Hersenschade ten gevolge van GHB-geïnduceerd coma bij GHB-gebruikers.

GHB is oorspronkelijk ontwikkeld als een narcosemiddel, maar wordt sinds de
jaren 1990 regelmatig als recreatieve drug
gebruikt (8). GHB verhoogt het gevoel van euforie, ontspanning, gezelligheid en
seksuele drift (13). Gebruikers van GHB
zijn over het algemeen jonge volwassenen (18-30 jaar) die de drug in clubs of
op dansfeesten en *after parties* gebruiken
(15,16). Daarnaast wordt GHB ook gebruikt door andere groepen, zoals bi- of
homoseksuele mannen (2) en studenten
(3). In 2009 in Nederland, was de prevalentie van *ooit* GHB-gebruik 1,3%,
terwijl het *afgelopen maand* gebruik was
0,2%, wat aangeeft dat het gebruik van GHB niet van lange duur is (14). De
initiële stimulerende effecten van GHB
worden gevolgd door sedatie. Er is echter een smalle dosis-respons marge tussen
de subjectieve GHB-effecten en de
dosis die leidt tot overdosering (1). Symptomen van een GHB intoxicatie zijn
sufheid, slaap, verwardheid, krampen,
collaps, hypostatische pneumonie en coma met ademhalingsdepressie. Symptomen
van GHB intoxicatie treden meestal
binnen 4 tot 8 uur op. Het is niet bekend of het ervaren van een GHB
geïnduceerde coma leidt tot een blijvende schade
op lange termijn.
In 2009 werden 1200 noodsituaties met GHB gemeld in verband met een bezoek aan
de Eerste hulppost van
Nederlandse algemene ziekenhuizen (6 keer hoger dan in 2003). Het merendeel van
deze noodsituaties kwamen door
een GHB-coma (4). Verschillende *case studies* van andere afdelingen
spoedeisende hulp meldden ook GHB als een van
de belangrijkste redenen voor drug overdosis en drugsgerelateerde behandelingen
op de Eerste Hulp (6,7,9,10,12,16,18)
en 72% van de GHB-roes patiënten scoorden * 12 op de Glasgow Coma Schaal (GCS)
(7).
GHB wordt door de gebruikers in het algemeen beschouwd als een veilige en
niet-toxische drug, hoewel GHB potentieel dodelijk en sterk verslavend is. Een
van de problemen (en een kenmerk) van een GHB geïnduceerd coma is dat de
slachtoffers plotseling op de volgende ochtend binnen 5 seconden ontwaken uit
een diepe coma zonder enige klachten
(hoofdpijn / kater). Dit geeft de gebruiker het gevoel dat een GHB coma geen
resterende negatieve effecten geeft (16). Dit
verklaart ook waarom veel gebruikers meer dan een coma ervaren. Er zijn
aanwijzingen dat een groot aantal GHB
gebruikers een overdosis GHB / coma ervaren tijdens hun leven (10). Een enquête
onder GHB-gebruikers in de VS gaf
aan, dat 66% van 42 gebruikers eens of meerdere keren tijdens het GHB-gebruik
het verlies van bewustzijn meldde (11).
Vergelijkbare cijfers werden gevonden in een cross-sectionele studie van 76
Australische GHB-gebruikers, waarvan 40
patiënten (53%) een GHB-overdosering hadden ervaren en een derde had dat meer
dan drie keer gehad (5). Een
Zwitserse studie meldde dat in een periode van drie jaar, 7 van de 48 GHB coma
patiënten (15%) twee, drie of zelfs zes
keer de afdeling spoedeisende hulp hadden bezocht (10). Tot slot, GHB
intoxicaties zijn in verschillende landen,
waaronder Nederland een groeiend probleem, en dit wordt voornamelijk
veroorzaakt door een gebrek aan besef van de
gevolgen van een overdosis en co-inname met andere geneesmiddelen. Het doel van
dit onderzoek is te bepalen of GHB
