gericht op de longitudinale
gehechtheidsontwikkeling van adoptiekinderen. Deze studie biedt de mogelijkheid
om na te gaan hoe gehechtheid zich ontwikkelt bij kinderen bij wie gedurende
het eerste levensjaar geen stabiele gehechtheidsontwikkeling kon plaatsvinden,
omdat ze toen verbleven in een kindertehuis of tijdelijk pleeggezin in China.
Een tweede onderzoeksvraag die hiermee samenhangt, is: *Wat zijn de
onderliggende mechanismen in de stabiliteit van (on)veilige gehechtheid?* We
willen nagaan of gehechtheidsgerelateerde informatieverwerkingsprocessen
(namelijk aandachtsbias en interpretatiebias) een rol spelen in de
longitudinale stabiliteit van (on)veilige gehechtheid. Uit recent
cross-sectioneel onderzoek blijkt dat gehechtheidsgerelateerde
informatieverwerkingsprocessen (aandachtsbias en interpretatiebias) gerelateerd
zijn aan gehechtheid (Bosmans et al., 2009, De Winter et al., manuscript in
preparation). In voorliggende studie onderzoeken wij of deze
informatieverwerkingsprocessen niet alleen cross-sectioneel maar ook
longitudinaal geassocieerd zijn aan gehechtheid.
Onze derde onderzoeksvraag betreft de ontwikkeling van probleemgedrag en
emotionele problemen. We willen onderzoeken of gehechtheidsgerelateerde
informatieverwerkingsprocessen (namelijk aandachtsbias en interpretatiebias)
een rol spelen in de ontwikkeling van (een cognitieve kwetsbaarheid voor)
emotionele problemen en probleemgedrag. Recent onderzoek toonde reeds aan dat
er een cross-sectioneel verband bestaat tussen aandachtsbias rond de moeder en
psychopathologie (Bosmans, Koster, Vandevivere, Braet, & De Raedt, 2013).

Deze studie is de derde wave van een longitudinale follow-up studie waarin de
ontwikkeling van Chinese adoptiekinderen, die voor de adoptie in een tehuis
versus in een tijdelijk pleeggezin verbleven, in kaart wordt gebracht. Deze
derde wave bestaat uit een huisbezoek en een bezoek aan de universiteit.

Tijdens het huisbezoek zal de gehechtheidsrepresentatie van het kind in kaart
gebracht worden via de Secure Base Script Prompt Word Assessment Task (SBST;
Waters & Waters, 2006). Daarnaast zal de kwaliteit van de gezinsrelaties
onderzocht worden aan de hand van de Family Interaction Task (FIT, Allen et
al., 2003). Verder wordt er een video-opname gemaakt terwijl ouder en kind een
bepaalde taak uitvoeren die nadien gebruikt wordt om de sensitiviteit van de
ouder te coderen aan de hand van de Emotional Availability Scales (EAS;
Biringen, Robinson, & Emde, 2000). Het kind wordt daarnaast gevraagd om een
verkorte intelligentietest te maken. Ook de ouder wordt gevraagd om een
verkorte intelligentietest te maken. Tot slot vragen we het kind om
verschillende vragenlijsten in te vullen, namelijk de Trust subschaal van de
People In My Life Questionnaire (vertrouwen in de beschikbaarheid van de
gehechtheidsfiguur) (PIML; Cook, Greenberg, & Kusche, 1995), de Children*s
Response Style Questionnaire - extended (cognitieve kwetsbaarheid voor
emotionele problemen) (CRSQ-extended; Verstraeten, Vasey, Raes, & Bijttebier,
2010), de Center for Epidemiological Studies - Depression Scale (emotionele
problemen) (CES-D; Radloff, 1977), de Psychological Control Scale van de Youth
Self-Report (psychologische controle door ouder) (PCSYSR; Barber, 1996) en de
Autonomy Support Scale van de Perceptions of Parents Scale
(autonomieondersteuning door ouder) (POPS; Grolnick, Ryan, & Deci, 1991).

