Verbinding zorg, sport en bewegen. Evaluatie van de rol van de buurtsportcoach in het verbinden van zorg, sport en bewegen en de participatie van buurtbewoners.

Het gezondheidsbeleid van de overheid richt zich op het versterken van zorg,
sport & bewegen in de buurt. Het doel is *ontzorgen* door gezondheidsproblemen
aan te pakken in de eigen omgeving, zoveel mogelijk buiten de zorg. Hiertoe
wordt de bestaande regeling van combinatiefunctionarissen uitgebreid van 1900
fte naar 2900 fte. De combinatiefunctionarissen werden tot nu toe succesvol
ingezet om onderwijs, sport en cultuur te verbinden. Met de uitbreiding worden
de combinatiefunctionarissen voortaan buurtsportcoaches genoemd en krijgen ze
ook taken toebedeeld om de verbinding tussen zorg, sport & bewegen vorm te
geven.
De aanleiding voor het inzetten van buurtsportcoaches is de toename van
overgewicht, obesitas en chronische ziekten zoals diabetes. Deze toename leidt
tot veel gezondheidsproblemen en daarmee tot hogere kosten in de
gezondheidszorg. Een aanzienlijk deel van de totale ziektelast wordt verklaard
door leefstijlfactoren als te weinig bewegen en ongezond eten. Zorg alleen is
niet voldoende om de toename van overgewicht en chronische ziekten te keren. De
oplossing lijkt te liggen in integraal gezondheidsbeleid waarin verschillende
sectoren, zoals zorg, sport & bewegen samenwerken en in het stimuleren van de
zelfredzaamheid van burgers voor het gaan bewegen in de buurt.
Vanaf 2013 gaan in ongeveer 90% van de Nederlandse gemeenten buurtsportcoaches
aan de slag. Uit gegevens van de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) blijkt dat
veel nieuwe buurtsportcoaches inderdaad ingezet worden op de verbinding zorg,
sport & bewegen. Het hier voorgestelde onderzoek richt zich op de inzet van
deze buurtsportcoaches. Omdat er nog geen eenduidig functieprofiel met
competenties voor de buurtsportcoach in de praktijk is, zullen de
buurtsportcoaches naar verwachting verschillen in de wijze waarop zij opereren.
Deels hebben zij een achtergrond in de zorg (gezondheidsmakelaar,
leefstijlcoach), en deels in de sport. Voor alle buurtsportcoaches geldt dat
zij, gegeven de context en aanwezige organisaties en netwerken, moeten zoeken
hoe zij zich het beste kunnen inzetten. Ook is de vraag welke
leefstijlinterventies (zowel GLIs als andere activiteiten) door de inzet van de
buurtsportcoach gerealiseerd worden en wat de effecten hiervan zijn voor het
gaan en blijven sporten en bewegen in de buurt.De afgelopen jaren zijn
Gecombineerde Leefstijlinterventies (GLIs) zoals de BeweegKuur geïntroduceerd.
In de BeweegKuur worden mensen met overgewicht en diabetes door de huisarts
verwezen naar de fysiotherapeut en diëtiste. Het doel is dat deelnemers hun
leefstijl aanpassen en meer gaan bewegen.

Het uiteindelijk doel van de inzet van de buurtsportcoaches is dat
buurtbewoners gaan en blijven sporten en bewegen in de eigen buurt. In het
voorgestelde onderzoek wordt dit geëvalueerd door enerzijds de inzet van de
buurtsportcoaches en de context waarin deze opereren te bestuderen en
anderzijds het bestuderen van de leefstijlinterventies die uitgevoerd worden
door buurtsportcoaches, organisaties en netwerken. Hierbij gaat het om (het
verbeteren van) de implementeerbaarheid van (effectieve) leefstijlinterventies
en wat dit oplevert voor de betrokken organisaties, de gemeente, deelnemers aan
leefstijlinterventies en buurtbewoners en de randvoorwaarden waaronder dit
gebeurt.
Voor het tot stand brengen van de verbinding tussen zorg, sport & bewegen en
het uitvoeren van (verbeterde) leefstijlinterventies worden zowel processen als
effecten in kaart gebracht, zoals het gepercipieerde maatschappelijk rendement
en gezondheidswinst. Inzicht in deze gegevens en de samenhang ervan is cruciaal
voor (toekomstig) gezondheids-, sport- en beweegbeleid.