intoxicatie / coma kan leiden tot neurotoxiciteit (structurele hersenschade).
Omdat GHB werkt als een algemene narcose,
wordt verwacht dat er cognitieve en geheugenstoornissen optreden in
GHB-gebruikers, die een of meerdere coma's
hebben ervaren (10).
1. Abanades S, Farre M, Barral D, Torrens M, Closas N, Langohr K, Pastor A, de
la TR. Relative abuse liability of
gammahydroxybutyric
acid, flunitrazepam, and ethanol in club drug users. J Clin Psychopharmacol 27:
625-38, 2007.
2. Camacho A, Matthews SC, Dimsdale JE. Use of GHB compounds by HIV-positive
individuals. Am J Addict 13: 120-7,
2004.
3. Camacho A, Matthews SC, Murray CF, Dimsdale JE. Use of GHB compounds among
college students. Am J Drug
Alcohol Abuse 31, 6001-607. 2005.
4. Consument en Veiligheid. Ongevallen door gebruik van GHB. Letsel Informatie
Systeem.
http://www.veiligheid.nl/ongevalcijfers/Cijfers-ongevallen-door-gebruik-van-ghb.
2010.
5. Degenhardt L, Dunn M. The epidemiology of GHB and ketamine use in an
Australian household survey. Int J Drug
Policy 19: 311-6, 2008.
6. Dietze PM, Cvetkovski S, Barratt MJ, Clemens S. Patterns and incidence of
gamma-hydroxybutyrate (GHB)-related
ambulance attendances in Melbourne, Victoria. Med J Aust 188: 709-11, 2008.
7. Galicia M, Nogue S, Miró O. Liquid ecstasy intoxication: clinical features
of 505 consecutive emergency department
patients. Emerg Med J 28, 462-466. 2011.
8. Kam PC, Yoong FF. Gamma-hydroxybutyric acid: an emerging recreational drug.
Anaesthesia 53: 1195-8, 1998.
9. Krul J, Girbes ARJ. Gamma-hydroxybutyrate: Experience of 9 years of
gamma-hydroxybutyrate (GHB)-related incidents
during rave parties in The Netherlands. Clin Tox 49, 311-315. 2011.
10. Liechti ME, Kunz I, Greminger P, Speich R, Kupferschmidt H. Clinical
features of gamma-hydroxybutyrate and
gamma-butyrolactone toxicity and concomitant drug and alcohol use. Drug Alcohol
Dep 81, 323-326. 2006.
11. Miotto K, Darakjian J, Basch J, Murray S, Zogg J, Rawson R.
Gamma-hydroxybutyric acid: Patterns of use, effects
and withdrawal. Am J Addict 10, 232-241. 2001.
12. Munir VL, Hutton JE, Harney JP, Buykx P, Weiland TJ, Dent AW.
Gamma-hydroxybutyrate: a 30 month emergency
department review. Emerg Med Australas 20: 521-30, 2008.
13. Sumnall HR, Woolfall K, Edwards S, Cole JC, Beynon CM. Use, function, and
subjective experiences of
gammahydroxybutyrate (GHB). Drug Alcohol Depend 92, 286-290. 2008.
14. van Laar M, Crurs G, van Gageldonk A, van Ooyen-Houben M, Croes E, Meyer R,
Ketelaars A. The Netherlands Drug
Situation 2010: Report to the EMCDDA by the REITOX National Focal Point.
Utrecht: Trimbos Institute: Netherlands
Institute of Mental Health and Addiction, p. 1-195, 2011.
15. van Laar M, Cruts AA, van Ooyen-Houben MM, Meijer RF, Brunt T. Netherlands
National Drug Monitor. NDM Annual
Report 2009. Trimbos Instituut, Utrecht. 2010.
16. Van Sassenbroeck DK, De NN, De PP, Belpaire FM, Verstraete AG, Calle PA,
Buylaert WA. Abrupt awakening
phenomenon associated with gamma-hydroxybutyrate use: a case series. Clin
Toxicol (Phila) 45: 533-8, 2007.
17. Zvosec DL, Smith S, Porrata T, Strobl A, Dyer JE. Case series of 226
gamma-hydroxybutyrate-associated deaths:
lethal toxicity and trauma. Am J Emerg Med 29, 319-332. 2010.