Tijdens het labbezoek wordt een balanceertaak en een finger tapping task (FTT;
Reitan, 1969) afgenomen om motorische ontwikkeling in kaart te brengen.
Daarnaast wordt de lengte, het gewicht, de hoofdomtrek en de oortemperatuur van
het kind gemeten. Verder wordt het steunzoekend gedrag van het kind in kaart
gebracht via een onoplosbare puzzeltaak. Er worden daarnaast ook enkele
speekselsamples bij het kind afgenomen voor en na deze taak om
stressreactiviteit (cortisol) in kaart te brengen. De Aandachtsbreedte Taak
(ABT; Bosmans et al., 2009) wordt gebruikt om gehechtheidsgerelateerde
aandachtsbias in kaart te brengen en aan de hand van een Interpretatiebiastaak
wordt gehechtheidsgerelateerde interpretatiebias gemeten. Verder wordt aan de
hand van de Stop-Signal Task (Lappin & Eriksen, 1966; Logan & Cowan, 1984;
Vince, 1948) de cognitieve controle van het kind onderzocht. Tot slot wordt
hersenactiviteit tijdens rust en tijdens het uitvoeren van een taakje gemeten
om frontale asymmetrie tijdens rust en mu-activiteit in kaart te brengen.
Tussen het huisbezoek en het labbezoek wordt het kind gevraagd om gedurende 7
dagen een online dagboek bij te houden om zicht te krijgen op dagelijkse
variaties in gehechtheidappraisals en omgang met de ouders. Aan de ouders wordt
gevraagd om twee maal daags gedurende twee opeenvolgende weekenden (zaterdag en
zondag) wat speeksel te verzamelen bij hun kind via passive drooling. Tot slot
worden ook enkele vragenlijsten aan de ouders voorgelegd, namelijk een
vragenlijst met vragen over de adoptie en over de actuele situatie van de
adoptieouders, een vragenlijst naar stressvolle levensgebeurtenissen, een
vragenlijst om indiscriminate friendliness (IF, Chisholm et al., 1995)
in kaart te brengen en vier items van de Relationship Problems Questionnaire
(gedisinhibeerd gedrag) (RPQ, Minnis, Rabe-Hesketh, & Wolkind, 2002), de
Parental Efficacy Questionnaire (ouderlijke effectiviteit) (Van IJzendoorn,
Bakermans-Kranenburg, & Juffer, 1999), de Early Adolescent Temperament
Questionnaire Revised (temperament van het kind) (EATQ-R; Capaldi & Rothbart,
1992; Nederlandse vertaling: Hartman, 2000), de Child Behavior Checklist
(emotionele en gedragsproblemen) (CBCL; Achenbach, 1991), de ouderversie van de
Psychological Control Scale van de Youth Self-Report (psychologische controle)
(PCSYSR; Barber, 1996) en de ouderversie van de Autonomy Support Scale van de
Perceptions of Parents Scale (autonomieondersteuning) (POPS; Grolnick, Ryan, &
Deci, 1991). Tot slot wordt aan de leerkracht van het kind de CITO-scores voor
rekenen-wiskunde en begrijpend lezen (midden groep 5) opgevraagd.

De belasting voor de ouders houdt in dat ze enkele vragenlijsten invullen, een
verkorte intelligentietest invullen en enkele testjes uitvoeren samen met hun
kind. De belasting voor de kinderen bestaat uit het (online) invullen van
vragen en vragenlijsten/het beantwoorden van enkele interviewvragen, het
uitvoeren van testjes, het verzamelen van speeksel (samen met de ouder) en het
laten registreren van hersenactiviteit via EEG. Uit ander onderzoek van onze
afdelingen (in Leiden en Leuven) is gebleken dat deze zaken geen overmatige
belasting inhouden voor de deelnemers en risicoloos zijn.