Het onderzoek heeft twee trajecten met elk een hoofdvraag en deelvragen.
Traject 1: Wat is het effect van de inzet van buurtsportcoaches?
a. Hoe geven buurtsportcoaches vorm aan de samenwerking met lokale organisaties
en netwerken ten behoeve van de verbinding tussen zorg, sport & bewegen?
b. Wat zijn de randvoorwaarden (lokaal, landelijk, beleid, praktijk) voor de
inzet van de buurtsportcoaches en hoe kunnen buurtsportcoaches het beste
ondersteund worden?
c. Welke effecten worden bewerkstelligd door de inzet van de buurtsportcoaches,
wat merkt de gemeente en de buurt ervan en wat is het gepercipieerde
maatschappelijk rendement?

Traject 2: Wat is het effect van de leefstijlinterventies?
a. Welke leefstijlinterventies worden ingezet en welke doelgroepen worden
bereikt?
b. Wat zijn de werkzame elementen om participatie, zelfredzaamheid en
doorstroom van deelnemers te vergroten en welke randvoorwaarden zijn van belang
om dat te realiseren?
c. Wat is het effect, in termen van het gaan en blijven bewegen van burgers in
de buurt, hun zelfredzaamheid, hun ervaren gezondheid en gezondheidswinst (BMI,
fitheid)? Voor dit onderdeel is de toetsing van de METC vereist.

Hier bij wordt enkel traject 2c beschreven omdat dit relevant is voor het
oordeel van de METC.

De fysiofitheidsscan wordt drie keer ingezet om te kijken of het
beweegprogramma of de gecombineerde leefstijlinterventie bijdraagt aan
gezondheidswinst. Deelnemers die via een zorgprofessional instromen in een
beweegprogramma of gecombineerde leefstijlinterventie worden gemeten op het
moment van instromen, na een half jaar en na een jaar.
Onderdelen van de test zijn:
- Bloeddruk
- Rusthartslag
- Lengte
- Gewicht
- Middelomtrek
- Vetpercentage
- Cholesterolgehalte dmv een vingerprik
- Bloedglucosegehalte dmv een vingerprik
- Arm curl
- 30 second chair stand
- Handknijpkracht
- 3 meter up and go
- Straight leg raise
- Modified Schober test
- Back scratch
- Astrand uithoudingstest

Daarnaast wordt door de deelnemers na de fysiofitheidsscan een vragenlijst
ingevuld over de onderwerpen: bewegen, ervaren gezondheid, motivatie, ziekte en
zorggebruik, self-efficacy, ervaren belang, gedragsverandering, sociale steun,
zelfmonitoring en beweegdoelen.

De risico's voor deelname aan het onderzoek zijn miniem. Er is ook geen sprake
van voorbehouden handelingen. De testonderdelen uit de fittest worden met
regelmaat in de praktijk uitgevoerd en leveren geen problemen op. Het is
rechtvaardig om dit onderzoek uit te voeren omdat de belasting niet te hoog is
(3x 1,5 uur) en de risico's miniem. Daarbij wordt in het programma van de
deelnemers ook al vaak een fittest afgenomen. Veel mensen vinden het ook
prettig om inzicht te hebben in hun fysieke gezondheid. Door middel van dit
onderzoek kunnen de effecten van de gecombineerde leefstijlinterventie of het
beweegprogramma aangetoond worden. Op die manier kan aangetoond worden of
beleidspretenties rondom de buurtsportcoach gerealiseerd worden. Vanuit RCT
blijkt dat bewegen helpt maar het is relevant om aan te tonen of dit beoogde
effect ook bereikt wordt in de praktijk door middel van wijkgerichte
interventies waarbij veel meer factoren een rol spelen dan enkel bewegen.