Drugverslaving komt in een flink deel van de bevolking voor en resulteert in
een significant aantal negatieve persoonlijke
gevolgen (bijvoorbeeld verlies van banen, psychosociale problemen) en hoge
kosten voor de samenleving (werkverzuim,
behandelingskosten). GHB wordt steeds populairder en een toenemend aantal
GHB-gebruikers meldt zich bij
spoedeisende eerste hulp van algemene ziekenhuizen. Onderzoek naar
risicofactoren en de potentiële schadelijke
effecten van GHB gebruik is dus zeer relevant. De huidige kennis over
neurobiologische indicatoren van
hersenbeschadiging door GHB gebruik of door een GHB coma is erg gering. Echter,
de negatieve effecten van
vergelijkbare sederende drugs (algemene narcosemiddelen, ketamine en alcohol)
op het geheugen en andere cognities
worden in de wetenschappelijke literatuur vaak beschreven.
Het vaststellen van ernstige nadelige bijwerkingen van een GHB-overdosering
(die leidt tot coma) kan nuttig zijn om het
foutieve overtuiging onder GHB-gebruikers dat GHB is een veilige drugs is te
pareren. De huidige studie zal zorgen voor
een betere kennis over de neurobiologische risicofactoren van het recreatief
GHB gebruik. Dit kan leiden tot een grotere
bewustwording onder GHB-gebruikers en beleidsmakers van *drug policies* over de
gezondheidsrisico's van GHBgebruik.
Indien wordt bevestigd dat GHB neurotoxisch is, kan deze waarneming worden
gebruikt om de recreatieve GHB
gebruikers objectief te adviseren (informatiecampagne's) en het grote publiek
uit te leggen dat GHB geen onschuldige
drug is.
De belangrijkste te testen hypothese is dat één of meer coma (*s) ('passing
out') als gevolg van een GHB-overdosering een
belangrijke risicofactor is van neurotoxische schade in verschillende
hersengebieden.
Specifieke onderzoeksvragen zijn:
a) Leidt de blootstelling aan hoge doseringen GHB, waarvan bekend is dat zij
een coma induceren, tot structurele
hersenschade op basis van MRI-beelden (DTI)?
b) Is het effect van GHB-coma*s dosis-afhankelijk? M.a.w. leiden meerdere
coma*s tot meer schade dan een enkele coma
op basis van MRI-beelden?
c) Vermindert de blootstelling aan hoge doses doseringen GHB, waarvan bekend is
dat zij een coma induceren, de
geheugenfunctie en andere cognitieve vermogens, zoals gemeten via gevalideerde
psychologische testen en MRI
beelden (DTI)?
d) Komen de MRI-bevindingen overeenkomen met de psychologische uitleesmaten van
geheugen en andere cognitieve
vermogens?
e) Wat zijn de klinische en socio-demografische kenmerken van GHB-gebruikers,
die herhaaldelijk 'out' gaan?

Open onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van gestructureerde interviews,
cognitieve taken, vragenlijsten, structurele en functionele scans van de
hersenen.

Het onderzoek vindt plaats op het AMC in Amsterdam. De scans die gemaakt worden
terwijl de proefpersoon de taken doet, worden begeleid door een ervaren
onderzoeksmedewerker. De testdag duurt ongeveer 2,5 uur, waarvan de
proefpersoon zich ongeveer 1 uur in de scanner bevindt. Daarnaast zal hij
verschillende vragenlijsten invullen.

Voor de patiëntengroepen (groep 1 en 2) geldt: de proefpersoon wordt door de
onderzoekers met de auto opgehaald en teruggebracht naar de kliniek waar hij
verblijft.